پاسخ قرآن
در قرآن کریم، متون و آیات مختلفی وجود دارد که به موضوع نیکوکاری و رقابت در امور خیر اشاره دارند. یکی از آیات قابل تأمل در این زمینه آیه 61 سوره مومنون است: "و اینکه در فضیلتهای خود بر یکدیگر سبقت گیرند." این آیه به وضوح بیان میکند که در میان مؤمنان، باید شوق و انگیزهای برای انجام کارهای نیک و خیر وجود داشته باشد. این نیاز به انگیزه و شوق نیکوکاری موجب میشود تا انسانها در جهت تقویت پیوندهای اجتماعی و بهبود سطح کیفیت زندگی یکدیگر تلاش کنند. اما متاسفانه، در دنیای امروزی، برخی افراد دچار غفلت از این موضوع میشوند و به جای اینکه به تشویق و ترغیب یکدیگر در کارهای نیک بپردازند، بیشتر به دنبال منافع دنیوی و مادی خود هستند. همچنین در سوره بقره آیه 268، آمده است: "شیطان شما را از فقر میترساند و به فحشا دستور میدهد، اما خداوند به شما وعده آمرزش و فضل خود را میدهد." این آیه به نوعی به ترس از فقر و فشارهای اقتصادی که ممکن است انسانها را از انجام کار خیر بازدارد، اشاره دارد. در عصر حاضر، با توجه به شرایط اقتصادی و بحرانهای مالی که ممکن است برای بسیاری از افراد پیش آید، این نوع ترس بهراحتی میتواند مانع از انجام نیکوکاری شود. برخی افراد ممکن است به دلیل نگرانی از آینده مالی یا عدم اطمینان نسبت به وضعیت اقتصادی خود، تمایلی به صرف وقت و انرژی برای کمک به دیگران نداشته باشند. در واقع، این ترس از فقر و ناتوانی مالی میتواند یکی از عوامل اصلی عدم رقابت در کار خیر باشد. از دیگر عوامل تأثیرگذار در نیکوکاری، میتوان به مسأله نیت اشاره کرد. در سوره بقره آیه 177، آمده است: "نیکی این نیست که رو به سوی مشرق و مغرب کنید، بلکه نیکوکار کسی است که به خدا و روز قیامت و فرشتگان و کتاب و پیامبران ایمان دارد و مال خود را بهواسطه محبت به او برمیدارد." این آیه نشان میدهد که نیکوکاری باید با نیت صحیح و خالص انجام شود. کسانی که هدف و نیت صحیحی برای انجام کار خیر ندارند، ممکن است در این مسیر به رقابت نپردازند. در واقع، نیت خالص میتواند انگیزهای برای انجام کارهای نیک و خیر باشد و برعکس، نیت ضعیف یا آلوده به خودخواهی میتواند مانع پیشرفت در این مسیر شود. بهعلاوه، میتوان سایر عوامل مؤثر بر رقابت در نیکوکاری را نیز بررسی کرد. یکی از این عوامل، محیط اجتماعی و فرهنگی است. اگر در جامعهای فرهنگ مساعدی برای نیکوکاری وجود داشته باشد و افراد یکدیگر را به انجام کار خیر تشویق کنند، قطعا انگیزه بیشتری برای رقابت در نیکوکاری به وجود خواهد آمد. به عنوان مثال، اگر گروهی از افراد در یک محله به جمعآوری کمکهای مالی برای حمایت از نیازمندان بپردازند و این عمل در جامعه مورد استقبال قرار گیرد، به احتمال زیاد دیگران نیز تمایل پیدا میکنند تا در این حوزه وارد شوند و این امر موجب رقابت در انجام کار خیر خواهد شد. بهعنوان نتیجهگیری، میتوان گفت که برای تشویق افراد به کار خیر و رقابت در آن، باید هم نیت صحیح و هم ترغیب به انجام نیکوکاری در جامعه تقویت شود. ترویج فرهنگ نیکوکاری و تقویت حس همدلی میان انسانها میتواند تأثیر بسزایی در افزایش رقابت در امور خیر داشته باشد. برای این کار، میتوانیم با برگزاری کارگاهها، دورههای آموزشی و برنامههای آموزشی در مدارس و دانشگاهها به ارتقاء فرهنگ نیکوکاری و اهمیت آن در جامعه بپردازیم. همچنین باید به ایجاد فضاهای اجتماعی مناسب برای انجام فعالیتهای خیرخواهانه و در عین حال شفافیت مالی و اخلاقی در این زمینه توجه شود. افراد باید ببینند که کار خیر نه تنها برای جامعه مفید است بلکه میتواند به آنها احساس رضایت و خوشحالی نیز بدهد. در نهایت، مواردی چون ترس از فقر، نیت، محیط اجتماعی و فرهنگی، همه و همه میتوانند بر رقابت در نیکوکاری تاثیر بگذارند. با توجه به این عوامل و تلاش برای بهبود شرایط اجتماعی و اقتصادی، میتوان امیدوار بود که روز به روز بر تعداد رقابتکنندگان در عرصه خیر افزوده شود و جامعهای بهتر و پویا به وجود آید که در آن نیکوکاری و محبت به یکدیگر در اولویت باشد.
آیات مرتبط
وَأَن يَسْتَبِقُوا فِي الْخَيْرَاتِ
و اینکه در فضیلتهای خود بر یکدیگر سبقت گیرند.
مؤمنون : 61
الَّشَّيْطَانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْرَ وَيَأْمُرُكُمْ بِالْفَحْشَاءِ ۖ وَاللَّهُ يَعِدُكُم مَّغْفِرَةً مِّنْهُ وَفَضْلًا
شیطان شما را از فقر میترساند و به فحشا دستور میدهد، اما خداوند به شما وعده آمرزش و فضل خود را میدهد.
بقره : 268
لَيْسَ الْبِرَّ أَن تُوَلُّوا وَجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالنَّبِيِّينَ
نیکی این نیست که رو به سوی مشرق و مغرب کنید، بلکه نیکوکار کسی است که به خدا و روز قیامت و فرشتگان و کتاب و پیامبران ایمان دارد.
بقره : 177
داستانی دلنشین
روزی روزگاری، مردی به نام حسن در بازار بود و مشاهده کرد که بسیاری از مردم از کمک به نیازمندان غافلاند. او تصمیم گرفت از این غفلت بهرهبرداری کند و به یاری همسایهها بشتابد. حسن نه تنها در کار خیر رقابت نکرد، بلکه به خاطر نیت خالص خود، دوستانش را نیز به سوی خوبیها سوق داد. این حرکات کوچک اثرات بزرگی بر جامعه گذاشت.