چه چیزی انسان را از راه خدا منحرف می‌کند؟

در قرآن کریم، عوامل متعددی به‌طور واضح ذکر شده‌اند که انسان‌ها را می‌توانند از راه خدا منحرف سازند. این عوامل می‌توانند در قالب ریشه‌های فکری، رفتاری و اجتماعی تجلی پیدا کنند و بر انسان تأثیر بسزایی بگذارند. یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار در این راستا، عشق به دنیا و زینت‌های آن است. در سوره آل عمران، آیه 14، خداوند به صراحت می‌فرماید: «زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ النِّسَاءِ وَالْبَنِينَ وَالْقَنَاطِيرِ الْمُقَنطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ وَالْخَيْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَالْأَنْعَامِ وَالزَّرْعِ ۚ ذَٰلِكَ مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَأَنَّ اللَّهَ عِندَهُ حُسْنُ الْمَئَابِ». این آیه به‌وضوح بیان می‌کند که محبت به دنیا و تمایلات مادی، می‌تواند انسان را از مسیر هدایت دور کند. به‌عبارتی دیگر، این عشق به دنیا معمولاً باعث می‌شود تا انسان‌ها به جای تمرکز بر عبادات و ارتباط با خدا، تمام تلاش و انرژی خود را صرف جمع‌آوری ثروت‌های دنیوی و دست‌یابی به لذت‌های مادی کنند. در جهان امروز، تأثیر این تمایلات به‌روشنی قابل مشاهده است. بسیاری از افراد به‌جای تمرکز بر ارزش‌های معنوی و اخلاقی، بیشتر به دنبال لذت‌های آنی و زودگذر دنیوی هستند. این امر می‌تواند به فراموشی ارزش‌های دینی و انحراف از راه راست منجر شود. همچنین، در سوره محمد، آیه 38، خداوند می‌فرماید: «و اگر شما به خدا کمک نکنید، او (خدا) قطعاً به شما یاری نمی‌کند». این آیه نیز به ما یادآوری می‌کند که غفلت از وظایف دینی، عدم توجه به عبادت و خدمت به دیگران، می‌تواند منجر به انحراف انسان از مسیر خداوند شود. علاوه بر این، در قرآن کریم به عوامل دیگری نیز اشاره شده است که می‌تواند بر انحراف انسان‌ها تأثیرگذار باشد. از جمله این عوامل، وجود شیطان است. در سوره فجر، آیه 16، آمده است: «إِنَّ الْإِنْسَانَ خُلِقَ هَلُوعًا». این آیه نشان می‌دهد که انسان به‌طور ذاتی تمایل به غفلت و ناکامی دارد و می‌تواند به‌راحتی فریب شیطان را بخورد. شیطان به‌صورت مداوم بر انسان فشار وارد می‌کند تا او از مسیر درست خارج شود. در حقیقت، شیطان نمایان‌گر وسوسه‌هایی است که به‌راحتی می‌تواند قلب انسان را منحرف کند. برای جلوگیری از این انحرافات، لازم است که انسان به حیات معنوی خود توجه کند. هنگامی که فرد توجه خود را به عبادت، صدقه، امور خیر و کمک به دیگران اختصاص می‌دهد، ضمن اینکه خود را از اجر و ثواب دور نکرده، باعث تقویت ارتباط خود با خداوند نیز می‌شود. در واقع، هرگونه انحراف از مسیر خدا، ناشی از غفلت به این موارد است. دین اسلام تأکید ویژه‌ای بر اهمیت عبادت، صدقه و فعالیت‌های خیرخواهانه دارد. بر اساس آموزه‌های دینی، هنگامیکه فرد به عبادت خداوند توجه نماید و با نیت خالص و خاضع، به انجام اعمال نیک بپردازد، همه این‌ها می‌تواند در نهایت به انحراف او از مسیر هدایت جلوگیری کند. به همین ترتیب، یکی دیگر از عوامل انحراف، روابط متفاوت انسانی و جامعه است. انسان‌ها به‌طور طبیعی موجوداتی اجتماعی هستند و تعامل و ارتباط با دیگران می‌تواند بر رفتار و نگرش آنها تأثیر بذارد. در جامعه‌ای که ارزش‌های دینی و معنوی تضعیف شده باشد، انسان‌ها ممکن است دچار انحراف شوند. به‌خصوص با توجه به رسانه‌ها و فرهنگ‌های غالب که غالباً به سمت مادی‌گرایی و لذت‌های زودگذر گرایش دارند، ممکن است افراد به انحراف از طریق پذیرش این فرهنگ‌ها دچار مشکل گردند. از سوی دیگر، در ایجاد فضایی مثبت و سالم، خانواده و دوستان نیز نقش مهمی ایفا می‌کنند. تلاش برای ایجاد محیطی دینی و معنوی در خانواده، می‌تواند موجب تقویت ایمان افراد شود. همچنین، دوستان و همسالان نیز می‌توانند در شکل‌گیری رفتار و نگرش‌های دینی تأثیرگذار باشند. وجود یک اجتماع سالم و مومن، می‌تواند به افراد کمک کند که در مقابل انحرافات مقاوم‌تر باشند. به طور کلی، انحراف از راه خدا نتیجه عوامل چندگانه‌ای است که به هم متصل می‌شوند. عشق به دنیا، غفلت از وظایف دینی، وسوسه‌های شیطان و تأثیر محیط اجتماعی، همگی از جمله عواملی هستند که می‌توانند افراد را از مسیر درست دور سازند. برای مقابله با این چالش‌ها، لازم است که فرد به پرورش روحیه دینی، برقراری ارتباط مستمر با خدا و تقویت آگاهی‌ها و شناخت‌های دینی خود بپردازد. تنها بدین طریق می‌توان از انحرافات فکری و رفتاری فرار کرده و در مسیر هدایت باقی ماند.