پاسخ قرآن
نصیحت کردن دیگران یکی از واجبات اخلاقی و اجتماعی در دین اسلام است. از دیرباز، انسانها به طور طبیعی تمایل به رهنمود دادن و صدای خود را به عنوان مشاوری برای دیگران به کار گرفتهاند. این عمل نه تنها میتواند به رشد و پیشرفت فردی کمک کند، بلکه بر انسجام اجتماعی و ایجاد روابط سالم نیز تأثیر مثبت دارد. قرآن کریم در سوره عصر به اهمیت نصیحت و تذکر در مورد یکدیگر اشاره میکند. در آیه 3 این سوره آمده است: 'إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ'. این آیه به وضوح بیان میکند که مومنان باید یکدیگر را به حقیقت و صبر توصیه کنند. با تأمل در این آیه، میتوان دریافت که نصیحت کردن در واقع یک عمل نیکو و از ملزومات ایمان به شمار میرود. به عنوان مثال، اگر فردی به بیماری دچار شود، نه تنها خود او به فکر درمان خواهد بود بلکه اطرافیان نیز وظیفه دارند که او را راهنمایی کنند و به او در این مسیر یاری رسانند. نصیحت کردن نه تنها یک عمل نیکو به شمار میآید، بلکه به تقویت و بهبود روابط اجتماعی میان افراد نیز کمک میکند. هنگامی که افراد یکدیگر را نصیحت میکنند، در واقع در حال ایجاد یک فضای مثبت و حمایتی هستند که در آن افراد میتوانند با آسودگی خاطر به تأمل در رفتارها و تصمیمات خود بپردازند. این نوع رفتار به نوعی به افراد جرأت میدهد تا نقصهای خود را شناسایی کرده و برای اصلاح آنها تلاش کنند. در سوره لقمان، آیه 17 آمده است: 'يَا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَٱنْهَ عَنِ ٱلْمُنكَرِ'. در این آیه، حضرت لقمان به پسرش نصیحت میکند تا به انجام کارهای نیک بپردازد و از کارهای زشت و ناپسند نهی کند. این نصیحت نه تنها نشانهای از علاقه و محبت پدر به پسرش است، بلکه به نوعی نمایانگر مسئولیت انسانی است که هر فردی باید در قبال یکدیگر داشته باشد. نصیحت کردن در اینجا به معنی نشان دادن مسیر درست به دیگران و کمک به آنها برای بهبود وضعیتشان است. نصیحت به دیگران مؤید این است که ما نه تنها به فکر خود هستیم بلکه به فکر دیگران نیز توجه میکنیم. این عمل به عنوان یک نوع از ابراز محبت و احترام به دیگران تلقی میشود که موجب میشود افراد در جامعه احساس تعلق و نزدیکی بیشتری پیدا کنند. همچنین نصیحت در اسلام یک عمل قابل تقدیر و متعالی است که در آن توجه به اخلاق و رفتار دیگران در اولویت قرار میگیرد. در سوره مبارکه آل عمران، آیه 104، خداوند میفرماید: 'وَلْتَكُن مِّنكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ'. این آیه به صراحت از وجوب دعوت به خوبیها و نصیحت دیگران سخن میگوید. به این ترتیب، هر فردی از مسلمانان به عنوان یک بخش از جامعه موظف است که دیگران را به کارهای نیک و اعمال صحیح دعوت کند. این نکته میتواند به عنوان یک عامل مهم در توسعه و پیشرفت اجتماعی تلقی شود، چرا که اگر همه افراد جامعه به یکدیگر نصیحت کنند و در راستای خوبیها تلاش کنند، به طور طبیعی سطح آگاهی و حالت روانی جامعه بهبود خواهد یافت. از یک سو، نصیحت کردن ممکن است به عنوان وسیلهای برای انتقال تجربیات و دانش محسوب شود و از سوی دیگر به افراد این احساس را القا کند که دیگران به آنها اهمیت میدهند و برای بهبود زندگی آنها تلاش میکنند. در واقع، نصیحت در جامعه اسلامی تنها یک عمل فردی نیست بلکه یک عمل جمعی است که همه افراد را در برمیگیرد و به نوعی یکی از ارکان زندگی اجتماعی به شمار میرود. مضرات نداشتن نصیحت و تذکر در جامعه بسیار واضح است. اگر افراد به یکدیگر توجه نکنند و در اصلاح رفتارهای غلط کمک نکنند، ممکن است ناهنجاریها و انحرافات اخلاقی در جامعه گسترش پیدا کند. همچنین، افراد ممکن است در عدم آگاهی از مسیر درست زندگی کنند و این در نهایت به تضادها و مشکلات جدی در روابط اجتماعی منجر شود. بنابراین، نصیحت به عنوان یک اقدام پیشگیرانه و اصلاحی باید سرلوحه فعالیتهای اجتماعی قرار گیرد. در نتیجه میتوان گفت که نصیحت کردن دیگران نه تنها یک فریضه اخلاقی و اجتماعی در اسلام است بلکه یک نیاز اساسی در حیات جمعی ما به شمار میرود. بنابراین، بر همگان لازم است که نسبت به دیگران احساس مسئولیت کنند و آنها را به خوبیها و رفتارهای پسندیده دعوت نمایند. این عمل نه تنها موجب رشد فردی هر شخص میشود بلکه به توسعه و بهبود روابط اجتماعی و انسجام جامعه نیز کمک میکند. نصیحت کردن به عنوان یک نوع محبت و ابراز علاقه به دیگران باید در جامعه گسترش یابد تا به بهبود وضعیت اجتماعی و فرهنگی ما منجر شود.
آیات مرتبط
إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ
مگر کسانی که ایمان آوردند و کارهای شایسته انجام دادند و یکدیگر را به حق و صبر توصیه کردند.
عصر : 3
يَا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَٱنْهَ عَنِ ٱلْمُنكَرِ
ای پسرم، نماز را برپا کن و به کار نیک فرمان ده و از کار زشت بازدار.
لقمان : 17
وَلْتَكُن مِّنكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ
و شما باید یک امت باشید که به خوبی دعوت کنید.
آل عمران : 104
داستانی دلنشین
روزی مردی در خیابان دید که دو نفر با هم بحث میکنند. او به یاد آیات قرآن افتاد و تصمیم گرفت که به آنها نصیحت کند. با شجاعت جلو رفت و گفت: "خواهران و برادران، بیایید به یکدیگر خوبی بگوییم و از بروز این نزاع جلوگیری کنیم." آنها با شنیدن این نصیحت لبخند زدند و اختلاف خود را کنار گذاشتند. این نشان داد که نصیحت میتواند روابط انسانی را بهبود بخشد.