پاسخ قرآن
قرآن کریم به عنوان کتاب آسمانی مسلمانان، نقش حیاتی در راهنمایی زندگی اجتماعی و فردی انسان‌ها ایفا میکند. یکی از مسائلی که به صورت شفاف و موشکافانه در این کتاب به آن پرداخته‌شده، مسأله بیعدالتی اجتماعی است. خداوند در آیات مختلف به وجوب اقامه عدل و انصاف در بین مردم اشاره دارد و اهمیت این موضوع را به وضوح نشان می‌دهد. بیعدالتی اجتماعی نه تنها در جوامع اسلامی، بلکه در تمام جوامع بشری یکی از معضلات اساسی است که تأثیرات مخربی بر روی زندگی مردم و روند توسعه اجتماعی دارد. در این مقاله به بررسی آیات قرآنی مرتبط با مسأله عدالت اجتماعی و راهکارهایی که قرآن برای مقابله با ناعدالتی ارائه می‌دهد، خواهیم پرداخت. ابتدا، باید توجه داشت که قرآن کریم به عنوان کتابی که از سوی خداوند نازل شده، اصولی را برای برقراری عدالت در میان انسان‌ها معرفی میکند. یکی از این اصول، انصاف است. در سوره نساء آیه 135، خداوند فرموده است: "ای کسانی که ایمان آورده‌اید، برای خدا به انصاف شهادت بدهید و اگرچه بر ضرر شما باشد." این آیه به این نکته اشاره دارد که اجرای عدالت ممکن است به ضرر خود فرد باشد، اما با این حال، برقراری انصاف بر هر چیز دیگری ارجحیت دارد. این فرمان به مسلمانان یادآوری میکند که در شرایط دشوار نیز باید حقیقت را بیان کنند و عدالت را اعمال کنند. در ادامه، در سوره مائده آیه 8 آمده است: "ای کسانی که ایمان آورده‌اید، برای خدا و به خاطر حق، به قسط و انصاف شاهد باشید." این آیه بر اهمیت قسط و عدل تأکید دارد و نشان می‌دهد که پیشوایان و مسلمانان باید برقراری عدالت را در هر زمینه‌ای سرلوحه کار خود قرار دهند. به عبارتی دیگر، بیعدالتی و ناعدالتی نباید در جامعه‌ای که بر اصول اسلامی استوار شده، جایی داشته باشد. این آیات به عنوان موازین و اصول کلی در مورد رفتار مسلمانان در برخورد با دیگران به کار می‌روند و دقت در آن‌ها می‌تواند جامعه‌ای سالم و پایدار بسازد. از دیگر وجوه عدالت اجتماعی در قرآن می‌توان به تأکید بر حقوق اقلیت‌های اجتماعی اشاره کرد. قرآنی که به تأکید بر حقوق فقیران و مستضعفان پرداخته است، مسلمانان را به این نکته دعوت میکند که در حمایت از marginalized communities اقدام کنند و هرگونه بیعدالتی علیه آن‌ها را مورد انتقاد قرار دهند. جامعه‌ای که در آن حقوق همه افراد به خصوص اقشار آسیب‌پذیر مورد احترام قرار گیرد، جامعه‌ای سالم و پایدار خواهد بود. قرآن کریم همچنین بر اهمیت کارهای خیریه و کمک به نیازمندان تأکید کرده است. در بسیاری از آیات، خداوند مسلمانان را به فریادرسی و یاری رساندن به محرومان و مستضعفان دعوت کرده و این را یکی از واجبات دینی دانسته است. مثلاً در سوره بقره آیه 177 می‌خوانیم: "نیکی فقط این نیست که رو به سوی شرق و غرب کنید، بلکه نیکوکار کسی است که به خدا و روز قیامت و ملائکه و کتاب و پیامبران ایمان بیاورد و اموالش را برای دوستداران و نزدیکان و یتیمان و مسکینان و در راه و مسافر و سؤالت کنندگان و برای آزادی بردگان خرج کند." این آیه به وضوح نشان می‌دهد که نیکوکاری و صدقه دادن به زحمت‌کشیده‌ها و مستحقان یکی از ارکان عدالت اجتماعی است. به همین دلیل، جامعه‌ای که در آن کمک به نیازمندان و جلوگیری از بیعدالتی مدنظر قرار گیرد، قاعدتاً دارای ثبات و موفقیت بیشتری خواهد بود. در فرایند اجرایی کردن عدالت اجتماعی، آموزش و پرورش نیز نقش مهمی ایفا میکند. قرآن کریم به آموزش و درک اصول عدالت نیز اشاره کرده و بر ضرورت آموزش برای ایجاد حساسیت اجتماعی در حوزه بیعدالتی تأکید دارد. اگر نسل جوان به درک صحیحی از مفهوم عدالت برسد، انتظار می‌رود که در آینده به ایجاد جامعه‌ای عادلانه کمک کند. جامعه اسلامی باید به تدوین الگوهای مؤثری برای تحقق این اصول بپردازد و از طریق نهادهای اجتماعی، فرهنگی و آموزشی در جهت آگاه‌سازی مردم درباره اهمیت عدالت اجتماعی گام بردارد. به‌ویژه، جوانان باید به گونه‌ای تربیت شوند که از مظاهر بیعدالتی خشمگین شده و به مبارزه با آن روی آورند. کتاب قرآن کریم، به‌عنوان یک منبع معتبر و الهام‌بخش، به مسلمانان توصیه میکند که برای ساختن جامعه‌ای عادلانه و متعادل، همواره باید در فکر اقامه عدالت و تقویت روابط انسانی باشند. این اهتمام در ترتیب و تدوین قوانین و سیاست‌ها، با هدف حمایت از حقوق بشر و تأمین برابری در عرصه‌های مختلف زندگی اجتناب‌ناپذیر است. با توجه به مبانی مطرح شده در قرآن کریم و دیگر متون اسلامی، می‌توان گفت که برقراری عدالت اجتماعی نه تنها یک الزام اخلاقی است، بلکه شرط لازم برای تحقق جامعه‌ای موفق و رو به رشد است. مسلمین همواره باید تلاش کنند تا از هر نوع بیعدالتی جلوگیری کرده و زمینه‌های لازم برای شکوفایی و رشد عدالت را فراهم آورند. به این ترتیب، قرآن کریم با ارائه راهکارهای عملی و اصول معین در پیگیری عدالت اجتماعی، نقش مؤثری در ساختن دنیایی بهتر ایفا میکند.
آیات مرتبط
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاءَ لِلَّهِ وَلَوْ عَلَى أَنفُسِكُمْ أَوِ الْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ.
ای کسانی که ایمان آورده‌اید، برای خدا به انصاف شهادت بدهید و اگرچه بر ضرر شما باشد.
نساء : 135
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا! كُونُوا قَوَّامِينَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ.
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! برای خدا و به خاطر حق، به قسط و انصاف شاهد باشید.
مائده : 8
داستانی دلنشین
روزی جوانی به نام حمید در فکر ایجاد تغییرات مثبت در جامعه‌اش بود. او در تورق یکی از کتاب‌های دینی به آیات قرآن برخورد و متوجه شد که مشکلات اجتماعی و ناعدالتی‌ها باید با همت و تلاش او برطرف شود. او با ایمان به آیات قرآن تصمیم گرفت تا در هر اقدامی که انجام می‌دهد، عدالت را در نظر داشته باشد. از آن روز به بعد، حمید به عنوان یک مدافع عدالت در میان دوستان و خانواده‌اش شناخته شد و تلاش کرد تا دیگران را نیز به این راه تشویق کند.