پاسخ قرآن
در قرآن کریم، کتاب هدایت الهی، داستانها و سرگذشت اقوام و ملتهای بسیاری ذکر شده است که به دلیل سرکشی، کفر، ظلم و فساد، مورد عذاب و کیفر الهی قرار گرفتند. این داستانها نه تنها روایاتی از گذشته هستند، بلکه هشدارهایی عمیق و درسهایی جاودان برای تمام بشریت در طول تاریخ به شمار میآیند. هدف از بیان این عذابها، ترساندن بیجهت نیست، بلکه تبیین عدالت مطلق خداوند و نشان دادن پیامدهای حتمی اعمال انسان است. خداوند متعال بینهایت مهربان و صبور است، اما صبر او نیز حدی دارد و تجاوز مستمر از حدود الهی، نتایجی وخیم در پی خواهد داشت. یکی از برجستهترین نمونهها، قوم نوح (علیهالسلام) است. این قوم، از اولین جوامعی بودند که با عذابی فراگیر و مهیب مواجه شدند. حضرت نوح، برای ۹۵۰ سال، قوم خود را به یکتاپرستی و ترک بتپرستی دعوت کرد. با این حال، جز تعداد اندکی، کسی به او ایمان نیاورد. گناه اصلی آنان، انکار سرسختانه توحید و رسالت پیامبر الهی، همراه با تمسخر و استهزاء حضرت نوح و پیروانش بود. آنان نه تنها از دعوت حق روی برتافتند، بلکه بر نافرمانی و غرور خویش اصرار ورزیدند و حتی به تمسخر وعدههای عذاب الهی پرداختند. کیفر الهی برای این نافرمانی مستمر، طوفانی سهمگین و فراگیر بود که تمام زمین را فراگرفت و جز نوح و کسانی که با او سوار بر کشتی شدند، هیچ کس از آن نجات نیافت. این واقعه، یادآوری قدرتمندی از پیامدهای راندن هدایت الهی و اصرار بر گمراهی است. قرآن کریم در سورههای متعدد، این داستان را بازگو میکند و بر رحمت الهی نسبت به مؤمنان و نابودی مطلق کافران تأکید میورزد. این ماجرا نشان میدهد که خداوند متعال فرصتهای زیادی برای بازگشت به انسانها میدهد، اما وقتی قلبها سخت و گوشها کر شوند، جز کیفر، راهی نمیماند. پس از آن، قوم عاد، تمدنی قدرتمند و پیشرفته در عربستان باستان بودند که به دلیل قدرت بدنی فوقالعاده و ساخت سازههای بلندمرتبه شهرت داشتند. حضرت هود (علیهالسلام) به سوی آنان فرستاده شد تا آنان را از بتپرستی و غرور بیجا باز دارد. اما آنان غرق در تکبر و خودبزرگبینی بودند، به قدرت خویش میبالیدند و هشدارهای هود را رد میکردند، حتی او را به آوردن عذابی که وعده میداد، به مبارزه طلبیدند. گناهان آنان شامل شرک، ظلم و تکبر شدید بود. خداوند بادی شدید و سرد را برای هفت شب و هشت روز پی در پی بر آنان فرستاد که آنها را کاملاً نابود کرد و چیزی جز ویرانههایی متروک از آنان باقی نگذاشت. این داستان، که در سورههای هود و اعراف آمده است، بیهودگی قدرت دنیوی و تکبر در برابر اراده و قدرت الهی را به نمایش میگذارد. قوم عاد، با وجود برخورداری از ثروت و قدرت، این نعمتها را در مسیر طغیان و استکبار به کار گرفتند و به جای شکرگزاری، کفران نعمت کردند، که این خود از عوامل اصلی هلاکت آنان بود. به همین ترتیب، قوم ثمود، بازماندگان قوم عاد بودند که در مناطق سنگی زندگی میکردند و در تراشیدن خانهها از دل کوهها مهارت داشتند. حضرت صالح (علیهالسلام) به سوی آنان فرستاده شد و معجزهای آشکار، شتر مادهای از جانب خداوند، با خود آورد. او از آنان خواست که شتر را آزاد بگذارند و به آن آسیبی نرسانند. اما آنان در سرکشی و غرور خود، توطئه کردند و شتر را پی کردند و کشتند. گناه آنان ترکیبی از کفر، غرور و نافرمانی علنی از یک نشانه واضح الهی بود. کیفر الهی برای این عمل، صیحهای وحشتناک (یا زمینلرزه) بود که همه آنان را در خانههایشان نابود کرد و آنها را به صورت اجسادی بیجان و به رو افتاده رها کرد. قرآن به وضوح سرنوشت آنان را توصیف میکند و بر پیامدهای شدید نقض امانتهای مقدس و به چالش کشیدن نشانههای خداوند تأکید دارد. داستان قوم ثمود نمونهای از این است که حتی یک عمل گناهکارانه واحد (کشتن ناقه)، میتواند به دلیل اهمیت نمادین و سرکشی که در آن نهفته است، منجر به عذاب فراگیر شود. داستان قوم لوط (علیهالسلام) نیز هشدار دیگری است. آنان در شهرهای سدوم و عموره زندگی میکردند و به خاطر اعمال منافی عفت بسیار زشت، به ویژه همجنسگرایی که در میانشان رایج و آشکارا انجام میشد، بدنام بودند. حضرت لوط به شدت اعمال آنان را محکوم کرد و آنان را از عذاب الهی برحذر داشت. اما با وجود تمام خواهشها و هشدارها، آنان بر انحراف و فساد خویش اصرار ورزیدند و حتی لوط و خانوادهاش را تهدید کردند. گناهان آنان انحراف جنسی (فاحشه)، شورش علیه فطرت و نظم طبیعی، و انکار پیامبر الهی بود. عذاب الهی به شکل بارانی از سنگ از آسمان آمد که شهرهای آنان را زیر و رو کرد و سرزمینی بایر و متروک از آنها بر جای گذاشت. این روایت، محکومیت آشکار انحرافات جنسی و هشداری در برابر سرپیچی از قوانین اخلاقی خداوند است. شاید یکی از شناختهشدهترین داستانها، سرگذشت فرعون و قومش در مصر باستان باشد. فرعون نماد ظلم، تکبر و ادعای الوهیت برای خویشتن بود و بنیاسرائیل را به بردگی گرفته بود. حضرت موسی (علیهالسلام) و برادرش هارون (علیهالسلام) با نشانههای روشن و دعوت به ایمان به سوی او فرستاده شدند تا بنیاسرائیل را آزاد کند. اما فرعون با سرسختی تمام از این کار امتناع ورزید، موسی را مسخره کرد و ظلم خود را بر مردم شدت بخشید. گناهان او تکبر شدید، ظلم، ادعای خدایی و رد پیامبران الهی بود. خداوند یک سلسله از بلاها (سیل، ملخ، شپش، قورباغه، خون) را به عنوان هشدار بر مصر فرستاد، اما فرعون همچنان سرسخت باقی ماند. در نهایت، زمانی که او موسی و بنیاسرائیل را در دریای سرخ تعقیب کرد، خداوند دریا را برای موسی شکافت و سپس آن را بر فرعون و لشکرش بست و همه آنها را غرق کرد. این داستان گواهی قدرتمند بر حمایت خداوند از مظلومان و مجازات قاطع او برای حاکمان ستمگر است. این رویداد نه تنها نابودی فرعون را نشان میدهد، بلکه پیروزی نهایی حق بر باطل و آزادی مظلومان را نیز به تصویر میکشد. اهل مدین به دلیل کمفروشی در ترازوها و پیمانهها و نیز راهزنی شناخته شده بودند. حضرت شعیب (علیهالسلام) برای نهی آنان از این اعمال فاسد و دعوت به توحید فرستاده شد. آنان پیام او را رد کردند و به روشهای ناصادقانه خود ادامه دادند. گناهان آنان فساد اقتصادی گسترده، بیعدالتی در معاملات و رد پیامبرشان بود. عذاب آنان به شکل زمینلرزهای (یا ابر عذاب) آمد که آنها را در خانههایشان نابود کرد. این واقعه هشداری در برابر بهرهکشی اقتصادی و فساد است. فراتر از این جوامع خاص، قرآن کریم به طور کلی از دستههایی از مردم سخن میگوید که با عقوبت الهی روبرو میشوند: * مشرکان: کسانی که برای خداوند شریک قائل میشوند. شرک بزرگترین گناه است و منجر به عذاب ابدی میشود، مگر اینکه توبه حقیقی صورت گیرد. * کافران: کسانی که وجود خداوند، پیامبران یا وحی او را پس از روشن شدن حقیقت برایشان، انکار میکنند. عذاب آنان اغلب به عنوان عذابی دردناک در آخرت توصیف میشود و گاهی اوقات اگر کفرشان با ظلم و سرکشی همراه باشد، در این دنیا نیز نابودی زودهنگام در پی دارد. * ظالمان: کسانی که به خداوند، خودشان یا دیگران ستم میکنند. این شامل ستمگران، کسانی که از ضعیفان سوءاستفاده میکنند و کسانی که از حدود الهی تجاوز میکنند، میشود. عقوبت الهی برای آنان میتواند اشکال مختلفی داشته باشد. * مفسدان: کسانی که در زمین فساد میکنند، چه از طریق تباهی اخلاقی، تخریب محیط زیست یا ایجاد هرج و مرج اجتماعی. * عهدشکنان: قرآن به پیامدهایی که برخی از قبایل یهود به دلیل نقض عهدهای خود با خداوند، مانند نقض حرمت سبت (شنبه)، با آن روبرو شدند، اشاره میکند که منجر به تغییر شکل یا مسخ آنان شد. در جمعبندی، داستانهای قرآنی درباره عذاب الهی چندین هدف را دنبال میکنند. آنها سندی عمیق تاریخی، سلسلهای از هشدارها برای کسانی که از هدایت الهی سرپیچی میکنند، و نمایشی از عدالت مطلق خداوند هستند. دلایل این مجازاتها به طور مداوم ریشه در پایداری بر گناهان کبیره دارد: انکار خداوند، شرک ورزیدن، رد پیامبران او، تکبر، ظلم، بیعدالتی و فساد گسترده. این داستانها به بشریت یادآوری میکنند که در حالی که خداوند بینهایت مهربان و صبور است، اما برای تحمل او نیز حدودی وجود دارد، و سرکشی مستمر در نهایت به پیامدهای وخیم، هم در این دنیا و هم در آخرت، منجر میشود. درس نهایی این است که تأمل کنیم، از گذشته درس بگیریم و برای تقوا، عدالت و تسلیم در برابر خالق تلاش کنیم، تا از سرنوشتهای مشابه دوری گزینیم. قرآن بارها بر اهمیت عبرت گرفتن از این داستانها تأکید میکند و این نکته را گوشزد مینماید که الگوهای مشابه گناهکاری میتواند به نتایج مشابهی منجر شود، زیرا قوانین و سنن الهی همواره ثابت و پایدار هستند.
آیات مرتبط
فَلَمَّا جَاءَ أَمْرُنَا جَعَلْنَا عَالِيَهَا سَافِلَهَا وَأَمْطَرْنَا عَلَيْهَا حِجَارَةً مِّن سِجِّيلٍ مَّنضُودٍ
پس چون فرمان ما آمد، بالای آن (شهرها) را زیر و رو کردیم و بر آن سنگهایی از گل پخته و متراکم فرو باریدیم.
هود : 82
فَصَبَّ عَلَيْهِمْ رَبُّكَ سَوْطَ عَذَابٍ
پس پروردگارت تازیانه عذاب را بر آنان فرو ریخت.
فجر : 13
وَجَاوَزْنَا بِبَنِي إِسْرَائِيلَ الْبَحْرَ فَأَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ وَجُنُودُهُ بَغْيًا وَعَدْوًا ۖ حَتَّىٰ إِذَا أَدْرَكَهُ الْغَرَقُ قَالَ آمَنتُ أَنَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا الَّذِي آمَنَتْ بِهِ بَنُو إِسْرَائِيلَ وَأَنَا مِنَ الْمُسْلِمِينَ
و ما بنیاسرائیل را از دریا عبور دادیم، پس فرعون و لشکریانش از روی ستم و تجاوز به دنبالشان افتادند؛ تا آنگاه که غرق شد، گفت: «ایمان آوردم که معبودی جز آن که بنیاسرائیل به او ایمان آوردند، نیست و من از تسلیمشدگانم.»
یونس : 90
داستانی دلنشین
آوردهاند که پادشاهی بود در زمانهای دور که از روی قدرت و ثروت بیکران خود، چنان مغرور شده بود که گمان میکرد هیچ قدرتی بالاتر از او نیست. او به جای شکرگزاری از نعمات الهی، به ظلم و ستم مشغول بود و زیردستان خود را تحقیر میکرد. در این میان، دانایی از اهالی حکمت به او نصیحت کرد و گفت: «ای پادشاه! قدرت تو از خداست و اگر شکرگزار نباشی و از حدود الهی تجاوز کنی، پایداری نخواهد داشت. به سرنوشت اقوام پیشین بنگر که چگونه به سبب تکبر و ستم، از عرش به فرش افتادند.» پادشاه مغرور، این سخنان را به مسخره گرفت و گفت: «اینها فقط داستانهای کهن هستند. من هرگز سقوط نخواهم کرد.» اما دیری نپایید که بخت از او برگشت. بیماری ناشناختهای بر جانش افتاد، خزائنش رو به اتمام گذاشت و مردم از او روی برتافتند. سرانجام، قدرتش زوال یافت و در تنهایی و نکبت از دنیا رفت. اینگونه، حکمت الهی به او و به همه نشان داد که غرور و ستم، راه به تباهی میبرد و عاقبت نافرمانی از حق، جز خسران نیست.