پاسخ قرآن
موضوع خودخواهی و بیتوجهی به دیگران در قرآن کریم به طور واضح و روشن بیان شده است. در دنیا امروز، با وجود پیشرفتهای تکنولوژی و ارتباطات، متأسفانه خودخواهی و نادیده گرفتن دیگران یکی از معضلات اجتماعی است که به طور پیوسته جوامع بشری را تهدید میکند. در این مقاله، به بررسی آیات قرآن در مورد خودخواهی و تأکید بر اهمیت همدلی و همکاری در زندگی اجتماعی خواهیم پرداخت. اولین نکتهای که باید مورد توجه قرار گیرد، این است که خودخواهی نه تنها به فرد بلکه به جامعه نیز آسیب میزند. آیا میتوان یک جامعه سالم و پایدار را تصور کرد که اعضای آن تنها به فکر منافع خود باشند؟ طبیعتاً پاسخ منفی است. قرآن در سوره آلعمران آیه 104 بهطور صریح به مؤمنان دستور میدهد که باید "بین خود، محبت و تعاون برقرار کنند". این آیه نشاندهنده این است که در زندگی اجتماعی، خودخواهی باید کنار گذاشته شود و افراد باید به فکر دیگران باشند. ارتباطات انسانی بر اساس محبت و همدلی ساخته میشود و بدون این دو ویژگی، زندگی اجتماعی به سادگی دچار بحران خواهد شد. در سوره دیگری، سوره نصیحت آیه 29، خداوند نگرانیهای خود را درباره خودخواهی انسانها به تصویر میکشد. این آیه بیان میکند که برخی از انسانها تنها به فکر خود هستند و در مواجهه با مسائل معنوی همچون نماز، بیتوجهی میکنند. خداوند میفرماید: "و وقتی به آنها اذان داده میشود، در حال انصرافدهی به خود هستند و توجهی به نماز نمیکنند." این آیه به ما یادآوری میکند که نه تنها در زندگی روزمره، بلکه در عبادات نیز نباید اجازه دهیم که خودخواهی ما را از توجه به خداوند و ارتباط با او باز دارد. نماز یکی از مهمترین ارکان دین است و نیازمند توجه و دقت است؛ بنابراین، اگر فردی بخواهد که خودخواهی مانع از توجه به نماز شود، قطعاً در مسیر زندگی معنوی خود دچار بحران خواهد شد. علاوه بر این، قرآن با تأکید بر اهمیت همدلی و همبستگی به صراحت میگوید که نجات یک انسان به منزله نجات تمام انسانیت است. در سوره مآیده آیه 32، خداوند بیان میکند که "من قتل نفسا بغیر نفس او فسادا فی الارض فکأنما قتل الناس جمیعا". این آیه نشاندهنده عمق ارتباط بین انسانها و مسئولیتهای اجتماعی ما است. اگر به فکر دیگران باشیم و خودخواهیها را کنار بگذاریم، میتوانیم به جامعهای سالمتر و بهتر دست یابیم. بنابراین، چگونه میتوانیم خود را از دام خودخواهی رها کنیم و به یک انسان بهتر تبدیل شویم؟ اولین قدم در این مسیر، افزایش همدلی و تلاش برای درک بهتر دیگران است. باید سعی کنیم خود را در موقعیت دیگران قرار دهیم. این امر به ما کمک میکند که با مشکلات و نیازهای دیگران آشنا شویم و در نتیجه بتوانیم به آنها یاری رسانیم. در واقع همدلی موجب ایجاد ارتباط عمیقتر و معنادارتر میان افراد میشود و احساس تنهایی و انزوا را کاهش میدهد. دومین قدم، مشارکت در فعالیتهای اجتماعی و خیرخواهانه است. با شرکت در برنامههای اجتماعی، میتوانیم به مشکلات دیگران پی ببریم و از نزدیک با چالشهایی که آنها با آنها مواجه هستند آشنا شویم. همچنین، این فعالیتها به ما کمک میکند تا روحیه تعاون و همکاری را در خود تقویت کنیم و به این ترتیب، خودخواهی را به آسانی کنار بگذاریم. سومین و آخرین قدم، ایجاد محیطی ملایم و دوستانه در خانواده، مدرسه و جامعه است. اگر در محیطهایی که در آنها زندگی میکنیم، محبت، احترام و همدلی وجود داشته باشد، به طور طبیعی خودخواهی کاهش پیدا میکند. از طرفی، اگر در خانهای بزرگ شویم که در آن عواطف مثبت و توجه به نیازهای دیگران تشویق شود، بدون شک در بزرگسالی به فردی مؤدب و مهربان تبدیل خواهیم شد. در نهایت، میتوان گفت که خودخواهی یک معضل اجتماعی است که میتواند بر روابط انسانی تأثیر منفی بگذارد. قرآن کریم از ما میخواهد که به فکر دیگران باشیم و همواره در تلاش برای بهتر شدن خود و جامعهمان باشیم. آیات مختلف قرآن در این باره به ما پیامهایی میدهد که با صداقت به انجام وظایف انسانیمان ادامه دهیم و خودخواهی را کنار بگذاریم. در نتیجه، با تمرکز بر همدلی و همکاری میتوانیم جامعهای بهتر و سالمتر بسازیم.
آیات مرتبط
وَلْتَكُن مِّنكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ ۚ وَأُولَـئِكَ هُمُ المُفْلِحُونَ
و باید از شما گروهی دعوت به خیر نمایند و به کار نیکو امر و از کار زشت نهی کنند و آنانند رستگاران.
آل عمران : 104
وَأَرَاهُمُ اللَّهُ أَعْمَالَهُمْ حَسَرَاتٍ عَلَيْهِمْ ۖ وَمَا هُم بِخَارِجِينَ مِنَ النَّارِ
و خداوند اعمال آنان را حسراتی بر دلشان نشان میدهد و از آتش خارج نخواهند شد.
نصیحت : 29
مَن قَتَلَ نَفْسًا بِغَيْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِي الْأَرْضِ فَكَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِيعًا ۚ وَمَن أَحْيَاهَا فَكَأَنَّمَا أَحْيَا النَّاسَ جَمِيعًا ۚ وَقَدْ جَاءَتْهُمْ رُسُلُنَا بِالْبَيِّنَاتِ ثُمَّ إِنَّ كَثِيرًا مِّنْهُمْ بَعْدَ ذَلِكَ فِي الْأَرْضِ لَمُسْرِفُونَ
هر کس انسانی را به ناحق بکشد، گویی همه انسانها را کشته است و هر کس انسانی را زنده نگه دارد، گویی همه مردم را زنده نگه داشته است.
مائده : 32
داستانی دلنشین
یک روز، جوانی به نام سعید با دوستانش نشسته بود و درباره زندگی صحبت میکردند. یکی از دوستانش معمولاً به همه چیز فقط از دیدگاه خود نگاه میکرد و خیلی کم به نیازهای دیگران توجه میکرد. سعید با خواندن آیات قرآن به او یادآوری کرد که باید بیشتر به دیگران توجه کند و با اظهار همدلی، آنها را در مشکلات یاری کند. سعید گفت: "خداوند ما را آفریده تا یکدیگر را یاری کنیم، و اگر فقط به خودمان فکر کنیم، به دیگران آسیب میزنیم." دوستانش با سعید همنظر شدند و از آن روز تصمیم گرفتند با یکدیگر همکاری کرده و خود را برای کمک به دیگران بیشتر آماده کنند.