پاسخ قرآن
غیبت، یکی از معضلات اجتماعی است که نه تنها به فرد غیبتکننده آسیب میزند، بلکه میتواند به روحیه جامعه نیز لطمه بزند. این پدیده که به عنوان نوعی بیاحترامی به دیگران شناخته میشود، در جوامع مختلف، به ویژه جوامع دینی، مورد توجه قرار گرفته است. در دنیای امروز که رسانهها و شبکههای اجتماعی نقش بسزایی در ارتباطات انسانی دارند، غیبت به یکی از موضوعات حساس و چالشبرانگیز تبدیل شده است. به همین دلیل، بررسی ابعاد مختلف غیبت و تأثیرات آن بر فرد و جامعه ضروری به نظر میرسد. غیبت به معنای صحبت درباره شخصی در غیاب او، به خصوص در مورد نقایص و کمبودهای وی، میباشد. این اقدام نه تنها به روح و روان فرد غیبتشده آسیب میزند، بلکه به روابط اجتماعی نیز لطمه میزند. در قرآن کریم به روشنی به عواقب غیبت هشدار داده شده است. آیه 12 سوره حجرات میفرماید: 'یا أیها الذین آمنوا اجتنبوا کثیراً من الظن؛ إن بعض الظن إثم'. این آیه ما را از گمانهای بد نسبت به دیگران منع میکند و بر لزوم اجتناب از آن تأکید مینماید. همچنین در آیه 11 سوره حجرات، خداوند ما را از مسخره کردن و تمسخر دیگران نهی کرده و این نشاندهنده اهمیت احترام به دیگران در تعاملات اجتماعی است. نکتهای که باید به آن توجه کنیم این است که غیبت میتواند عواقب جبرانناپذیری برای فرد غیبتکننده به همراه داشته باشد. این موضوع میتواند به کاهش اعتماد به نفس و احترام به خود منجر شود، زیرا با غیبت کردن، ما خود را در وضعیتی قرار میدهیم که به نوعی در حال نقض اصول اخلاقی و انسانی هستیم. بنابراین، اولین قدم برای پرهیز از غیبت، ارتقاء آگاهی و احترام به دیگران است. برای کاهش وقوع غیبت، تقویت ارتباطات مثبت و دوستیهای سالم بسیار مؤثر است. هنگامی که ما در یک جامعه دوستانه و حمایتگر زندگی میکنیم، تمایل کمتری به غیبت کردن خواهیم داشت. این نوع ارتباطات میتواند به ما کمک کند تا بر روی ویژگیهای مثبت دیگران تمرکز کنیم و به جای صحبت درباره نقایص آنها، از صفات مثبتشان تعریف کنیم. در عین حال، فرار از موقعیتهای غیبت نیز یکی از راهکارهای مؤثر است. ترک مجالس غیبت و یادآوری دیگران به عدم صحبت در مورد افراد غایب، میتواند به کاهش این پدیده کمک کند. ما باید آگاهانه از صحبت درباره دیگران اجتناب کنیم و در عوض سعی کنیم تا فضایی برای گفتگوهای مثبت ایجاد کنیم. یکی از نکات برجستهای که در قرآن کریم به آن اشاره شده، این است که غیبت کردن مانند خوردن گوشت بدن مرده است. این تشبیه، به خوبی نشاندهنده زشتی و ناپسندی این عمل است. در سوره حجرات، آیه 12 به صراحت آمده است: "و لا يَغْتَب بَعضُكُم بَعضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأكُلَ لَحمَ أَخيهِ مَيِّتًا فَكَرِهْتُمُوهُ". این خود بهترین دلیل برای اجتناب از غیبت است و ما باید به آن توجه کنیم. غیبت نه تنها بر فرد غیبتکننده تأثیر میگذارد، بلکه میتواند به روحیه جامعه نیز آسیب بزند. وقتی در یک جامعه غیبت شایع میشود، اعتماد بین افراد کاهش پیدا میکند و این امر میتواند به فرسایش روابط اجتماعی منجر شود. به همین دلیل، نباید از غیبت به راحتی بگذریم. لازم است با آگاهی و توجه به این موضوع، عملکردهای خود را در اجتماع ارتقاء دهیم. همچنین، میتوان با برگزاری جلسات و کارگاههای آموزشی در مورد الزامات اخلاقی و اجتماعی، به افراد آموزش داد که چگونه میتوانند از غیبت دوری کنند و روابط مثبتی برقرار نمایند. این آموزشها میتوانند به ایجاد فضایی سالم و مثبت در جامعه کمک کنند. نتیجهگیری این است که غیبت یکی از رفتارهای ناپسند اجتماعی است که باید با آن به مقابله بپردازیم. با ارتقاء آگاهی، ایجاد ارتباطات مثبت و اجتناب از موقعیتهای غیبت، میتوانیم به بهبود جوامع خود کمک کنیم. بیایید به یاد داشته باشیم که احترام به دیگران و پرهیز از زشتیها، میتواند زندگی را برای همه انسانها زیباتر و بهتر کند.
آیات مرتبط
يَـٰٓأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًۭا مِّنَ الظَّنِّ ۚ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌۭ ۖ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَب بَّعْضُكُم بَعْضًۭا ۚ أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًۭا ۚ فَكَرِهْتُمْوهُ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۚ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِيمٌ
ای کسانی که ایمان آوردهاید! از بسیاری گمانها دوری گزینید زیرا برخی از آنها گناه است و یکدیگر را تجسس نکنید و از یکدیگر غیبت نکنید؛ آیا یکی از شما دوست دارد که گوشت برادرش را مرده بخورد؟ پس آن را ناپسند میدارید. و از خدا پرهیز کنید که خدا توبهپذیر و مهربان است.
حجرات : 12
يَـٰٓأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا لَا يَسْخَرْ قَوْمٌۭ مِّن قَوْمٍۢ عَسَى أَن يَكُونُوا خَيْرًۭا مِّنْهُمْ ۖ وَلَا تَمْزِزُوا أَنفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِأَلْقَابٍۢ ۚ بِئْسَ الاسمُ الفُسُوقُ بَعْدَ الإِيمَـٰنِ ۚ وَمَن لَّمْ يَتُبْ فَأُو۟لَـٰئكَ هُمُ الظَّـٰلِمُونَ
ای کسانی که ایمان آوردهاید! گروهی از گروه دیگر، مسخره نکنند؛ شاید آنان بهتر از آنان باشند. و یکدیگر را به ننگ ننامید و یکدیگر را به القاب زشت ننامید. بد نامی (فسق) پس از ایمان، بسیار بد است. و هر کس توبه نکند، آنان خود ظالم هستند.
حجرات : 11
داستانی دلنشین
روزی در یک قریه، مردی بود که به غیبت مردم میپرداخت. او هر روز با دوستانش به بحث و گفتوگو در مورد دیگران مینشست. اما روزی یکی از دوستانش به او گفت: "آیا نمیدانی که غیبت مانند خوردن گوشت مرده است؟" این جمله او را به فکر واداشت و تصمیم گرفت از آن روز به بعد، تنها در مورد خوبیهای مردم صحبت کند. او با این کار نه تنها خود را اصلاح کرد، بلکه دوستانش نیز تحت تأثیر قرار گرفتند و گردهماییهای آنها به محلی برای تبادل خوبیها تبدیل شد.