پاسخ قرآن
در قرآن کریم، خداوند به صراحت بر این نکته تأکید دارد که اسراف و زیادهروی در صرف مال و منابع، امری ناپسند است. اسراف، به معنای صرف بیش از حد و بیرویه منابع مالی و طبیعی، نه تنها بر فرد بلکه بر جامعه و محیط زیست نیز تأثیر منفی میگذارد. خداوند در سوره اعراف آیه 31، به بندگان خود دستور میدهد که از بهترین غذای خود بخورند و در اسراف کردن احتیاط کنند. این دستور در واقع یک راهنمایی برای سبک زندگی متعادل و میانهرو است. به واقع، این آیه نشان میدهد که ما باید از نعمتها استفاده کنیم، اما به صورت متعادل و با احتیاط. استفاده از نعمات الهی در عین حال که لازم است، باید به گونهای باشد که موجب نقصان و تخریب ذخایر طبیعی و اقتصادی نشود. در سوره فرقان آیه 67 نیز تأکید میشود که "و کسانی که چون خرج کنند نه اسراف میکنند و نه بخیل، و بین این دو راه، میانهروی میکنند." این آیه به ما یادآوری میکند که رفتار معقول و میانهروی در هزینهها و استفاده از منابع میتواند ما را از دچار شدن به اسراف دور نگه دارد. در واقع، میانهروی به عنوان یک اصول اخلاقی نه تنها در قرآن بلکه در فرهنگهای مختلف به شدت مورد تأکید قرار دارد. در بسیاری از جوامع، میانهروی به عنوان الگویی از زندگی سالم و متعادل شناخته میشود. آیات قرآن، نه تنها به ما دستور میدهند که چگونه در زندگی روزمره رفتار کنیم، بلکه از ما میخواهند که به نیازها و خواستههای واقعی خود توجه کنیم. این توجه موجب عدم تعادل و زیادهروی نخواهد شد. بهعلاوه، در سوره البقره آیه 188 به کاربران اشاره میشود که نباید اموال یکدیگر را به ناحق بخورند و برای این کار از هر شیوهای حتی به ظاهر مجاز نیز استفاده نکنند. این نکته بر اهمیت احترام به اموال دیگران و صرفهجویی در مصرف تأکید میکند. آیات قرآن به ما هشدار میدهند که مصرف بیرویه و بدون فکر میتواند به مسائل اجتماعی و اقتصادی جدی منجر شود. برای مثال، اگرچه جشن تولدی داریم، باید تلاش کنیم که این جشن به یک هزینه بیمورد تبدیل نشود و همه چیز در آن به نحو مناسب و بااحترام برگزار شود. این توجه به میزان مصرف نشاندهنده این است که ما باید از خداوند سپاسگزاری کنیم و در عوض، از نعمتهای او به بهترین نحو استفاده کنیم. به طور کلی، دوری از اسراف نیازمند آگاهی و توجه به نیازها و خواستههایمان است. شناخت درست و واقعبینانه از نیازهای خود میتواند ما را از عدم تعادل و زیادهروی دور نگه داشته و زندگی سالمتر و معقولتری را برای ما فراهم آورد. از سوی دیگر، هنگامی که ما understands that زندگی میتواند بدون اسراف و زیادهروی نیز معنا داشته باشد، به سمت یک سبک زندگی سالمتر و متعادلتر حرکت خواهیم کرد. ازاینرو، در قرآن کریم، تأکید بر کارایی در استفاده از منابع و نعمتها به عنوان یک فلسفه زندگی مطرح شده است. این نگرش به ما یادآوری میکند که ما فقط کاربران این منابع نیستیم، بلکه باید به عنوان نگهبانان طبیعت و اقتصاد شناخته شویم. خداوند همچنین به ما یادآوری میکند که برای رسیدن به برکتی واقعی در زندگی، باید در مصرف خود فکر کنیم و بیداری و آگاهی نسبت به وضعیت خود و محیط اطرافمان داشته باشیم. ایجاد تعادل در زندگی نه تنها بر ما تأثیر مثبت دارد، بلکه بر جامعهمان نیز تأثیر میگذارد. در دنیای امروز که روز به روز به سمت مصرفگرایی پیش میرویم، باید دوباره به آموزههای قرآن برگردیم و در زندگیامان سعی کنیم تا اصول میانهروی را در تمام جنبههای زندگیامان اعمال کنیم. تنها در چنین حالتی است که میتوانیم به یک زندگی سالم و معقول دست یابیم و به دیگران در جامعه وارد کمک کنیم تا به این ارزشها پایبند باشند. نهایتاً، اسراف و زیادهروی نه تنها بر خود ما بلکه بر نسلهای آینده و میهنمان نیز اثر خواهد گذاشت و به این ترتیب، مسئولیت ما نسبت به محیطزیست و اجتماع بیش از پیش روشن میشود.
آیات مرتبط
وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا ۚ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ
و بخورید و بنوشید و زیادهروی نکنید که خداوند مسرفان را دوست ندارد.
اعراف : 31
وَالَّذِينَ إِذَا أَنفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا وَكَانَ بَيْنَ ذَٰلِكَ قَوَامًا
و کسانی که وقتی خرج کنند نه اسراف میکنند و نه بخیلاند و در بین این دو میانهروی میکنند.
فرقان : 67
وَلَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ وَلَا تَخْتَالُوا بِهَا إِلَى الْحُكَّامِ لِتَأْكُلُوا فَرِيقًا مِّنْ أَمْوَالِ النَّاسِ بِالإِثْمِ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ
و اموال خود را به ناحق نخورید و آنها را به دست قانون ندهید تا بخشی از اموال مردم را به گناه بخورید در حالی که میدانید.
بقره : 188
داستانی دلنشین
روزی روزگاری، جوانی به نام امیر تصمیم گرفت که زندگیش را تغییر دهد. او روزی نزد پدرش آمد و گفت: "میخواهم خرجهای خود را کاهش دهم و از اسراف دوری کنم." پدرش با لبخند به او گفت: "عزیزم، هر چیزی باید در میانهروی باشد. حتی در هزینهها هم باید از دانایی و فکر استفاده کنی." امیر با تأمل در این حرف، در زندگیاش تغییرات مثبتی ایجاد کرد و حالا هم از زندگی سادهاش لذت میبرد و هم نعمتهایش را بهتر مدیریت میکرد.