پاسخ قرآن
یکی از بزرگترین چالشهایی که مسلمانان با آن مواجه هستند، دوری از مال حرام است. موضوع مال حرام یکی از مبانی بنیادی در دین اسلام به شمار میرود و بر هر مسلمانی فرض است که از آن اجتناب کند. خداوند در قرآن کریم به وضوح بر لزوم اجتناب از مال حرام تأکید کرده است و آیات متعددی در این زمینه وجود دارد که همگان را به رعایت اصول اخلاقی و دینی در کسب و کار و درآمدزایی دعوت میکند. سوره بقره آیه 188 اینگونه بیان میکند: "وَلاَ تَأْكُلُوا أَمْوَالكُم بَيْنَكُم بِالْبَاطِلِ"؛ به این معنا که نباید مال یکدیگر را به ناحق بخورید و این خود نشاندهندهی اهمیت صداقت و انصاف در تعاملات مالی است. به همین ترتیب، در سوره مائده آیه 90، خداوند میفرماید: "يَـٰ أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالْأَصْنَامُ وَأَزْلَامٌ رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ"؛ این آیه به مسائلی اشاره دارد که الله به آنها حرمت داده و از آنها نهی کرده است. پیام آیات قرآن در این زمینه نه تنها بر دوری از مال حرام تأکید دارد، بلکه به ما میآموزد که چگونه باید فعالیتهای اقتصادی خود را به گونهای ساماندهی کنیم که در مسیر صحیح و سالم باشد. برای دوری از مال حرام، نخستین گام این است که در انتخاب درآمدها دقت کنیم. شغلها و فعالیتهای اقتصادی سالم میتواند تضمینی باشد برای آن که در دام مال حرام نیفتیم. بنابراین، لازم است هر فرد با مطالعه و آگاهی کافی شغل مناسب را انتخاب کند و از اشتغالاتی که به نوعی با مال حرام در ارتباط هستند، دوری کند. علاوه بر این، صداقت و راستگویی در تمام معاملات امری ضروری است. یک مسلمان باید همواره در معاملات خود دقت کند و هیچگاه به مختصر دروغ و فریب به کسب درآمد بر نیاید. هرچند ممکن است در کوتاه مدت این کار به دردسر و سودهایی منجر شود، اما در طولانیمدت عواقب منفی آن بروز خواهد کرد. بنابراین، با صداقت در معاملات میتوان به دو دستاورد اصلی رسید؛ اول اینکه خود را از عذاب الهی نجات دهیم و دوم اینکه در دنیا نیز از احترام و اعتماد مردم برخوردار شویم. پیش از هر چیز، مطالعه و درک عمیق از آیات قرآن و احادیث معتبر نیز میتواند به ما کمک کند تا درکی بهتر از سلوک صحیح مالی پیدا کنیم. مطالعه روزانه قرآن و تفاسیر معتبر میتواند در فهم عمیقتری از قوانین و قراردادهای اسلامی در زمینهی کسب و کار کمک کند. این قبیل مطالعات باید به عنوان یک مسئولیت دینی در نظر گرفته شود و نه فقط یک اقدام اختیاری. علاوه بر این، انسان باید همواره در سعی و تلاش باشد تا به تقوای الهی پایبند بماند. تقوای الهی یعنی ترس از خداوند و توجه به که جوانب رفتار و اعمال ما چه تأثیری بر زندگی ما دارد. وقتی که تقوای الهی در مرکز رفتارها و تصمیمگیریهای ما قرار گیرد، طبیعی است که ما به سادگی از مال حرام دوری میکنیم و بر اساس اصول اسلامی سلوک میکنیم. در نتیجه، برای دوری از مال حرام باید یک راهبرد جامع داشته باشیم. این شامل انتخاب شغلهای مستقل و سالم، رعایت اصول صادقانه در تعاملات، مطالعه و درک عمیق از قرآن و احادیث و همچنین حفظ تقوا در زندگی روزمره است. با تعهد به این اصول، میتوان نه تنها ثروت و درآمد حلال کسب کرد بلکه در زندگی معنوی و روانی خود نیز به آرامش و رضا برسیم. در دنیای امروز که مال حرام به سادگی در دسترس قرار دارد و انسانها را با چالشهای زیادی مواجه میسازد، توجه به این اصول و ارزشها از اهمیت بیشتری برخوردار است. انسانهای موفق در دنیای امروز نه تنها به دنبال کسب ثروت هستند بلکه به دنبال حفظ اصول اخلاقی و دینی خود نیز میباشند. تاثیر مال حرام بر روان انسان و روابط اجتماعی نیز قابل چشم پوشی نیست. فساد اقتصادی، نارضایتی اجتماعی و بحرانهای مالی از پیامدهایی هستند که در سایهی عدم توجه به این اصول ممکن است بروز کنند. در نهایت، اگر هر فرد مسلمان به دقت به این نکات توجه کند و در زندگی خود به کار گیرد، میتواند نه تنها خود را از مال حرام دور نگه دارد بلکه به جامعهای سالم و عاری از فساد مالی کمک کند. این امر نه تنها بر روی آرامش فرد تأثیر دارد بلکه دوران طلایی از شکوفایی و پیشرفت اجتماعی را نیز رقم خواهد زد. با این ضوابط و اصول میتوان مسیری روشن و امیدوارکننده برای انسانها احداث کرد که در آن مال حلال و رضایت الهی در صدر باشد.
آیات مرتبط
وَلاَ تَأْكُلُوا أَمْوَالكُم بَيْنَكُم بِالْبَاطِلِ
و از اموال یکدیگر به ناحق استفاده نکنید.
بقره : 188
يَـٰ أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالْأَصْنَامُ وَأَزْلَامٌ رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ
ای کسانی که ایمان آوردهاید، مسلماً شراب و قمار و بتها و تیرهای قرعه، عمل شیطانی هستند، پس از آن اجتناب کنید.
مائده : 90
داستانی دلنشین
روزی روزگاری در یک روستا، مردی به نام حسن بود که عزمش جزم کرده بود از مال حرام دوری کند. او برای تأمین معیشت خانوادهاش کارهای مختلفی انجام میداد. روزی یکی از دوستانش به او پیشنهاد کرد که در یک کار خطرناک سرمایهگذاری کند که مطمئناً سودآور بود، ولی وقتی حسن به عقایدش فکر کرد، تصمیم گرفت به آن پیشنهاد نه بگوید و در عوض، یک کار شریف پیدا کند. او با صداقت و سختکوشی توانست زندگی خوبی برای خانوادهاش بسازد و خوشحال بود که از مال حرام دوری کرده است.