پاسخ قرآن
در قرآن کریم، مفهوم بخشش و گذشت از حقوق دیگران به طور خاص مورد تأکید قرار گرفته است. در دنیایی که ما در آن زندگی می‌کنیم، همواره با چالش‌ها و مسائل اجتماعی متنوعی مواجه هستیم. اختلاف نظرها، قضاوت‌های نادرست و کنش‌های ناپسند می‌تواند به راحتی باعث ایجاد کدورت و فاصله بین افراد شود. در چنین شرایطی، آموزه‌های قرآن در مورد بخشش و گذشت نه تنها می‌تواند به حل این مشکلات کمک کند، بلکه می‌تواند به ساخت یک جامعه سالم و با نشاط نیز بینجامد. ایجاد فضای همدلی و دوستی در جامعه مبتنی بر بخشش و عطوفت نسبت به یکدیگر است. در این راستا، سوره نور آیه 22 یکی از آیات کلیدی است که به مومنان یادآوری می‌کند نباید از بخشش و گذشت نسبت به یکدیگر دریغ کنند. خداوند در این آیه می‌فرماید: "وَ لَا يَأْتَلِ أُو۟لِي الْفَضْلِ مِنكُمْ وَالسَّعَةِ أَن يُؤَتُوا أُو۟لِي الْقُرْبَى وَ الْمَسَاكِينَ وَ الْمُهَاجِرِينَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ لْيَعْفُو وَ لْيَصْفَحُوا أَلَا تُحِبُّونَ أَن يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ" (نور: 22). در این آیه، خداوند به مومنان توصیه می‌کند که نباید از بخشش و گذشت نسبت به دیگران دریغ کنند؛ چرا که بخشش یکی از راه‌های نزدیک شدن به رحمت الهی است. در واقع، انسان‌هایی که بدون هیچگونه توقعی از دیگران، به بخشش دست می‌زنند، خود را در آغوش رحمت خداوند قرار می‌دهند و از مزایای معنوی و روانی این عمل بزرگ بهره‌مند می‌شوند. بخشش نه تنها به آرامش درون فرد بلکه به شکوفایی روابط اجتماعی نیز کمک می‌کند. به عبارت دیگر، هنگامی که فردی از حق خود به نفع دیگران گذشت می‌کند، به ترویج روحیه همدلی و همکاری در میان اعضای جامعه کمک می‌کند. این مسئله می‌تواند عواقب مثبتی در زمینه ایجاد یک محیط متناسب برای زندگی و کار داشته باشد. علاوه بر این، دلایل عملی برای بخشش در قرآن کریم وجود دارد. در سوره آل عمران آیه 134 خداوند می‌فرماید: "وَالَّذِينَ يُنفِقُونَ فِي السَّرَّاء وَ الضَّرَّاء وَ الْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَ الْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ" (آل عمران: 134). این آیه بیانگر این واقعیت است که بخشش و گذشت باید در تمام حالات زندگی، چه در شرایط خوشی و چه در شرایط دشواری، به عنوان یک رفتار انسانی مورد توجه قرار گیرد. از این رو، مومنان در شرایط مختلف باید پاسخگوی نیازهای دیگران باشند و در عین حال بر غیظ و خشم خود کنترل داشته باشند. این قاعده باعث میشود که رنجش و کدورت از قلب انسان‌ها ریشه‌کن شود و به محبت و برادری در میان آنها افزوده گردد. دولت و نهادهای اجتماعی نیز می‌توانند با به کارگیری آموزه‌های اسلامی در زمینه بخشش و گذشت زمینه‌ساز تقویت روابط اجتماعی و اقتصادی در جامعه شوند. برای مثال، اتخاذ هنجارها و قوانین حقوقی که بر فرایند بخشش تأکید دارند و بر رفتارهای معقول و دوستانه تشویق می‌کنند، می‌تواند به مثابه یک ابزار برای ایجاد عدالت اجتماعی و تقویت همبستگی اجتماعی باشد. نهایتاً، فرآیند بخشش نه تنها موجب رضایت بخشی از فرد نسبت به خود میشود بلکه آثار مثبت آن ممکن است به دیگران نیز سرایت کند. انسان‌ها وقتی می‌بینند که دیگران نسبت به یکدیگر با عطوفت و گذشت رفتار می‌کنند، تمایل بیشتری به انجام اعمال مشابه پیدا می‌کنند. در نهایت، این امر باعث ایجاد جامعه‌ای شاداب و درک متقابل خواهد شد. به طور خلاصه، بخشش و گذشت از دیگران تا حد زیادی به ساخت یک جامعه سالم و متنوع کمک می‌کند. این ارزش‌های انسانی که در قرآن مورد تأکید قرار گرفته‌اند، ضرورت دارد تا نه تنها به عنوان آموزه‌های دینی بلکه به عنوان یک نیاز اجتماعی و فرهنگی در زندگی روزمره ما به کار گرفته شوند. اگر جامعه ما بخواهد از تنش‌ها و درگیری‌ها فاصله بگیرد و به سمت آرامش و شکوفایی پیش رود، لازم است که بخشی از رفتارهایمان را به سمت بخشش و محبت تغییر دهیم. در این راستا، قرآن کریم به عنوان راهنما و الگو باید در زندگی روزمره ما بیشتر مورد مطالعه و تأمل قرار گیرد تا بتوانیم از آموزه‌های آن برای ساخت یک آینده روشن بهره‌برداری کنیم.
آیات مرتبط
وَ لَا يَأْتَلِ أُو۟لِي الْفَضْلِ مِنكُمْ وَالسَّعَةِ أَن يُؤَتُوا أُو۟لِي الْقُرْبَى وَ الْمَسَاكِينَ وَ الْمُهَاجِرِينَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ لْيَعْفُو وَ لْيَصْفَحُوا أَلَا تُحِبُّونَ أَن يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ
و کسانی که دارای فضل و وسعت هستید، قسم نخورید که به خویشاوندان و مسکینان و مهاجران در راه خدا ندهید، و باید عفو کنید و ببخشید. آیا دوست ندارید خدا شما را ببخشد؟ و خداوند آمرزنده و مهربان است.
نور : 22
وَالَّذِينَ يُنفِقُونَ فِي السَّرَّاء وَ الضَّرَّاء وَ الْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَ الْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ
و کسانی که در حالتی از خوشی و ناراحتی انفاق می‌کنند و خشم خود را فرو می‌نشانند و از مردم عفو می‌کنند، و خداوند نیکوکاران را دوست می‌دارد.
آل عمران : 134
داستانی دلنشین
روزی روزگاری مردی در روستایی زندگی می‌کرد که همیشه از دیگران گله و شکایت داشت. او تصمیم گرفت به نصیحت یکی از دوستانش گوش دهد و شروع به بخشیدن دیگران کرد. هر روز با خود می‌گفت: "بگذارید آنها را ببخشم و از خودم خشم را دور کنم." آرام آرام روحش شاداب‌تر شد و روابطش با اطرافیان بهبود یافت. او شگفت‌زده شد که چقدر ساده است که با یک عفو، زندگی را زیباتر کرد.