پاسخ قرآن
قرآن کریم، به عنوان کتاب مقدس مسلمانان، منبعی غنی از تعالیم اخلاقی، اجتماعی و حقوقی است که نه تنها به حقوق بشر، بلکه به حقوق ویژه زنان نیز توجه ویژه‌ای دارد. در این مقاله درمی‌یابیم که چگونه آیات قرآن به حقوق زنان پرداخته و بر ضرورت رعایت این حقوق تأکید می‌کند. یکی از آیات کلیدی که به حقوق زنان اشاره دارد، آیه 32 سوره نساء است که می‌فرماید: "وَلَهُنَّ مِثْلُ الَّذِي عَلَيْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ". این آیه صراحتاً بیان می‌کند که زنان دارای حقوقی همطراز با مردان هستند و رفتار با آنها باید بر اساس انصاف و حسن‌خلق باشد. مفهوم این آیه این است که همان‌گونه که مردان دارای حقوقی هستند، زنان نیز باید از حقوق و احترام برخوردار شوند و هیچ‌کس نمی‌تواند این حقوق را نادیده بگیرد. از طرفی، قرآن در سوره بقره آیه 228 به مواردی اشاره می‌کند که در آن مردان ممکن است در برخی از امور نسبت به زنان در موقعیتی برتر قرار گیرند: "وَلِلرِّجَالِ عَلَيْهِنَّ دَرَجَةٌ". در این آیه تأکید شده است که حقوق زنان نمی‌تواند با موقعیت‌های برتر مردان نادیده گرفته شود. این آیه نشان‌دهنده این است که در جامعه اسلامی، هرچند مردان ممکن است در برخی مسائل دارای امتیاز باشند، ولی این به معنای نادیده گرفتن حقوق، حرمت و ارزش زنان نیست. بر اساس قرآن، زنان نه تنها در زندگی خصوصی، بلکه در حوزه‌های اجتماعی و اقتصادی نیز دارای حقوقی هستند. در سوره مومنون آیه 12 آمده است: "وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ". این آیه به کرامت و ارزش برابر تمامی انسان‌ها، خواه مرد و خواه زن، تأکید دارد. به عبارت دیگر، همه انسان‌ها فارغ از جنسیت خود دارای کرامت و ارزشیکسان هستند و باید در جامعه به یک اندازه مورد احترام قرار گیرند. از نظر مالی نیز قرآن کریم حقوق زنان را به وضوح تعیین می‌کند. مثلاً در موضوع ارث، زن باید از ارث مال پدر یا همسر خود بهره‌مند شود, حتی اگر مقدار آن کمتر از سهم مردان باشد، این به این معنا نیست که او از حق خود محروم است. در سوره نساء آیه 11 می‌فرماید: "يُوصِيكُمُ اللَّهُ فِي أَوْلَادِكُمْ" و این آیه به توزیع ارث اشاره دارد که در آن به سهم زن و مرد اشاره شده و بر عدالت در توزیع آن تأکید ویژه‌ای شده است. این نشان می‌دهد که قرآن به زنان حق و حقوق مشخصی اعطا این نگاهی است که با روح عدالت و انصاف در تناقض نیست. در بحث تحصیل و دانش نیز قرآن بر اهمیت آموزش برای زنان تأکید می‌کند. در تاریخ اسلام، زنان نه تنها در منزل بلکه در فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی نیز نقش فعال داشته‌اند. قرآن به روشنی به ضرورت تحصیل و علم آموزی در متن اجتماعی برای همه انسان‌ها تأکید می‌کند و این شامل زنان نیز می‌شود. این نکته نشانه‌ای از ارزشی است که قرآن برای زنان قائل است و آنها را به عنوان یک بخش اساسی و فعال در جامعه در نظر می‌گیرد. بدین ترتیب، تأکید قرآن بر حقوق زنان تنها به حفظ و حمایت از حقوق فردی آنها محدود نمی‌شود، بلکه به تقویت و تحکیم نقش آنان در ساختار خانواده و جامعه نیز معطوف است. در حقیقت، قرآن با تدوین اصولی اخلاقی و اجتماعی در مورد زنان، به دنبال ارتقاء سطح زندگی آنها و مشارکت در ابعاد مختلف زندگی اجتماعی است. در دنیای امروز و در جوامع مختلف، به ویژه در جوامع اسلامی، گاهی اوقات نادیده گرفتن یا کمرنگ کردن حقوق زنان مشاهده می‌شود. این نادیده‌گرفتن معمولاً ناشی از سوءتفاهم‌هایی است که بر مبنای آیات و اصول قرآنی شکل می‌گیرد. لازم است زمینه‌های مناسب برای آگاهی بخشی به زنان در جامعه ایجاد شود تا آنها بتوانند از حقوق خود بهره‌مند شوند و به نقش‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی خود بپردازند. در نتیجه، می‌توان به روشنی گفت که قرآن کریم نه تنها به حقوق زنان اهمیت می‌دهد، بلکه بر ضرورت رعایت این حقوق در جامعه تأکید می‌کند تا با ارزیابی درست و مثبت از موقعیت زنان، جامعه‌ای عادلانه و هماهنگ شکل گیرد. این مهم است که جوامع اسلامی با بازنگری در تعالیم قرآنی، به تحکیم حقوق زنان پرداخته و آنها را به عنوان افرادی فعال و مؤثر در ساختار جامعه بشری در نظر بگیرند. در نهایت، قرآن کریم به ما یادآور می‌شود که اگرچه مبارزه برای حقوق هنوز ادامه دارد، ولی احترام و کرامت زنان در آیات الهی نه تفسیر و تبارک، بلکه یک الزام اخلاقی و اجتماعی است که صرف نظر از زمان و مکان، همواره باید مورد توجه قرار گیرد.
آیات مرتبط
وَلَهُنَّ مِثْلُ الَّذِي عَلَيْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ
و برای آنها حقوقی مشابه آنچه بر آنها است به خوبی مقرر شده است.
نساء : 32
وَلِلرِّجَالِ عَلَيْهِنَّ دَرَجَةٌ
و برای مردان بر زنان در بعضی امور درجه‌ای است.
بقره : 228
وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ
و قطعاً بنی آدم را به مقام والایی رساندیم.
مومنون : 12
داستانی دلنشین
روزی روزگاری، زنی به نام مریم بود که به تنهایی زندگی می‌کرد. او اهتمام ویژه‌ای به تعلیم و تربیت فرزندانش داشت. مریم همیشه به آنها یاد می‌داد که زنان و مردان باید از حقوق یکدیگر آگاه باشند و همواره یکدیگر را در جامعه حمایت کنند. روزی فرزندانش از او پرسیدند: 'چرا باید به حقوق زنان احترام بگذاریم؟' مریم با لبخند پاسخ داد: 'زیرا قرآن به ما یاد داده است که همه انسان‌ها به یک میزان ارزشمند هستند و بر ماست که به یکدیگر احترام بگذاریم.' از آن روز، فرزندان مریم تصمیم گرفتند که در زندگی روزمره‌شان به حقوق یکدیگر احترام بگذارند.