پاسخ قرآن
نیکی به حیوانات یکی از موضوعات مهم در دین اسلام و آموزههای قرآن کریم است که همواره به آن تأکید شده است. در جهان کنونی، با وجود پیشرفتهای علمی و اجتماعی، اهمیت رعایت حقوق حیوانات به فراموشی سپرده شده و با توجه به بروز مشکلات و آسیبهای جدی که در روابط انسان و حیوان به وجود آمده، لازم است که به این موضوع توجه بیشتری داشته باشیم. در این مقاله به بررسی نگرش قرآن و سیره پیامبر اسلام در خصوص نیکی به حیوانات و اهمیت آن خواهیم پرداخت. در قرآن کریم، خداوند به انسانها سفارش میکند که به مخلوقات خود مهر و محبت نشان دهند و از آسیب رساندن به آنها پرهیز کنند. در آیهای از سوره مائده، خداوند به حرمت خونریزی بیدلیل اشاره کرده و بر ضرورت احترام به حقوق موجودات دیگر تأکید میکند. آیه 32 این سوره میفرماید: "... و اگر کسی جان یک انسان را بگیرد، گویی که تمام انسانها را کشته است و اگر کسی جان یک انسانی را حفظ کند، گویی که تمام انسانها را حفظ کرده است..." این آیه به روشنی پیام میدهد که هر نوع آسیب و درشتی نسبت به سایر مخلوقات به ویژه حیوانات، دارای پیامدهای اخلاقی و اجتماعی است و انسانها باید همواره به حقوق این موجودات احترام بگذارند. پیامبر اسلام (ص) نیز با تأسیس یک نظام اخلاقی حساس به حقوق انسانی و حیوانی، مدلهای عملی از نیکی و محبت را به افراد آموزش میدادند. در یک حدیث معروف، آمده است که شخصی برای سیراب کردن یک سگ تشنه به بهشت راه مییابد. این حدیث به وضوح اهمیت نیکی به حیوانات را گوشزد میکند و نشان میدهد که رفتار نیکو و انساندوستی میتواند طرز تفکر و دنیای انسانی را تغییر دهد. در واقع، این حدیث نه تنها بر ضرورت سلوک نیک با حیوانات تأکید میکند، بلکه به انسانها یادآوری میسازد که حتی کوچکترین اعمال نیکو میتواند تأثیر عمیق و مثبتی در زندگی آنها و روابطشان با دیگر مخلوقات داشته باشد. نیکی به حیوانات و احترام به حقوق آنها نه تنها از منظر مذهبی، بلکه از دیدگاه اجتماعی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. انسانها به خاطر تأمین غذا و نیازهای روزمره خود به حیوانات وابستهاند و باید در رفتار خود نسبت به آنها هوشمندانه و مسئولانه عمل کنند. در واقع، انسانها موظفند نه تنها به نیازهای اساسی و حمایتگری از حیوانات بپردازند، بلکه باید به آنها احترام گذاشته و حقوقشان را رعایت کنند. از سویی، در سوره نحل آیه 8، به خلقت حیوانات و نفع آنها از زندگی ما اشاره شده است: "او است که چهارپایان را برای شما آفرید که در آنها برای شما جنبش و گرما و وسیله ی سوار شونده به وجود آورد..." این آیه به شدت بر اهمیت حیوانات و زندگی آنها به عنوان مخلوقاتی تأکید دارد که نه تنها برای انسانها مفیدند، بلکه خود دارای حقوق و کرامتهای خاصی هستند. از این رو، رفتار نیکو با حیوانات میتواند رفتار انسانها را نیز بهبود بخشد. مسئولیت ما این است که با محبت و رحمت به این موجودات نگاه کنیم و با نیکی و شناخت به آنها احترام بگذاریم. این افتخار بزرگ است که ما بتوانیم به دیگر مخلوقات خداوند خدمت کنیم و اوامر الهی را در زندگی خود رعایت کنیم. در نهایت، میتوان گفت که نیکی به حیوانات نه تنها از نظر انسانی و اخلاقی درست است، بلکه در آیات قرآن و سیره پیامبر اسلام نیز با روشنی به آن تأکید شده است. جهان امروز نیازمند آن است که انسانها به این آموزهها توجه بیشتری داشته باشند تا هم برای خود و هم برای دیگر مخلوقات، محیطی سالمتر و مهربانتر ایجاد کنند. اگرچه زندگی انسانها و حیوانات ممکن است به نظر جدا باشد، اما در واقع این دو موجود باید به هم وابسته و مکمل یکدیگر باشند. احسان و محبت به حیوانات میتواند به رشد و کمال اجتماعی کمک کند و پیوندهای عمیقتری بین انسان و مخلوقات کارخانه خلقت برقرار کند. به همین دلیل، لازم است که تمامی انسانها در راستای رعایت حقوق حیوانات و نیکی به آنها تلاش کنند و به این باور برسند که همه مخلوقات خداوند، چه انسان و چه حیوان، حق زندگی و زندگی با عزت و کرامت را دارند.
آیات مرتبط
مِنْ أَجْلِ ذَٰلِكَ كَتَبْنَا عَلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنَّهُ مَن قَتَلَ نَفْسًا بِغَيْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِي الْأَرْضِ فَكَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِيعًا ۚ وَمَن أَحْيَاهَا فَكَأَنَّمَا أَحْيَا النَّاسَ جَمِيعًا ۚ وَقَدْ جَاءَهُمْ رُسُلُنَا بِالْبَيِّنَاتِ ثُمَّ إِنَّ كَثِيرًا مِّنْهُمْ بَعْدَ ذَٰلِكَ فِي الْأَرْضِ لَمُسْرِفُونَ
به همین خاطر بر بنیاسرائیل نوشتیم که هر کس نفسی را به ناحق بکشد، چنان است که گویی همه مردم را کشته است و هر کس نفسی را زنده نگهدارد، چنان است که گویی همه مردم را زنده نگهداشته است و بهدرستی که رسولان ما با آیات روشن به سوی آنها آمدند؛ پس بسیارند از آنها که پس از آن در زمین اسراف کردند.
مائده : 32
وَالْخَيْلَ وَالْبِغَالَ وَالْحَمِيرَ لِرَكْبِهِمْ وَزِينَةً ۖ وَيَخْلُقُ مَا لَا تَعْلَمُونَ
و نیز اسبها و بارکشها و الاغها را برای سوار شدن و زینت قرار داده و آنچه را نمیدانید هم خلق میکند.
نحل : 8
داستانی دلنشین
روزی روزگاری، یک جوان به نام علی در مسیر خود با یک گربه بیخانمان روبرو شد که بسیار گرسنه و ضعیف به نظر میرسید. او تصمیم گرفت که کمی غذا به آن بدهد و از آن مراقبت کند. علی بعدها متوجه شد که با این کار نه تنها به آن گربه کمک کرده است، بلکه احساس خوشحالی و آرامش بیشتری در دل خود احساس میکند. او با یادآوری این آیات قرآن، پی برد که نیکی به حیوانات نه تنها ثواب دارد، بلکه باعث رشد روحی و معنوی او نیز میشود.