پاسخ قرآن
زبان انسان یکی از اعضای کلیدی و مهم بدن است که نقش بسیار حیاتی در ارتباطات انسانی دارد. این عضو حیاتی به انسان این امکان را میدهد که افکار، احساسات و نظرات خود را به دیگران منتقل کند. بدون زبان، برقراری ارتباط مؤثر و ابراز وجود برای هر فردی دشوار خواهد بود. اهمیت زبان در زندگی اجتماعی انسانها از دیرباز مورد توجه بوده و بسیاری از دینها و فرهنگها به آن پرداختهاند. در این راستا، قرآن کریم نیز به طور ویژهای به اهمیت زبان و کنترل آن اشاره کرده است. یکی از آیات مهم در این مقوله، سوره حجرات آیه 12 است که در آن خداوند به مومنان گوشزد میکند: 'ای کسانی که ایمان آوردهاید، از بسیاری گمانها بپرهیزید؛ زیرا برخی از گمانها sin هستند و برخی دیگر از گناهان.' این آیه به روشنی ما را دعوت میکند که قبل از صحبت کردن، به آنچه که میگوییم توجه کنیم. این دستور نهتنها بر عدم قضاوت نادرست و سوءبرداشتها تاکید دارد، بلکه به ما میگوید که برای ساختن جامعهای سالم و باصلابت، باید از اعمالی که ممکن است رابطهها را خراب کند، دوری کنیم. به عبارت دیگر، زبان ما مسئول ترویج یا تخریب روابط انسانی است. در سوره اسراء آیه 53، نکتهای مشابه عنوان شده است: 'و به بندگان من بگو که تنها سخن نیکو بگویند، زیرا شیطان میان آنها ایجاد فتنه میکند.' این آیه به ما یادآوری میکند که زبان ما میتواند هم ابزارهای صلحآمیز و هم وسایل برانگیختن کینه و جدال باشد. در زندگی روزمره، ما میتوانیم با استفاده از کلمات مثبت و سازنده، به ایجاد دوستیها و روابط محبتآمیز کمک کنیم. این امر به ما یادآوری میکند که مسئولیتپذیری در استفاده از زبان نهتنها وظیفهای دینی است بلکه ابزاری برای تقویت جامعهمان به شمار میآید. کنترل زبان به معنای مهار کلمات نیست بلکه به معنای انتخاب با دقت و تفکر درباره آنچه که بر زبان میآوریم است. از آن جمله، در سوره بقره آیه 83، این نکته با عبارتی دیگر بیان شده است: 'و به زبانهایتان و دلهایتان همیشگی باشید.' این آیه نهتنها بر پیوستگی کلام و نیت تأکید دارد، بلکه ما را به این فکر وادار میکند که زبان و دل ما باید در راستای یکدیگر حرکت کنند. به عبارتی دیگر، دعا کردن، خوب بودن و رفتاری شایسته نسبت به دیگران، همواره باید با فکر و شعور همراه باشد. برای این منظور، باید قبل از هر عمل یا حرفی، به این موضوع فکر کنیم که آیا آنچه بر زبان میآوریم در راستای نیکی و خیرخواهی است یا خیر. در واقع، مراقبت از زبان نهتنها یک وظیفه دینی و اخلاقی، بلکه راهی برای دستیابی به آرامش در سطح جامعه و خانوادگی است. افرادی که از زبان خود بهدرستی استفاده میکنند، معمولاً در روابط اجتماعی موفقتر هستند و توانستهاند فضایی از صلح و محبت را در اطراف خود ایجاد کنند. آنها میدانند که هر واژهای میتواند تأثیرات عمیق و ماندگاری بر دیگران بگذارد. اگر از زبان خود به درستی استفاده کنیم، نهتنها به خودمان بلکه به دیگران پیامهای مثبتی منتقل میکنیم. به عنوان مثال، در روابط خانوادگی، گفتار نیکو و محترمانه میتواند به تقویت پیوندهای عاطفی و افزایش سطح اعتماد میان اعضای خانواده بیانجامد. در عوض، کلمات تند و ناپسند میتواند منجر به بروز درگیریها و تنشها شود که آثار منفی برای تمامی افراد خانواده دارد. در عرصههای اجتماعی و جامعه نیز، زبانی که با دقت و بزرگواری انتخاب شود، میتواند به تغییرات مثبت در جامعه منجر شود. زبان توانایی ساماندهی به روابط میان افراد و گروهها را دارد و میتواند بذرهای محبت و تعاون را در دلها بکارید. نکته دیگر این است که زبان انسان در انحصار ما نیست و ما بخشی از یک جمع بزرگ هستیم. بنابراین، مسئولیت ما به عنوان افراد در جامعه این است که بهگونهای صحبت کنیم که جامعه را به سوی مثبتروندی هدایت کنیم. کلمات ما میتوانند به دیگران امید بدهند، الهامبخش باشند و انگیزه بخش تحولاتی مثبت به شمار آیند. در جمعهای عمومی، میبینیم که چگونه کلمات بر افکار و احساسات دیگران تأثیر میگذارد. بنابراین، به عنوان افراد جامعه، اگر بخواهیم زبانمان به ابزاری برای ترویج خیرخواهی تبدیل شود، باید از بیان کلمات منفی، تخریب کننده و ناامیدکننده پرهیز کنیم. در نهایت، باید تصویری از زبان درست را در ذهن خود و اطرافیانمان بهوجود آوریم که نمایانگر زیباییها و ارزشهای انسانی باشد. در عصری که ارتباطات دیجیتال به سرعت در حال گسترش هستند، توجه به این نکته مهمتر از همیشه است. در این فضا، زبان میتواند هم به عنوان یک ابزار وحدت و هم به عنوان ابزاری برای تجزیه و تفرقه عمل کند. بایستی بکوشیم که زبان و کلمات خود را به گونهای به کار بگیریم که یوغی بر دوش دیگران نشود و باعث آرامش و دوستی در میان افراد گردد. با پیروی از تعالیم قرآنی و پیامهای مثبت، میتوانیم زبانی آکنده از محبت و خیر خواهی بسازیم و دنیایی سرشار از آرامش و دوستی برای خود و دیگران بنا کنیم.
آیات مرتبط
يَٰٓأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًۭا مِّنَ ٱلظَّنِّ ۚ إِنَّ بَعْضَ ٱلظَّنِّ إِثْمٌ ۖ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَب بَّعْضُكُمْ بَعْضًۭا ۚ أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيّتًۭا ۚ وَٱتَّقُوا ٱللَّهَ ۚ إِنَّ ٱللَّهَ تَوَابٌۭ رَّحِيمٌۭ
ای کسانی که ایمان آوردهاید، از بسیاری گمانها بپرهیزید؛ زیرا برخی از گمانها گناه است و از یکدیگر تجسس نکنید و هیچکدام از شما نباید از دیگری غیبت کند. آیا یکی از شما دوست دارد که گوشت برادرش را مرده بخورد؟ قطعا از خدا بپرهیزید، زیرا خداوند توبهپذیر و مهربان است.
حجرات : 12
وَقُل لِّعِبَادِي يَقُولُوا الَّتِي هِيَ أَحْسَنُ ۚ إِنَّ الشَّيَاطِينَ يُنَازِعُونَ بَيْنَهُمْ ۚ إِنَّ الشَّيَاطِينَ كَانُوا لِإِنْسَانٍ عَدُوًّا مُبِينًا
و به بندگان من بگو که فقط سخن نیکو بگویند؛ زیرا شیطان میان آنها ایجاد فتنه میکند. بیگمان شیطان دشمنی روشنی برای انسان است.
اسراء : 53
وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا ٱللَّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًۭا وَذِوِ القُرْبَىٰ وَٱلْيَتَامَىٰ وَٱلْمَسَاكِينِ وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًۭا وَأَقِيمُوا ٱلصَّلَاةَ وَآتُوا ٱلزَّكَاةَ ۚ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلَّا قَلِيلًۭا مِّنكُمْ وَأَنتُمْ مُعْرِضُونَ
و هنگامی که از بنیاسرائیل میثاق گرفتیم، به غیر از خداوند را نپرستید و به والدین نیکی کنید و به خویشاوندان و یتیمان و مسکینان نیکی کنید و با مردم سخن خوب بگویید و نماز را برپا کنید و زکات بدهید. سپس جز اندکی از شما روی برگرداندید و خودداری کردید.
بقره : 83
داستانی دلنشین
در یکی از روزها، علی در کنار دوستانش نشسته بود و راجع به موضوعاتی صحبت میکردند. اما ناگهان یکی از دوستانش بادقت به علی گفت: "تو باید مراقب زبانت باشی!" علی متعجب شد و از او پرسید چرا؟ دوستش پاسخ داد: "ما با زبان خود میتوانیم ایجاد صلح کنیم یا تنش؛ دقت کن که کلامت حاوی محبت باشد تا دنیا را زیباتر کنیم." علی با دقت به نصیحت دوستش گوش داد و از آن روز به بعد، بیشتر به کلماتی که بر زبان میآورد توجه کرد.