پاسخ قرآن
وفای به وعدهها یکی از اصول مهم اخلاقی در اسلام است که در قرآن کریم نیز به وضوح بیان شده است. در سوره اسراء آیه 34، خداوند می‌فرماید: 'وَأَوْفُوا بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ کَانَ مَسْئُولًا' (و به عهد خود وفا کنید؛ زیرا درباره عهد از شما سؤال میشود). این آیه نشان‌دهنده اهمیت وفای به وعدهها و توافقات در زندگی اجتماعی انسان‌هاست. به‌طورکلی، وفای به وعده یکی از نشانه‌های شخصیت انسانی است و در فرهنگ‌های مختلف نیز به‌عنوان یک ارزش مورد تشویق قرار گرفته است. در طول تاریخ، وفای به عهد و پیمان از دیرباز در جوامع مختلف مورد توجه قرار گرفته است. این موضوع که انسان باید به وعدههای خود عمل کند، نه‌تنها در راستای اصول اخلاقی، بلکه در ایجاد و حفظ روابط سالم اجتماعی نیز اهمیت دارد. در جوامع امروزی نیز، وفای به وعده موجب اعتماد افراد به یکدیگر میشود و به‌خصوص در روابط تجاری و اقتصادی، این اصل از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. وفای به وعده به‌نوعی می‌توان گفت که پایه‌گذار روابط سالم بین افراد و گروه‌هاست. زمانی که فردی به وعدههای خود عمل می‌کند، اعتبار و اعتماد بالایی را از سوی دیگران کسب خواهد کرد. اعتبار به‌دست‌آمده از طریق وفای به وعده، موجب ایجاد روابط پایدار و مؤثر در جامعه میشود. افراد و گروه‌هایی که از آن پیروی می‌کنند، معمولاً در تعریف معنای روابط انسانی در جامعه اسلامی نقش مهمی ایفا می‌کنند. به علاوه، در سوره بقره آیه 177 نیز اشاره به صداقت در عمل و وفای به عهد شده است: 'لَيسَ الْبِرَّ أَن تُوَلُّوا وَجْهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالنَّبِيِّينَ وَآتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاکِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَالسَّائِلِينَ وَفِي الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلَاةَ وَآتَى الزَّکَوٰةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا وَالصَّابِرِينَ فِي الْبَأْسَاءِ وَالْضَّرَّاءَ وَحِينَ الْبَأْسِ...' (نه تنها نیکی به اینست که روی خود را به سمت شرق و غرب برگردانید؛ بلکه نیکی این است که به خدا و روز قیامت و فرشتگان و کتاب و پیامبران ایمان آورید و اموال خود را با همه علاقه‌ای که نسبت به آن دارید، به نزدیکان و یتیمان و مسکینان و به در راه‌ماندگان و سائلان و در رهایی بردگان بدهید و نماز را بپا دارید و زکات بدهید و به وعده خود در زمان پیمان وفا کنید...). این آیه صراحتاً به نیکویی وفای به عهد اشاره نموده و در کنار آن، دیگر اصول اخلاقی را گردآوری کرده است. به همین دلیل، می‌توان گفت که وفای به وعده یکی از نشانه‌های بارز ایمان و دیانت می‌باشد. در واقع، وقتی فردی به وعدههای خود عمل می‌کند، به نوعی به دیگران این پیام را منتقل می‌کند که او یک انسان معتبر و معتمد است و می‌توان به او اعتماد کرد. در روابط فردی، وقتی یکی از طرفین به وعدههای خود عمل نمی‌کند، ممکن است باعث آسیب دیدن رابطه گردد. از این‌رو، وفای به عهد یک امر ضروری است که نه‌تنها بر اساس اصول اخلاقی بلکه به‌عنوان یک نیاز اجتماعی باید در نظر گرفت. این عمل به‌عنوان یک اصل ساختاری در روابط انسانی می‌تواند به ایجاد فضایی آرامش‌بخش و توأم با اعتماد منجر شود. در نهایت، باید توجه داشت که با گذشت زمان و تغییرات در جوامع مدرن، وفای به وعده به یک ضرورت بیشتر برای تحقق روابط انسانی تبدیل شده است. امروزه در روابط تجاری و اقتصادی، اعتبار و شهرت افراد و شرکت‌ها به میزان قابل توجهی تحت تأثیر وفای به وعدهها و پایبندی به تعهدات قراردادی قرار دارد. به‌این‌ترتیب، می‌توان به‌روشنی نتیجه گرفت که وفای به وعده نه‌تنها یک اصل اخلاقی در اسلام است، بلکه یک امر ضروری در زندگی روزمره انسان‌هاست. این اصل می‌تواند به ایجاد و حفظ روابط انسانی سالم، ایجاد اعتماد و برقراری آرامش روانی کمک کند. به همین دلیل، باید همواره سعی کنیم تا به وعدهها و تعهدات خود عمل کنیم و این ویژگی را در زندگی اجتماعی و شخصی خود پرورش دهیم.
آیات مرتبط
وَأَوْفُوا بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ کَانَ مَسْئُولًا
و به عهد خود وفا کنید؛ زیرا درباره عهد از شما سؤال میشود.
اسراء : 34
لَيسَ الْبِرَّ أَن تُوَلُّوا وَجْهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالنَّبِيِّينَ وَآتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاکِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَالسَّائِلِينَ وَفِي الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلَاةَ وَآتَى الزَّکَوٰةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا وَالصَّابِرِينَ فِي الْبَأْسَاءِ وَالْضَّرَّاءَ وَحِينَ الْبَأْسِ
نه تنها نیکی به اینست که روی خود را به سمت شرق و غرب برگردانید؛ بلکه نیکی این است که به خدا و روز قیامت و فرشتگان و کتاب و پیامبران ایمان آورید و اموال خود را با همه علاقه‌ای که نسبت به آن دارید، به نزدیکان و یتیمان و مسکینان و به در راه‌ماندگان و سائلان و در رهایی بردگان بدهید و نماز را بپا دارید و زکات بدهید و به وعده خود در زمان پیمان وفا کنید و صابر باشید در سختی‌ها و در زمان نبرد.
بقره : 177
داستانی دلنشین
یک روز، حسن تصمیم گرفت که با پدر بزرگش وعده‌ای بدهد و به او قول داد که در کارهای باغچه‌اش کمک کند. روزها گذشتند و او مشغول کارهایش بود. وقتی که به یاد وعده‌اش افتاد، بلافاصله به سراغ پدر بزرگش رفت و برایش وقت گذاشت. حسن متوجه شد که این کار نه تنها دل پدر بزرگش را شاد کرده بلکه خود او نیز احساس خوبی داشت. این شکلی از وفای به وعده، به او یاد داد که چقدر مهم است که به عهدهای خود پایبند باشد.