پاسخ قرآن
آداب معاشرت و رفتار با دیگران از جمله مباحثی هستند که در قرآن کریم به تفصیل در مورد آنها بحث شده است. در دینی که به طور کل به اخلاق و رفتار نیکو تاکید دارد، زبان، رفتار و نحوه ارتباط افراد با یکدیگر از اهمیت بالایی برخوردار است. غیبت، به عنوان یکی از زشتترین رفتارهایی که در تعاملات اجتماعی ممکن است رخ دهد، در قرآن به شدت نکوهش شده است و به مؤمنان هشدار میدهد که از گمان و بدگویی درباره یکدیگر پرهیز کنند. در سوره حجرات آیه 12، خداوند به مؤمنان میگوید: "ای کسانی که ایمان آوردهاید، از بسیاری از گمانها پرهیز کنید؛ زیرا بعضی از گمانها گناه است". این آیه بهوضوح نشان میدهد که حتی گمانهای نادرست درباره دیگران میتواند به تنشها و مشکلات اجتماعی دامن بزند. غیبت بهطور خاص اشاره به سخن گفتن پشت سر دیگران و بیان عیبها و نقصهای آنها دارد، اعمالی که نه تنها اخلاقی نیستند، بلکه میتوانند عواقب ناگواری به همراه داشته باشند. غیبت به نوعی فرار از خودشناسی و نقد پذیرش عیبهای شخصی است. انسانهایی که به غیبت میپردازند، در واقع به جای آنکه سعی کنند خود را اصلاح کنند، به نقد دیگران میپردازند. این رفتار نه تنها قضاوت نادرستی درباره دیگران به وجود میآورد، بلکه باعث میشود که فرد غیبتکننده از آغوش محبت الهی دور شود و در بنبستهای روانی خود گرفتار آید. از دیگر عواقب غیبت میتوان به زیر سؤال رفتن اعتماد و صداقت در روابط اجتماعی اشاره کرد. وقتی فردی به غیبت میپردازد، به تدریج قابلیت اعتماد خود را در نظر دیگران از دست میدهد. بدگویی و غیبت باعث میشود تا دیگران به فرد غیبتکننده شک کنند و ممکن است حتی با او قطع رابطه کنند. این شبکهای از کشمکشها و شکافهای اجتماعی را به وجود میآورد که در نهایت میتواند منجر به دشمنی و کینهورزی میان افراد شود. در واقع، قرآن کریم به ما هشدار میدهد که غیبت، زمینهساز انحراف از مسیر درست و نزدیک شدن به رفتارهای ناپسند است. این رفتارها نه تنها روح انسان را آزار میدهد بلکه در نهایت به سیاهی قلب و تیره شدن روح منجر میشود. در آیه 11 سوره حجرات نیز خداوند به مؤمنان میگوید که "از بسیاری از گمانها پرهیز کنید؛ زیرا بعضی از گمانها گناه است". این بیان خداوند به نوعی به ما یادآوری میکند که اخلاق و رفتارهای ما باید بر اساس صداقت و احترام به یکدیگر بنا شوند. به جای اینکه به غیبت دیگران بپردازیم، بهتر است بر روی خودمان کار کنیم و نقاط ضعف خود را به دست فراموشی بسپاریم. غیبت در حقیقت یک نوع گناه است که نتیجه آن در ادامه زندگی فرد و روابط او با دیگران به وضوح نمایان میشود. از این رو، میتوان گفت که غیبت به نوعی میتواند مانع رشد فردی و اجتماعی شود. آنها که به غیبت مشغولاند، اغلب زمانی را که میتوانند برای بهبود خویش صرف کنند، به هدر میدهند. این عمل ناپسند نه تنها به دیگران آسیب میزند، بلکه به فرد غیبتکننده نیز لطمه میزند. در واقع فردی که به غیبت میپردازد، از خود و خودسازی غافل میشود. در پایان باید گفت که آموزش آداب معاشرت و منع از غیبت در قرآن کریم ابزاری برای ساخت جامعهای سلامت محور، مبتنی بر محبت و احترام به یکدیگر است. هر یک از ما باید تلاش کنیم تا از غیبت پرهیز کنیم و به تقویت ارتباطات مثبت اجتماعی بپردازیم. این یک گام مهم در تقدیم به فرهنگ اسلامی و بهبود روابط انسانی است. غیبت نه تنها در مورد شخص خاصی است، بلکه به نوعی بر زمین میخورد و به جمعیت انسانی آسیب میزند. توجه به این مسئله میتواند در نهایت ما را به سمت جامعهای بهتر و سالمتر هدایت کند.
آیات مرتبط
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا۟ اجْتَنِبُوا۟ كَثِيرًۭا مِّنَ ٱلظَّنِّ ۖ إِنَّ بَعْضَ ٱلظَّنِّ إِثْمٌۢ ۖ وَلَا تَجَسَّسُوا۟ وَلَا يَغْتَب بَّعْضُكُم بَعْضًۭا ۚ أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيِّتًۭا ۖ فَكَرِهْتُمُوهُ ۗ وَٱتَّقُوا۟ ٱللَّهَ ۚ إِنَّ ٱللَّهَ تَوَّابٌۭ رَّحِيمٌۭ
ای کسانی که ایمان آوردهاید، از بسیاری از گمانها پرهیز کنید؛ زیرا بعضی از گمانها گناه است. و تجسس نکنید و از بعضی بر بعض دیگر غیبت نکنید. آیا یکی از شما دوست دارد که گوشت برادرش را بمیرد؟ حتماً از آن متنفر خواهید شد. و از خداوند بپرهیزید؛ زیرا خداوند توبهپذیر و رحیم است.
حجرات : 12
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِّن قَوْمٍ عَسَى أَن يَكُونُوا خَيْرًا مِّنْهُمْ ۖ وَلَا تَسْتَبْزِقُوا أَنفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ ۚ بِئْسَ ٱلِٱسْمُ ٱلْفُسُوقُ بَعْدَ ٱلْإِيمَـٰنِ ۚ وَمَن لَّمْ يَتُبْ فَأُو۟لَـٰئِكَ هُمُ ٱلظَّـٰلِمُونَ
ای کسانی که ایمان آوردهاید، هیچ قومی از قومی مسخره نکند؛ شاید آنها بهتر از اینها باشند و خودتان یکدیگر را عیبنشان نکنید و به نامهای زشت یکدیگر را ننامید. بد نامی بعد از ایمان بسیار زشت است و هر کس توبه نکند، پس اینها خودشان ستمکارند.
حجرات : 11
داستانی دلنشین
روزی روزگاری، دو دوست به نامهای حامد و سجاد به یکدیگر نزدیک بودند و همواره در مورد مسائل مختلف صحبت میکردند. زمانی که حامد درباره شخصی غیبت کرد، سجاد بیدرنگ به او یادآوری کرد که این کار پسندیده نیست و در قرآن به شدت مورد نهی قرار گرفته است. آنها با هم بحث کردند و به نتایجی دست یافتند که موجب نزدیکی بیشتری بین آنها شد. از آن روز به بعد، حامد تصمیم گرفت که هرگز غیبت نکند و به دوستیهایش اهمیت بیشتری بدهد.