چگونه می‌توان به جای انتقام گذشت کرد؟

در قرآن کریم، موضوع گذشت و بخشش به‌وضوح بیان شده است. خداوند در سوره آل عمران، آیه 134 می‌فرماید: "وَ الَّذِينَ يَنْفِقُونَ فِي السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ الْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَ الْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ ۗ وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ". این آیه به‌روشنی نشان می‌دهد که گذشت یکی از بهترین ویژگی‌های انسانی است و خداوند کسانی را که قادر به کنترل خشم خود هستند و دیگران را عفو می‌کنند، دوست دارد. یکی از مسئولیت‌های مهم انسان‌ها در زندگی، توانایی مدیریت احساسات و واکنش‌های خود در برابر ناملایمات است. این امر نه تنها بر روابط میان فردی تاثیرگذار است، بلکه به کیفیت زندگی و آرامش درونی انسان‌ها نیز کمک می‌کند. در قرآن فهمیده می‌شود که گذشت و عفو، نشانه بزرگی و بلندی شخصیت است. وقتی‌که انسان می‌تواند بر خشم خود غلبه کند و دیگران را ببخشد، در واقع به یک مرحله از کمال انسانی دست یافته است. بسیاری از محققان علوم انسانی بر این باورند که بخشش دارای اثرات مثبت بالایی بر سلامت روانی و جسمانی انسان‌ها است. برای مثال، افرادی که قابلیت عفو و گذشت دارند، به‌طور معمول از استرس کمتری رنج می‌برند و احساس خوشحالی و رضایت بیشتری دارند. به دنبال این مسئله، خداوند در آیه 42 سوره شوری نیز می‌فرماید: "وَ الَّذِينَ إِذا أَصَابَهُمْ بَغْيٌۭ هُمْ يَنتَصِرُونَ". این آیه به معنای این است که اگر کسی بر شما ظلم کرده باشد، حق دارید که از خود دفاع کنید، اما باید از انتقام به‌عنوان وسیله‌ای برای اصلاح و برقراری صلح استفاده کنید. به‌این‌ترتیب، قرآن کریم تاکید دارد که عفو و بخشش باید به‌عنوان یک گزینه مطرح شود و نه انتقام. بنابراین، انتقام در فرهنگ اسلامی نه تنها یک عمل ناپسند به شمار میرود، بلکه خداوند ما را دعوت به دوری از آن می‌کند و به جای آن، تشویق به گذشت و بخشش کرده است. این نگرش نه تنها برپایه منطقی و عقلانی است، بلکه روح انسانی را نیز تغذیه می‌کند. به عنوان نمونه، در تعاملات روزمره، ممکن است افراد در کار یا زندگی شخصی خود با ناملایماتی روبرو شوند. اگر در آن لحظه به جای انتقام، به عفو فکر کنند، به احتمال زیاد خواهند توانست روابط بهتری با دیگران برقرار کنند. گفتنی است که گذشت نه تنها به نفع دیگران است، بلکه به نفع خودمان نیز می‌باشد؛ زیرا موجب آرامش خاطر و نزدیکی به خداوند می‌شود. بسیاری از مشاهدات نشان می‌دهند که انسان‌هایی که توانایی عفو و گذشت دارند، به راحتی با مشکلات زندگی کنار آمده و در مواقع سختی قدرت بیشتری برای کنترل وضعیت خود دارند. آنها معنای واقعی آرامش را در زندگی دریافته و به برقراری ارتباطات مثبت با دیگران پابرجا هستند. از سویی دیگر، ما باید به این نکته توجه کنیم که عفو و بخشش نباید به عنوان نشانه ضعف از سوی فرد برداشت شود. بل بالعکس، بخشش نیازمند قدرت روانی و معرفتی بالایی است. در واقع، تنها افرادی که قوی و با اراده هستند، می‌توانند برای دیگران بخشش قائل شوند. اگر به این موضوع فکر کنیم، خواهیم دید که در بسیاری از موارد عداوت و کینه، تنها به وسیله حس ناتوانی و ضعف در کنار آمدن با مسائل به‌وجود می‌آید. خود را در موقعیت فردی قرار دهید که برای رنجش‌های خود به کسی نیاز دارید. آیا این احساس از دل شما بر می‌آید که می‌خواهید با آن فرد مقابله کنید یا از او دست بکشید؟ با کمال میل به یاد داشته باشید که گذشت می‌تواند به ما این را بیاموزد که ارتباط بهتری با دیگران برقرار کنیم و از تنش‌ها پیشگیری نماییم. این در حقیقت یک قدرت درونی است که فقط افراد با صداقت و توانایی بالا می‌توانند آن را بدست آورند. در نتیجه، این موضوع که خداوند در قرآن بر ویژگی‌های انسانی مانند عفو و گذشت تاکید می‌کند، نشان‌دهنده ارزش‌های والای انسانی است. گذشت، نه تنها نشانه بزرگی روح انسانی بلکه موجب ارتقای زندگی اجتماعی و برقراری صلح و دوستی میان انسان‌ها می‌شود. بنابراین، لازم است که در زندگیمان این اصل را به کار بریم و سعی کنیم با بخشیدن دیگران، خود را از بار سنگین خشم و کینه آزاد کنیم و به آرامش روحی و نزدیک‌تر شدن به خداوند دست پیدا کنیم. در پایان، می‌توان گفت که ایمان به دور انداختن خشم و کینه، منجر به یک زندگی سالم، شاداب و بی‌تنش خواهد شد. این گزاره به ما یادآوری می‌کند که در هر شرایطی می‌توانیم محبت و دوستی را در قلب خود برگزینیم و با رفتارهای انسانی، خود را به یک موجود پرورش‌دهنده و سازنده تبدیل کنیم.