پاسخ قرآن
قرآن کریم، کتاب مقدس مسلمانان، در متون خود به موضوع مهمی به نام اسراف پرداخته و مسلمانان را به پرهیز از هر نوع ریخت و پاش و بیهودهخرجی توصیه کرده است. اسراف به معنای خرج کردن بیش از حد و نامتعادل در هر زمینهای میباشد و در قرآن به معنای بیفکری و بیاحتیاطی در امور مالی و زندگی روزمره انسانها مورد نکوهش قرار گرفته است. در این مقاله به بررسی و تحلیل آیات قرآن در مورد اسراف خواهیم پرداخت و پیامهای آن را در رابطه با مدیریت مالی و زندگی معقول بررسی خواهیم کرد. یکی از آیات برجسته قرآن که به موضوع اسراف میپردازد، آیه 31 سوره اسراء است که در آن خداوند به مسلمانان توصیه میکند: "و لا تقتلو أولادكم خشية إملاق، نحن نرزقهم وإياكم، إن قتلهم كان خطئا كبيرا". این آیه نشان میدهد که هر گونه ترس از کمبود مالی نباید انسان را به طرف اقداماتی چون قتل و نابود کردن نسل بکشاند، زیرا خداوند رزاق است و همواره بر فراهم آوردن روزی انسانها نظارت دارد. در واقع، این آیه به وضوح بر لزوم مراعات مالی و خصوصاً حفاظت از زندگی فرزندان تأکید دارد و اسراف را در مورد زندگی انسانها، عملی ناپسند و بزرگ میداند. اسراف تنها محدود به امور مالی نیست، بلکه در بسیاری از جنبههای زندگی انسانها تاثیرگذار است. به عنوان مثال، در سوره بقره آیه 188 آمده است: "ولا تأكلوا أموالكم بينكم بالباطل و تدلوا بها إلى الحكام لتأكلوا فريقا من أموال الناس بالإثم وأنتم تعلمون". در این آیه نهتنها به اسراف بلکه به استثمار و ناپاکی مالی نیز اشاره شده است. این آیه به مسلمانان میآموزد که هرگز نباید از منابع مالی خود به طرق نادرست و غیرمنصفانه استفاده کنند، و این شامل ریخت و پاش و بیهودهخرجی نیز میشود. در واقع، قرآن کریم با توجه به این آیات، بر اهمیت عقلانیت و تعادل در خرجکردن تأکید میکند. به عنوان مثال، در سوره فرقان آیه 67 چنین آمده است: "والذین إذا أنفقوا لم يسرفوا ولم يقتروا وكان بين ذلك قواما". در این آیه خداوند توصیف میکند که بندگان واقعی او کسانی هستند که در خرجکردن حد اعتدال را رعایت میکنند و نه به طرف افراط میروند و نه به طرف تفریط. این ویژگی نشاندهنده آن است که مدیریت صحیح مالی و صرفهجویی از جمله لوازم زندگی مؤمنان است. به علاوه، قرآن به تأکید بر اصل دوراندیشی در هزینهها و مباحث مالی اشاره دارد. به معنای دیگر، صرف مال باید با دوراندیشی و در نظر گرفتن واقعیتها انجام شود. این مسئله نهتنها در امور مالی بلکه در تمامی ابعاد زندگی اهمیت دارد. قرآن کریم به انسانها یادآوری میکند که هر فرد باید در زمان خرج کردن به عواقب عمل خود فکر کند و ضمن پرهیز از ریخت و پاش، از عواقب سخت آن نیز آگاه باشد. به عنوان مثال، یکی از نشانههای اعتدال در خرجکردن، توجه به نیازهای واقعی و ضروری است. انسان باید همواره در سرمایهگذاریها و هزینههای خود متناسب با نیازها و واقعیتهای موجود عمل کند. در واقع، قرآن مسلمانان را به این نکته مهم دعوت میکند که هر هزینه و خرجی باید بر اساس عقل و منطق باشد. سخن پایانی آنکه، اسراف به عنوان یک عمل ناپسند اسلامی در قرآن کریم به شدت نکوهش شده است. مسلمانان باید در زندگی خود، چه از جنبه مالی و چه از نظر دیگر جنبهها، همواره میانهرو باشند و از افراط و تفریط پرهیز کنند. مدیریتی که با تفکر و دوراندیشی همراه باشد، نه تنها به نفع خود فرد بلکه به نفع جامعه نیز خواهد بود. این تعالیم قرآنی شایسته است که همواره مورد توجه قرار گیرد و به عنوان رهنمودی برای زندگی سالم و معقول به کار گرفته شود.
آیات مرتبط
وَلَا تَقْتُلُوا أَوْلَادَكُمْ خَشْيَةَ إِمْلاقٍ ۖ نَحْنُ نَرْزُقُهُمْ وَإِيَّاكُمْ ۚ إِنَّ قَتْلَهُمْ كَانَ خِطَأً كَبِيرًا
و هرگز فرزندان خود را از ترس فقر نکشید؛ ما آنان و شما را روزی میدهیم. قطعاً کشتنشان گناهی بزرگ است.
اسراء : 31
وَلَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ وَلَا تَدْلُوا بِهَا إِلَى الْحُكَّامِ لِتَأْكُلُوا فَرِيقًا مِّنْ أَمْوَالِ النَّاسِ بِالْإِثْمِ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ
و اموال یکدیگر را به باطل نخورید و آن را به حاکمان ارائه ندهید تا گروهی از اموال مردم را به گناه بخورید در حالی که میدانید.
بقره : 188
وَالَّذِينَ إِذَا أَنفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا وَكَانَ بَيْنَ ذَٰلِكَ قَوَامًا
و آن کسانی که وقتی انفاق میکنند، نه اسراف میکنند و نه تنگدستی؛ و میان این دو حد اعتدال برقرار میکنند.
فرقان : 67
داستانی دلنشین
روزی مردی به بازار رفت و متوجه شد که برخی از مردم با زیادهروی در خرید و خرج کردن، خود را به زحمت انداختهاند. او به یاد آیات قرآن افتاد و تصمیم گرفت که همیشه در خرج کردن اعتدال را مراعات کند. او از این تصمیم خوشحال بود و دریافت که زندگیاش بهبود یافته است.