پاسخ قرآن
در قرآن کریم، توجه به آداب و اصول اخلاقی اهمیت زیادی دارد و یکی از مسائلی که همواره به آن تاکید شده، پرهیز از غیبت و سخنچینی است. غیبت یکی از زشتترین کارهایی است که نه تنها با روحیه انسانی سازگار نیست بلکه به زعم دین اسلام و تعالیم اخلاقی، عملی ناپسند و قابل نکوهش محسوب میشود. در سوره حجرات آیه 12، خداوند میفرماید: 'ای کسانی که ایمان آوردهاید، از بسیاری از گمانها خودداری کنید، زیرا برخی از گمانها گناه است و از تجسّس نکنید و برخی از شما غیبت برخی دیگر نکند. آیا یکی از شما خوشاش میآید که گوشت برادر مردهاش را بخورد؟ قطعاً شما از آن متنفر هستید'. این آیه به وضوح نشان میدهد که غیبت کردن نه تنها عملی ناپسند است، بلکه بهنوعی تشبیه به خوردن گوشت مرده برادر میشود که همگی آن را تقبیح میکنیم. در اینجا از طریق تشبیه، خداوند به ما یادآوری میکند که غیبت نهتنها زشت است، بلکه چقدر میتواند به روابط انسانی آسیب بزند. سخنچینی و غیبت به سادگی میتواند آتش اختلاف و تفرقه را در جامعه روشن کند. وقتی کسی غیبت میکند، حس اعتماد و دوستی در میان افراد کاهش مییابد و فضا برای سوءتفاهمها و تضادهای فردی فراهم میشود. بهعلاوه، گاهی با انتشار یک خبر یا شایعه غلط، ممکن است زندگی فردی و اجتماعی دیگران به شدت تحت تاثیر قرار گیرد؛ یعنی نه تنها فرد مورد غیبت را آسیب میزند، بلکه جامعه را نیز دچار بحران میکند. در سوره نور آیه 19 خداوند میفرماید: 'و کسانی که دوست دارند در صف مؤمنان رسواییهایی که در جامعه وجود دارد، نشر دهند، عذابی دردناک خواهند داشت'. در این عبارت، گویا نهیب الهی به مؤمنان این است که هرگز به فکر انتشار اخبار منفی نباشند، چرا که عواقب این کار نه تنها بر دیگران بلکه بر خودشان نیز حتمی خواهد بود. غیبت و سخنچینی به طور کلی میتواند به نوعی تقلب در جامعه محسوب شود. حمایتی که ما باید از یکدیگر کنیم و حس همبستگی در بین اعضای جامعه باید جایگزین این رفتارهای زشت شود. دوری از سخنچینی و غیبت، نه تنها موجب آرامش روحی برای خود ما است، بلکه به تقویت محبت و اتحاد در بین افراد جامعه نیز کمک میکند. این نکته قابل توجه است که غیبت نه تنها به صورت مستقیم به فرد آسیب میزند، بلکه میتواند به بروز مشکلات بزرگتری در جامعه منجر شود. این نوع رفتارها ممکن است در نهایت به افت اعتماد عمومی نسبت به یکدیگر و ایجاد یک نوع حس بیاعتمادی عمومی در میان افراد منجر شود. در آموزههای دینی و قرآن کریم، راهکارهای بسیاری برای برطرف کردن این مسائل وجود دارد. قرآن به ما یادآوری میکند که باید در روابط خود با دیگران، صداقت و امانت داری را مدنظر داشته باشیم. در نهایت، ما برای یک زندگی مسالمتآمیز و شاداب به هم کمک کنیم و شرایطی را فراهم کنیم که در آن نه غیبت معنا داشته باشد و نه نیاز به انتشار شایعات. بر اساس آموزههای دین اسلام، ما موظف هستیم که در هر شرایطی به حفط آبروی یکدیگر اهمیت بدهیم. این بُعد اخلاقی، تنها به معنای خودداری از غیبت نیست، بلکه باید سعی کنیم که در مواردی که باید ارائه کنیم و یا نظرات مخالفی داشته باشیم، به شیوهای بیان کنیم که به وجهه و آبروی دیگران آسیبی نرساند. این نکته حائز اهمیت است که در روح آموزههای اسلامی، انسان باید به عنوان موجودی با شخصیت و با کمالات بشری شناخته شود. بنابراین، برهم زدن این کمالات از طریق غیبت و سخنچینی نه تنها خلاف اخلاق است، بلکه به معنای انکار بخشی از شخصیت انسانی افراد جامعه است. در نتیجه، ما باید تلاش کنیم که از سخنچینی و غیبت خودداری کنیم و در عوض به ایجاد فضاهای محبت و تعامل مثبت بپردازیم تا روابط انسانی تقویت و رشد یابند. با به کارگیری آموزههای قرآن و سنت نبوی، میتوانیم جامعهای به دور از تنش، اختلاف و کینه بنا کنیم و شرایطی را مهیا کنیم که همه انسانها به صورت یکپارچه و در کنار یکدیگر زندگی کنند.
آیات مرتبط
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ ۖ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضًا ۚ أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ
ای کسانی که ایمان آوردهاید، از بسیاری از گمانها خودداری کنید، زیرا برخی از گمانها گناه است و از تجسّس نکنید و برخی از شما غیبت برخی دیگر نکند. آیا یکی از شما خوشاش میآید که گوشت برادر مردهاش را بخورد؟ قطعاً شما از آن متنفر هستید.
حجرات : 12
إِنَّ الَّذِينَ يُحِبُّونَ أَن تَشِيعَ الْفَاحِشَةُ فِي الَّذِينَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ
کسانی که دوست دارند فاحشه در کسانی که ایمان آوردهاند اشاعه یابد، عذابی دردناک خواهند داشت در دنیا و آخرت.
نور : 19
داستانی دلنشین
روزی یکی از دوستانم در کافه نشسته بود و دربارهی یک نفر دیگر صحبت میکرد. به ناگاه یاد آیهای از قرآن افتاد، که نهی از غیبت میکرد. تصمیم گرفت که دیگر به این کار ادامه ندهد و به جای آن به تعریف و تمجید دیگران بپردازد. از آن روز به بعد، نه تنها خود را آرامتر احساس میکرد، بلکه دوستیهای بیشتری نیز برقرار کرد.