پاسخ قرآن
در قرآن کریم، موضوع غیبت و نکوهش از آن به طور واضح و صداقتی مورد تأکید قرار گرفته است. غیبت به معنای سخنگفتن درباره دیگران به طور پنهانی و بدون حضور آنها است و به طور خاص نگرش منفی و ایجاد بدبینی در مورد شخصیت دیگران را به همراه دارد. غیبت نه تنها یک عمل زشت به شمار میآید بلکه دارای تبعات اجتماعی وخیمی است که میتواند به تضعیف روابط انسانی منجر شود. این عمل به شکلی به گوشت خوردن برادر مرده اشاره دارد که در آیهی شریفه سوره حجرات آیه 12 به آن اشاره شده است. در این آیه، خداوند به مؤمنان تأکید میکند که از بسیاری از گمانها بپرهیزند. این آیه به طور متقن نشان میدهد که غیبت نه تنها از نظر اخلاقی غیرقابل قبول است، بلکه نشانهای از ضعف ایمان فرد نیز به شمار میآید. غیبت به خصوص در جوامع امروزی که با چالشهای اجتماعی و فرهنگی فراوانی مواجه هستند، میتواند موجب بروز تناقضات عمیق و اخلال در پیوندهای اجتماعی شود. هرگاه فردی به غیبت دیگری بپردازد، یک نوع تنش و برخورد منفی را در چارچوب روابط انسانی ایجاد میکند. برای مثال، در محیط کار، غیبت میتواند به کاهش اعتماد بین همکاران و ایجاد احساسات منفی منجر شود. این احساسات منفی سپس میتواند بر روی عملکرد و کارایی افراد تأثیر بگذارد. کسانی که مرتکب غیبت میشوند به تدریج دایره روابط خود را کاهش میدهند و باعث میشوند که دیگران از آنها دور شوند. در سوره انفال آیه 24، خداوند بشارت میدهد که «ای کسانی که ایمان آوردهاید! از خدا و پیامبر او اطاعت کنید و از نزاعها اجتناب کنید». این آیه عملاً به لزوم ترویج صلح و دوستی در جامعه اشاره میکند. غیبت به عنوان یکی از عوامل شایان توجهی است که میتواند صلح در روابط انسانی را مختل کند. بنابراین، غیبت را میتوان معرفیکننده عدم احترام به دیگران و فقر اخلاقی دانست. یکی دیگر از نکات مهم در رابطه با غیبت این است که حتی اگر شخصی غیبت را به عنوان شوخی و به طور غیررسمی انجام دهد، باز هم پیامدهای منفی آن قابل انکار نیست. شوخیهای ظاهراً بیضرر میتوانند به تخریب سمبلیک شخصیت دیگران منجر شوند و احساسات آنها را جریحهدار کنند. این نوع برخوردها باعث ایجاد محیطی سرد و غیرصمیمی میشود که هر مرحله از آن با افزایش بیزاری و حسرت در روابط انسانی همراه است. از جمله عواقب دیگر غیبت میتوان به افزایش درگیریها، کاهش خیرخواهی و عدم اعتماد به همدیگر اشاره کرد. این موضوعات به تدریج باعث میشوند که اعضای جامعه در یک دایره بسته از نفرت و کینه گرفتار شوند. در نتیجه، غیبت نه تنها به روابط آسیب میزند بلکه بهنوعی به تفرق و زوال انسجام اجتماعی نیز میانجامد. علاوه بر این، اشخاصی که مرتکب غیبت میشوند، معمولاً خود را با عواقب روانی منفی مواجه میکنند؛ عواملی نظیر احساس گناه، پشیمانی یا بیاعتمادی به خویشتن. یکی از راههای مؤثر در پیشگیری از غیبت و ترویج روابط مثبت با دیگران، ترغیب به ترحم و محبت در بین افراد است. قرآن کریم بارها به اهمیت محبت و احترام در روابط انسانی تأکید کرده و این امر را بهعنوان یک اصل اساسی در زندگی اجتماعی قرار داده است. محبت و احترام میتواند به ایجاد فضای امن و سالم در جامعه کمک کند و مانع از رشد تنشها و غیبتها شود. رفتار با دیگران با صداقت و محبت، باعث افزایش اعتماد و همکاری میان اعضای جامعه خواهد شد و به ترویج صلح و صفا در جامعه کمک میکند. در نهایت، میتوان نتیجه گرفت که غیبت بهعنوان یک عمل زشت و غیراخلاقی در اسلام و آموزههای قرآنی به شکلی عمیق نکوهش شده است. این عمل نه تنها به روابط انسانی آسیب میزند بلکه میتواند به بروز مشکلات اجتماعی بزرگتری منجر شود. بنابراین، ترغیب به پایبندی به اصول اخلاقی و پرهیز از غیبت، گامهای ضروری برای ایجاد جامعهای سالم و استوار و همچنین حفظ روابط انسانی و اجتماعی است. بهویژه، در دنیای کنونی که تنشهای اجتماعی و چالشهای فرهنگی با یکدیگر درهم تنیده شدهاند، یادآوری ارزشهای اخلاقی و اجتماعی میتواند راهگشای بسیاری از مشکلات باشد. پیروی از آموزههای قرآن و عمل به اصول رفاقت و محبت میتواند به ما کمک کند تا نه تنها به خودمان بلکه به جامعهای که در آن زندگی میکنیم، خدمت کنیم.
آیات مرتبط
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِّنَ الظَّنِّ ۚ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثمٌ ۖ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَب بَّعْضُكُمْ بَعْضًا ۚ أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيِّتًا فَكَرِهْتُمُوهُ ۗ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۚ إِنَّ اللَّهَ تَوَابٌ رَّحِيمٌ
ای کسانی که ایمان آوردهاید! از بسیاری از گمانها بپرهیزید، زیرا برخی از گمانها گناه است و یکدیگر را غیبت نکنید. آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت برادر مردهاش را بخورد؟ قطعاً از این کار متنفر هستید. پس از خدا بترسید، که الله بسیار بخشنده و مهربان است.
حجرات : 12
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِيحُكُمْ ۖ وَاصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ
ای کسانی که ایمان آوردهاید! از خدا و پیامبر او اطاعت کنید و از نزاعها اجتناب کنید که شکست خواهید خورد و نیرومندیتان برطرف خواهد شد. و صبر کنید که خدا همراه صابران است.
انفال : 24
داستانی دلنشین
یکی از روزها، یاسر در جمع دوستانش نشسته بود و شوخیهای مختلفی کرد. ناگهان یکی از دوستانش را مورد غیبت قرار داد و همه خندیدند. اما یاسر بعد از آن به یاد آیات قرآن افتاد و متوجه شد که این عمل چه قدر زشت و ناپسند است. او از آن روز تصمیم گرفت که حتی در شوخی هم از غیبت پرهیز کند و در عوض همیشه به دوستانش محبت و احترام نشان دهد.