آیا قرآن درباره تنبلی و سستی هشدار داده؟

قرآن کریم به عنوان کتاب آسمانیِ مسلمانان، همواره در راستای هدایت انسان‌ها به نور حقیقت و سعادت، مکرراً بر اهمیت تلاش و کوشش تأکید کرده و از سستی و تنبلی برحذر می‌دارد. این تأکیدات نه تنها دینی بلکه فلسفی و اجتماعی نیز هستند و می‌تواند به عنوان متنی برای زندگی روزمره انسان‌ها مورد استفاده قرار گیرند. در این مقاله، ابتدا به بررسی سوره عصر و آیات آن خواهیم پرداخت و سپس به سنت‌ها و دیگر آموزه‌های قرآن در جهت تلاش و کارآفرینی نگاهی خواهیم داشت. سوره عصر، یکی از سوره‌های کوتاه و محتوای عمیق قرآن است که در آن به شکل زیبایی به مقوله زمان و خسارت انسان‌ها در زندگی پرداخته شده است. آیات این سوره به روشنی بیان می‌کند که به جز کسانی که ایمان آورده و عمل صالح انجام داده‌اند، تمامی انسان‌ها در خسران هستند. این موضوع نشان می‌دهد که زمان یکی از بزرگترین سرمایه‌های زندگی است که باید به گونه‌ای صحیح و مثبت از آن بهره‌برداری شود. درواقع، نادیده گرفتن زمان و عدم تلاش برای بهره‌مندی از آن، می‌تواند منجر به از دست دادن فرصت‌های بی‌نظیر زندگی شود. علاوه بر سوره عصر، در سوره محمد (آیه 31) نیز خداوند به بیداری و فعالیت انسان‌ها اشاره می‌کند. در این آیه، خداوند تصریح می‌فرماید که کسانی که از جهاد و تلاش دریغ می‌کنند، به تصفیه دل و روح خود نیاز دارند. این نکته اساسی نشان می‌دهد که کار و تلاش نه تنها مسأله‌ای مادی بلکه معنوی نیز هست و می‌تواند بر روح انسان تأثیر مثبت بگذارد. در واقع، خود فرد باید با تلاش و آرامش درونی به سطح بالای معنویت دست یابد. توجه به این مفاهیم در ادبیات دینی ما بسیار جدی است. قرآن کریم بارها تأکید کرده است که هر انسانی باید بر اساس ایمان قوی، به کار و تلاش بپردازد و با دست‌کاری در زندگی خود به سمت بهبود پیش برود. خداوند به مؤمنین وعده داده است که با تلاش و کوشش، خیر و برکت به زندگی آن‌ها سرازیر خواهد شد. در واقع، در آیات مختلف، وعده‌های الهی مبنی بر پاداش نیکو برای کارهای خوب و تلاش‌های مثبت وجود دارد. به عنوان مثال، در آیه 30 سوره جاثیه، خداوند می‌فرماید: "و به یقین، آنان که ایمان آورده و کارهای نیکو انجام داده‌اند، در بهشت‌ها به منزلی محکم داخل می‌شوند." این آیه نشان‌دهنده اهمیت عمل‌کرد مؤمنین و تأثیر مثبت آن بر سرنوشت دنیوی و آخرتی آن‌هاست. در حقیقت، سستی و تنبلی نه‌تنها انسان را از بهره‌برداری از مواهب زندگی محروم می‌کند، بلکه باعث می‌شود که در مسیر زندگی خود به مشکلات بیشتری دچار شود. به عنوان مثال، کسی که وقت خود را بیهوده تلف کند، نمی‌تواند اهداف زندگی خود را محقق سازد و به سوی موفقیت حرکت کند. در مقابل، افرادی که با تلاش مستمر و تمایل به یادگیری در زندگی خود پیشرفت داشته‌اند، نه فقط به اهداف شخصی خود دست می‌یابند، بلکه به جامعه نیز خدمت می‌کنند. قرآن همچنین ما را به شجاعت و قدرت حرکت و احتمالات آینده هدایت می‌کند. وقتی انسان به فکر تلاش و کوشش می‌افتد، باید به این مهم نیز توجه داشته باشد که همواره با چالش‌هایی روبرو خواهد شد. در اینجا است که ایمان و اراده او به کمک می‌آید. در واقع، قرآن کریم ما را به زحمت کشیدن، تلاش و نشاط ورزیدن دعوت کرده و می‌خواهد ما به عنوان مؤمنین در فعالیت‌های مثبت و سازنده نقش داشته باشیم. قرآن به ما می‌آموزد که نباید از شکست‌ها هراسی به دل راه دهیم، بلکه باید آن‌ها را فرصت‌هایی برای یادگیری و رشد بدانیم. در این راستا، به خاطر می‌آوریم که بسیاری از بزرگ‌ترین افراد تاریخ، پیش از رسیدن به موفقیت بارها شکست را تجربه کرده‌اند. در این حالت، روحیه مثبت و عدم تسلیم در برابر چالش‌ها بسیار مهم است. در نهایت، از آنجا که قرآن کریم ما را به تلاش و کوشش تشویق کرده است، بر ما واجب است که به این آیات توجه کنیم و تلاش کنیم تا از تنبلی و سستی پرهیز کنیم. باید هر روز را به عنوان یک فرصت طلایی برای انجام کارهای خوب و مثبت تلقی کنیم و به دنبال تحقق اهداف خود باشیم. این نکته کلیدی است که می‌تواند زندگی ما را متحول کند. در پایان، وقتی به آیات قرآن در خصوص تلاش و کوشش نگاه کنیم، درمی‌یابیم که قرآن کریم به زندگی ما روح تازه‌ای می‌بخشد و ما را به سمتی سوق می‌دهد که در کنار ایمان و اعتقاد، با کار و تلاش خود، دنیای بهتری بسازیم. به یاد داشته باشیم که زمان، سرمایه‌ای گرانبهاست و برای استفاده بهینه از آن، باید با ایمان و تلاش به جلو پیش برویم. فقط در این صورت است که می‌توانیم به نتیجه‌ای مطلوب و سازنده برسیم و به سعادت دنیا و آخرت دست یابیم.