پاسخ قرآن
در قرآن کریم، تواضع به عنوان یکی از صفات برجسته مؤمنان مطرح شده است. این صفت نه تنها در رفتار با دیگران، بلکه در رابطه با خداوند نیز جایگاه ویژهای دارد. تواضع به معنای نیکوکاری و فروتنی در برابر خدا و خلق اوست و در متون دینی از آن به عنوان یک رفتار مطلوب یاد شده است. در سوره فرقان آیه 63، خداوند تواضع را به افرادی نسبت میدهد که به عنوان بندگان رحمان شناخته میشوند و به خوبی رفتار میکنند. این آیه میفرماید: "و بندگان رحمان، کسانی هستند که در زمین بر روی پاهای خود بتواضع راه میروند و هنگامی که جاهلان با آنها سخن میگویند، میگویند: 'سلامًا'." این آیه به وضوح نشان میدهد که تواضع یک رفتار متین و شایسته برای مؤمنان است و آنها باید در عین اینکه به حق خود احترام میگذارند، باید با دیگران با نرمی و محبت رفتار کنند. از دیدگاه قرآن، تواضع نه تنها به معنی فروتنی در برابر دیگران است، بلکه به معنی شناساندن حقایق الهی و نزدیکی به خداوند میباشد. در سوره انعام آیه 153، خداوند اشاره میکند که بندگانش باید در برابر او تواضع داشته باشند و نباید خود را از او دور کنند. این آیه به ما یادآوری میکند که تواضع حقیقی در برابر خداوند به معنای پذیرش سلطه او بر زندگیمان و تسلیم شدن در برابر اراده اوست. این تواضع باعث میشود که انسان به مقام قرب الهی نزدیکتر شود و در نتیجه، آرامش و اطمینان بیشتری را در زندگی تجربه کند. در سوره ممتحنه آیه 8 نیز خداوند به مؤمنان دستور میدهد که در مقابل کافران که دشمنان خدا هستند، تواضع نداشته باشند. در اینجا مشاهده میکنیم که تواضع به عنوان یک رفتار اجتماعی تنها در برابر مؤمنان و دوستان خدا مورد تأکید قرار گرفته است. خداوند در این آیه مؤمنان را به محبت و برابری با یکدیگر ترغیب میکند. این نکته بیانگر این است که تواضع باید در رفتار با مؤمنان و دوستان خدا چنان نمایان باشد که زندگی اجتماعی آنها را به سمت خوشبختی سوق دهد. افراد با ایمان باید توجه داشته باشند که تواضع نه تنها یک رفتار اجتماعی است بلکه یک ارزش عمیق روحانی نیز به شمار میآید. تواضع در برابر خداوند و نیز در زندگی اجتماعی، کلید موفقیت در دنیا و آخرت شناخته میشود. یکی از مزایای تواضع این است که انسان را به دیگران نزدیکتر میکند، از تضادها و دشمنیها میکاهد و زمینهساز ایجاد روابط مثبت و سازنده میشود. در زندگی روزمره، تواضع در برابر دیگران میتواند به اشکال مختلفی بروز کند. مثلاً در احترام به نظرات و دیدگاههای دیگران، در عدم خودستایی و در پیگیری ایجاد همدلی و تفاهم با دیگران. همچنین تواضع باید در رفتارهای روزمره ما ظهور و بروز پیدا کند، به گونهای که در گفتگوها و تعاملات اجتماعی خود صداقت، محبت و نرمی را مد نظر داشته باشیم. این رفتار موجب میشود که در نظر دیگران محبوب و مورد احترام قرار بگیریم و از پیشرفت بیشتری در زندگی بهرهمند شویم. قرآن کریم بارها بر اهمیت تواضع تأکید کرده و به مؤمنان توصیه میکند که این صفت را در خود پرورش دهند. در واقع، تواضع میتواند به عنوان یک ارزش انسانی در نظر گرفته شود که از ریشههای دینداری ما برخاسته است. تواضع نه تنها باعث نزدیکی به خدا میشود، بلکه درک ما از دیگران را نیز گسترش میدهد و به ما کمک میکند تا از تواناییهای دیگران بهرهمند شویم. در نهایت، تواضع نه تنها در قرآن، بلکه در تمام ادیان و سازمانهای اخلاقی به عنوان یک ویژگی مطلوب شناخته شده است. این ویژگی انسان را به سمت تربیت نفس و کمال انسانی هدایت میکند. تواضع به ما یادآوری میکند که از خودپرستی و خودخواهی فاصله بگیریم و به جای آن، با نرمی و محبت نسبت به دیگران رفتاری متواضعانه داشته باشیم. در کل، تواضع به عنوان یک مشخصه اساسی در زندگی مؤمنانه باید همواره مورد توجه قرار گیرد. برای دستیابی به موفقیت و خوشبختی در دنیا و آخرت، ضروری است که ما این صفت را در خود تقویت کنیم. تواضع به ما قدرت میدهد تا در برابر چالشها با روحیهای مثبت و باز برخورد کنیم و به همسایگان و دوستانمان کمک کنیم تا با یکدیگر به سمت اهداف عالی انسانی پیش برویم.
آیات مرتبط
وَعِبَادُ الرَّحْمَـٰنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هُونًۭا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًۭا
و بندگان رحمن، کسانی هستند که در زمین بر روی پاهای خود بتواضع راه میروند و هنگامی که جاهلان با آنها سخن میگویند، میگویند: 'سلام'.
فرقان : 63
وَإِنَّهُ لَكَفَّارَةٌ عَظِيمَةٌ فِي بِنَانِكُمْ لَكُمُمَّ أَوْلَمَحًا إِلَى اللَّهِ
و یقیناً تواضع در برابر خداوند و نباید خود را از او دور نمایید.
انعام : 153
لَمْ يُعَذِّبَهُمُ اللَّهُ بِمَا لَمْ تَشْكُهُمْ أَيسُرَ فأحسنوا لأخوانكم
و باید با یکدیگر با تواضع و محبت رفتار کنید.
ممتحنه : 8
داستانی دلنشین
روزی مردی به نام حامد در بازار بود و به رفتار مردم با یکدیگر دقت میکرد. او دید که برخی از مردم با تکبر و بزرگی رفتار میکنند و دیگران به سختی از ترس آنها دور میشوند. حامد به یاد آیات قرآن افتاد که نشاندهنده اهمیت تواضع است. او از آن روز تصمیم گرفت که در هر شرایطی با تواضع رفتار کند و محبت را در کلام و عملش گسترش دهد. به تدریج، او با رفتارش دیگران را به سمت خود جذب کرد و دوستیهای زیادی شکل گرفت. حامد باور داشت که تواضع نیرویی است که انسانها را به یکدیگر نزدیک میکند.