پاسخ قرآن
در قرآن کریم، ثروت به عنوان خیر و نعمتی از سوی خداوند معرفی شده است. در واقع، خود ثروت گناه نیست بلکه نحوه استفاده از آن اهمیت دارد. خداوند در آیات مختلف به موضوع ثروت و نحوه استفاده صحیح از آن تأکید فرموده است. در ادامه، به بررسی این موضوع پرداخته و سعی داریم تا جوانب مختلف آن را مورد بررسی قرار دهیم. یکی از آیات کلیدی در این زمینه، آیه 14 سوره آل عمران است که میفرماید: "زین لهم سوء أعمالهم..." این آیه نشان میدهد که برای برخی افراد، تعلق به دنیا و ثروت میتواند منجر به سوء عمل شود. در حقیقت، این آیه به ما هشدار میدهد که نباید فریب زینتهای دنیا را بخوریم و باید مراقب رفتارها و اعمال خود باشیم. تعلق به ثروت میتواند انسان را به بیتوجهی نسبت به آخرت و به انحراف از راه راست بکشاند. خداوند در سوره انفال، آیه 28 نیز فرموده است: "و بدانید که اموال و اولاد شما تنها فتنهای برای شما هستند..." این آیه به ما یادآوری میکند که ثروت و فرزندان ممکن است به عنوان آزمونی از سوی خداوند باشد؛ آزمونی که در آن انسان باید از خود بپرسد آیا در کسب و مصرف ثروت به خدا نزدیکتر شده است یا خیر. این آیه به ما میگوید که انسان باید همواره به یاد خدا باشد و از غفلت دوری کند. غفلت از خدا و تلاش برای جمعآوری ثروت به هر قیمتی منجر به سقوط در گناه میشود. در قرآن کریم، خداوند به حضرت موسی در سوره قصص، آیه 77، دستور میدهد: "و به آنچه خداوند به تو داده، در خانه آخرت، طلب کن، و در میان مردم، فساد نکن." این آیه نیکوکارانه بر اهمیت استفاده صحیح از ثروت تأکید دارد. در حقیقت، اگر ثروت با نیت صحیح و برای کمک به دیگران استفاده شود، نه تنها گناه نیست، بلکه جزو اعمال نیک محسوب میشود. بنابراین، استفاده از ثروت به عنوان ابزاری برای خدمت به دیگران و توسعه جامعه یک امر مهم و ضروری است. اما در عین حال، طمع و تلاش برای جمعآوری ثروت تنها برای خود، به هر قیمتی میتواند منتهی به سقوط در گناه و در انحراف مسیر زندگی باشد. قرآن کریم به طور مکرر از این موضوع سخن گفته و انسان را به توجه به عواقب دنیوی و اخروی اعمالش ترغیب کرده است. به عنوان مثال، در سوره توبه آیه 34 فرموده است: "ای کسانی که ایمان آوردهاید! هر گاه اموال خود را به ازدواج بیفکنید، خود را فریب ندهید..." این آیه بیانگر آن است که انسان نباید در بین جمعآوری ثروت غفلت کند و به اهداف اصلی خود فراموش کند. ثروت تنها یک نعمت نیست بلکه مسئولیتی نیز به همراه دارد. انسان باید بداند که درآمد و ثروتی که به دست میآورد، ملزم به استفاده درست و مثبت آن است. به عنوان مثال، در سوره قصص، آیه 77، خداوند میفرماید: "و به آنچه خداوند به تو داده، در خانه آخرت، طلب کن..." این آیه به ما یادآوری میکند که انسان باید از ثروت خود برای تقرب و خدمت به خدا و دیگران استفاده کند. این نکته که چقدر از ثروت خود را برای خیرخواهی و کمک به دیگران صرف میکند، نشاندهنده زلالیت نیت و ایمان اوست. در نتیجه، باید توجه داشت که مال باید در راههای صحیح مصرف شود. به طور کلی، در اسلام، ثروت و دارایی جزء آزمونهای الهی است که بر اساس نحوه استفاده از آن، انسان سنجیده میشود. از اینرو، انسان باید همواره عزت نفس سرشار از بیداری نسبت به عواقب دنیوی و اخروی آن داشته باشد. یکی از جوانب مهم در این موضوع، بحث زکات و صدقه است. اسلام بر این نکته تأکید دارد که صاحب مال نباید به تنهایی در لذت و استفاده از ثروت خود غرق شود. بلکه باید قسمتی از آن را به فقرا، یتیمان و نیازمندان اختصاص دهد. زکات و صدقه به عنوان مکانیسمی برای توزیع عادلانه ثروت در جامعه عمل میکند و نه تنها به فقرا کمک میکند، بلکه به ثروتمندان نیز یادآوری میکند که ثروت مادی پایداری ندارد و انسان باید بداند که پس از مرگ چه بر سر داراییهایش خواهد آمد. در قرآن، در سوره بقره آیه 177 آمده است: "تقوا فقط به روبندهای خود نیست، بلکه تقوا در این است که ما به خدا، روز قیامت، فرشتگان و کتاب و پیامبران ایمان داشته باشیم و ثروت خود را در راه خدا بدهیم." این آیه نشاندهنده این است که ایمان به خدا و اعمال نیکو، ارتباط نزدیکی با ثروت و مسئولیت اجتماعی دارد. از این رو، در پایان میتوان گفت که ثروت در قرآن کریم به عنوان یک نعمت الهی معرفی شده است که باید در راستای خدمت به انسانیت و انجام اعمال نیک مصرف شود. اما لازم است که انسانها، به ویژه ثروتمندان، همواره به یاد داشته باشند که این نعمت الهی، در عین حال، یک آزمون بزرگ نیز هست. بنابراین، بهتر است در استفاده از آن مراقب باشند و همواره با نیت صحیح و خیرخواهانه به جمعآوری و مصرف ثروت بپردازند. تنها در این صورت میتوانند در دنیا و آخرت به موفقیت برسند و از عواقب سوء استفاده از ثروت در امان بمانند.
آیات مرتبط
زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَيَسْخَرُونَ مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا ۚ وَالَّذِينَ اتَّقَوْا فَوْقَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ۗ وَاللَّهُ يَرْزُقُ مَنْ يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ
برای کسانی که کافر شدند، زندگی دنیا زینت داده شده و کسانی که ایمان آوردند را به تمسخر میگیرند؛ اما کسانی که تقوا پیشه میکنند، در روز قیامت بالاتر از آنها هستند و خدا هر کس را که بخواهد، بیحساب روزی میدهد.
آل عمران : 14
وَاعْلَمُوا أَنَّمَا أَمْوَالُكُمْ وَأَوْلَادُكُمْ فِتْنَةٌ ۖ وَأَنَّ اللَّهَ عَندَهُ أَجْرٌ عَظِيمٌ
و بدانید که اموال و اولاد شما تنها فتنهای برای شما هستند و خداوند نزد او پاداشی بزرگ است.
انفال : 28
وَابْتَغِ فِيمَا آتَاكَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَلَا تَنْسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيَا ۖ وَأَحْسِن كَمَا أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَيْكَ ۖ وَلَا تَبْغِ الْفَسَادَ فِي الْأَرْضِ ۖ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ
و در آنچه خدا به تو عطا کرده، به دنبال آخرت باش و سهم خود از دنیا را فراموش نکن و همانطور که خدا به تو نیکی کرده، نیکی کن و در زمین فساد نکن که خدا فسادگران را دوست ندارد.
قصص : 77
داستانی دلنشین
روزی، مردی ثروتمند به محلهای فقیر رفت و مشغول مشاهده زندگی مردم شد. همه به او حسودی میکردند، اما او تصمیم گرفت به آنها کمک کند. او از ثروت خود برای ساخت مدرسه و کتابخانه استفاده کرد. مردم به او احترام گذاشتند و به یاد خداوند افتادند. او فهمید که ثروت اگر در راه درست و برای کمک به دیگران استفاده شود، نعمت بزرگی است.