پاسخ قرآن
پرسشی عمیق و به‌جا است که در دنیای پرهیاهو و مملو از چالش‌های امروز، بسیاری از انسان‌ها، به‌ویژه جوانان، با آن روبرو هستند. پاسخ قاطع و روشنی که از آموزه‌های قرآنی و سنت پیامبر اکرم (ص) برمی‌آید این است: بله، قطعاً میتوان. عفاف و پاکدامنی نه تنها در اسلام یک ارزش والا و ممکن است، بلکه یک وظیفه و یک مسیر برای رسیدن به آرامش درونی و سعادت حقیقی در هر زمان و مکانی است. قرآن کریم، به‌عنوان چراغ هدایت بشر، راهکارهای عملی و جامعی برای حفظ عفاف ارائه داده است که اگرچه در چهارده قرن پیش نازل شده‌اند، اما برای انسان امروز نیز کاملاً کاربردی و راه‌گشا هستند. اولین و اساسی‌ترین گام برای حفظ عفاف، تربیت نفس و تقویت ایمان و تقواست. قرآن بارها بر اهمیت تقوا، یعنی خداترسی و پرهیزکاری، تأکید می‌کند. تقوا به انسان قدرتی می‌بخشد که در برابر وسوسه‌ها و جذابیت‌های کاذب دنیوی مقاومت کند. وقتی انسان بداند که خداوند همواره ناظر بر اعمال اوست و می‌داند که هر نگاه، هر کلام و هر عملی ثبت می‌شود، این آگاهی او را از گناه باز می‌دارد و به سمت پاکدامنی سوق میدهد. خداوند در سوره نور، آیات ۳۰ و ۳۱، دستورات صریحی در مورد کنترل نگاه و حفظ پاکدامنی به مردان و زنان مؤمن میدهد. این آیات نه تنها بر غض بصر (پوشیدن چشم از حرام) تأکید می‌کنند، بلکه حفظ فرج (اندام جنسی) را نیز مورد تأکید قرار می‌دهند. این بدان معناست که عفاف تنها به معنای عدم ارتکاب زنا نیست، بلکه شامل کنترل نگاه، افکار و حتی گفتار و رفتار نیز می‌شود. در دنیای امروز که رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی تصاویر و محتواهای نامناسب را به آسانی در دسترس قرار می‌دهند، کنترل نگاه به یک جهاد بزرگ تبدیل شده است. اما همین آیات نشان می‌دهند که این کنترل نه تنها ممکن است، بلکه «ازکَی لَهُم» یعنی «پاکیزه‌تر برای شماست» و به پاکی روح و روان می‌انجامد. راهکار دوم، توجه به پوشش و حجاب مناسب است. قرآن کریم در همان آیات سوره نور و همچنین در سوره احزاب (آیه ۵۹)، به زنان مؤمن دستور میدهد که زینت‌های خود را آشکار نکنند و پوشش مناسب داشته باشند. این پوشش، که هدف آن حفظ حریم شخصی و اجتماعی و جلوگیری از تحریک نامحرمان است، نقش مهمی در ایجاد یک محیط سالم و عفیفانه ایفا می‌کند. در عصری که مد و پوشش‌های نامناسب از طریق رسانه‌های مختلف ترویج می‌شوند، پایبندی به حجاب اسلامی نیازمند اراده‌ای قوی و بصیرتی عمیق است. اما این امر به زنان کمک می‌کند تا از نگاه‌های هوس‌آلود در امان بمانند و کرامت و شخصیت واقعی خود را به نمایش بگذارند، نه فقط ظاهر فریبنده را. برای مردان نیز پوشیدن لباس مناسب و دوری از لباس‌های محرک و تنگ، بخشی از مفهوم پوشش عفیفانه است. سومین راهکار، دوری از مقدمات گناه و زمینههای فساد است. قرآن کریم در سوره اسراء، آیه ۳۲ می‌فرماید: «وَلاَ تَقْرَبُواْ الزِّنَى إِنَّهُ کَانَ فَاحِشَةً وَسَاء سَبِیلاً» یعنی «و به زنا نزدیک نشوید، که آن کاری بسیار زشت و راهی بسیار بد است». این آیه نه تنها از زنا نهی می‌کند، بلکه از نزدیک شدن به آن، یعنی از هرگونه فعالیتی که می‌تواند منجر به آن شود، منع می‌کند. این شامل خلوت کردن با نامحرم، گفتگوهای تحریک‌آمیز، تماشای صحنه‌های مستهجن، و حضور در محیط‌های آلوده می‌شود. در دنیای امروز که مرزهای ارتباطی به شدت کاهش یافته‌اند و وسایل ارتباط جمعی دسترسی به افراد را آسان‌تر کرده‌اند، پرهیز از این مقدمات نیازمند خودکنترلی بسیار قوی و تصمیم‌گیری آگاهانه است. این یعنی باید هوشمندانه انتخاب کنیم که وقت خود را با چه کسانی و در چه فضاهایی می‌گذرانیم و چه محتوایی را مصرف می‌کنیم. چهارمین راهکار، ازدواج و تشکیل خانواده است. اسلام ازدواج را راه حلال و مشروع برای ارضای غرایز جنسی و حفظ پاکدامنی معرفی می‌کند. در سوره نور، آیه ۳۲، خداوند به مؤمنان دستور میدهد که افراد مجرد و شایسته را به ازدواج درآورند و وعده میدهد که اگر فقیر باشند، خداوند از فضل خود آنها را بی‌نیاز می‌کند. ازدواج، ضمن تأمین آرامش روحی و جسمی، از فرو افتادن در دام گناهان جنسی جلوگیری می‌کند. در دنیای امروز که موانع اقتصادی و اجتماعی ازدواج را دشوارتر کرده‌اند، تلاش برای تسهیل ازدواج و ترویج آن به‌عنوان یک ارزش الهی، راهی مهم برای مبارزه با بی‌عفتی است. کسانی که توانایی ازدواج ندارند، نیز می‌توانند با روزه گرفتن و تقویت اراده، خود را کنترل کنند. پنجمین و شاید مهم‌ترین جنبه، بیداری قلب و ذکر دائمی خداست. قرآن کریم به ما می‌آموزد که آرامش حقیقی در گرو ذکر و یاد خداست. «أَلاَ بِذِکْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» (رعد، ۲۸). وقتی قلب انسان با یاد خدا آرام گیرد و تعلقات دنیوی در آن کمرنگ شوند، تمایلات نفسانی نیز تعدیل می‌شوند. شرکت در نمازهای جماعت، تلاوت قرآن، دعا و مناجات، و مراقبه بر رفتار و اعمال، همگی به تقویت این بیداری قلبی کمک می‌کنند. در مواجهه با سیل اطلاعات و تحریکات دنیای مدرن، این ارتباط معنوی همچون لنگر نجاتی است که کشتی وجود انسان را در طوفان‌ها ثابت نگاه می‌دارد. در نهایت، حفظ عفاف در دنیای امروز، هرچند چالش‌برانگیز به نظر می‌رسد، اما با اتکا به آموزه‌های الهی و اراده‌ای قوی، کاملاً ممکن و دست‌یافتنی است. این مسیر نه تنها به پاکدامنی فردی می‌انجامد، بلکه به سلامت جامعه نیز کمک می‌کند و راه را برای سعادت ابدی هموار میسازد. قرآن کریم به ما وعده داده است که هر کس تقوا پیشه کند و از محرمات دوری جوید، خداوند راه خروج و روزی او را از جایی که گمان ندارد فراهم میسازد. این وعده الهی، بزرگترین انگیزه برای تلاش در مسیر عفاف و پاکدامنی است.
آیات مرتبط
قُل لِّلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ۚ ذَٰلِكَ أَزْكَىٰ لَهُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا يَصْنَعُونَ
به مردان مؤمن بگو: چشمان خود را [از نگاه به نامحرم] فرو بندند و دامن‌های خود را [از آلودگی به گناه] حفظ کنند؛ این برای آنان پاکیزه‌تر است؛ قطعاً خدا به آنچه می‌کنند آگاه است.
نور : 30
وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا ۖ وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَىٰ جُيُوبِهِنَّ ۖ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُولِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلَىٰ عَوْرَاتِ النِّسَاءِ ۖ وَلَا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِن زِينَتِهِنَّ ۚ وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ
و به زنان مؤمن بگو: چشمان خود را [از نگاه به نامحرم] فرو بندند و دامن‌های خود را [از آلودگی به گناه] حفظ کنند و زینت‌های خود را جز آن مقدار که ظاهر است آشکار نکنند؛ و روسری‌های خود را بر سینه هایشان اندازند [تا گردن و سینه پوشیده شود] و زینت خود را جز برای شوهرانشان یا پدرانشان یا پدران شوهرانشان یا پسرانشان یا پسران شوهرانشان یا برادرانشان یا پسران برادرانشان یا پسران خواهرانشان یا زنان [هم‌کیش]شان یا کنیزانشان یا مردان خدمتکار که نیازی [جنسی] به زنان ندارند یا کودکانی که بر امور جنسی زنان آگاه نیستند، آشکار نکنند؛ و پاهای خود را [به زمین] نزنند تا آنچه از زینت‌هایشان پنهان است، معلوم شود؛ و ای مؤمنان، همگی به سوی خدا بازگردید، باشد که رستگار شوید.
نور : 31
وَلَا تَقْرَبُوا الزِّنَىٰ ۖ إِنَّهُ كَانَ فَاحِشَةً وَسَاءَ سَبِيلًا
و به زنا نزدیک نشوید، که آن کاری بسیار زشت و راهی بسیار بد است.
اسراء : 32
داستانی دلنشین
آورده‌اند که جوانی در شهری پرآشوب، که دل‌ها به هر وسوسه‌ای می‌لغزید، در پی حفظ پاکی و عفاف خویش بود. دلش سخت می‌تپید و وسوسه‌های نفس او را به هر سویی می‌کشاند. روزی به حکیمی فرزانه که در گوشه‌ای به تماشا نشسته بود، گفت: «ای پیر فرزانه، در این زمانه که دام‌های شهوت در هر کوی و برزن گسترده است، چگونه میتوان دامان پاک نگه داشت و دل را از آلودگی‌ها دور داشت؟» حکیم با لبخندی گرم پاسخ داد: «ای جوان، گوهر عفاف، در صدف دل مؤمنان جای دارد. هرگاه که باد وسوسه وزید، پنجره‌های دل را با پرده تقوا بپوشان و چراغ ایمان را روشن‌تر کن. آنکه دلش به یاد دوست (خدا) گره خورده باشد، دیگر چشمش به هر نقش و نگاری نخواهد افتاد و قدمش به هر راهی نخواهد لغزید. آب پاکی نجوید مگر آنکه به چشمه زلال تقوا رود، و آرامش نیابد مگر آنکه در سایه سار رضای الهی آرام گیرد. بدان که هر که از خویشتن داری و پاکیزگی خویش نگهبانی کند، خداوند او را از شرّ آنچه ناپاک است حفظ خواهد کرد.» جوان از سخن حکیم پند گرفت و با توکل بر خدا و تقوای خویش، راه عفت را پیشه کرد و خود را از آلودگی‌های زمانه برهانید و به آرامش حقیقی دست یافت.