پاسخ قرآن
بخشیدن دیگران یکی از اصول مهم در زندگی اسلامی است که در قرآن کریم نیز به آن اشاره شده است. این اصل نه تنها به عنوان یک ویژگی اخلاقی مورد توجه قرار گرفته بلکه به عنوان یک راهکار برای رسیدن به آرامش و تقویت روابط اجتماعی نیز محسوب میشود. وقتی که فردی دیگر را میبخشد، در واقع باری از دوش خود برمیدارد و به آرامش درونی دست مییابد. یکی از آیات کلیدی در این زمینه آیه 22 سوره نور است که خداوند به مؤمنان هشدار میدهد که در برابر خطاهای دیگران صبوری و بزرگواری نشان دهند و از انتقام جویی بپرهیزند. این آیه میفرماید: "فَلْيَعْفُو وَلْيَصْفَحُوا أَلَا تُحِبُّونَ أَن يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ ۗ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ" (نور: 22). این سوال ریشهای که آیا دوست ندارید خداوند شما را ببخشد؟ نشاندهنده آن است که خود عملی از بخشش متقابل و اعتماد به بخشش الهی مورد تاکید واقع شده است. همچنین، در سوره آل عمران، آیه 134، خداوند به مؤمنان میفرماید که بالاترین فضیلتها شامل بخشش و گذشت است که میتواند منجر به خوشنودی خدا شود و در نتیجه زندگی شخص را پر از آرامش نماید. "وَالَّذِينَ يُنفِقُونَ فِي السَّرَّاء وَالضَّرَّاء وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ ۗ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ" (آل عمران: 134). این آیه به سهولت و آسانی در گذشت و عفو در زندگی اجتماعی اشاره دارد و بیان میکند که خداوند محبوبِ نیکوکاران است. موضوع بخشش به قدری حائز اهمیت است که در بسیاری از احادیث از پیامبر اسلام (ص) به آن اشاره شده است. ایشان فرمودهاند: "بهترین شما کسی است که بهترین او با خانوادهاش باشد و من بهترین شما با خانوادهام هستم." این بیان نشاندهنده این است که بخشش باید از روابط نزدیکتری مانند خانواده آغاز شود و سپس به دایره وسیعتری از روابط اجتماعی گسترش یابد. بخشیدن در زندگی فردی نیز آثار روحی و روانی مثبت دارد. وقتی که فرد بخشش را به عنوان یک ارزش انسانی و دینی در نظر میگیرد، احساس خشم و کینه را که میتواند به تعارضات جدی منجر شود، به سادگی از دل خود بیرون میسازد. همچنین، در سوره مومنون، آیه 109، خداوند فرموده است: "إِنَّمَا يُؤْمِنُ بِآيَاتِنَا الَّذِينَ إِذَا ذُكِّرُوا بِهَا خَرُّوا سُجَّدًا وَسَبَّحُوا بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَهُمْ لَا يَسْتَكْبِرُونَ." در این آیه به مؤمنان واقعی اشاره شده که در برابر یادآوری خداوند و آیات او تسلیم میشوند و در زندگی خود به اخلاق نیکو و بخشش ارزش میدهند. علاوه بر ویژگیهای فردی، بخشش در زندگی اجتماعی نیز تأثیرات عمیق و قابل توجهی میگذارد. افراد با روحیات بخشنده معمولاً روابط بهتری با دیگران برقرار میکنند و در نتیجه فضایی صمیمی و دوستی را در جمعها و گروهها ایجاد مینمایند. در جوامع بزرگتر، زمانی که افراد به یکدیگر بخشش کنند و از خشم و کینه دور باشند، منجر به کاهش تنشها و تعارضات اجتماعی میشود. به عنوان مثال، در جوامع چند فرهنگی، بخشش میتواند به عنوان عاملی موثر در کاهش سوءتفاهمها و درگیریها عمل کند. ایجاد روابط سالم و دوستانه در جامعه نیز نتیجه مستقیم بخشش است. وقتی که فردی از دیگری گذشت کند، این عمل به نوبه خود موجب میشود تا شخص دیگر نیز تمایل بیشتری به بخشش و همکاری داشته باشد. در واقع، روحیه بخشش در یکی از افراد میتواند به عنوان یک الگو برای دیگران عمل کند و این روند به مرور زمان به تقویت همبستگی در جامعه منجر خواهد شد. در نهایت، میتوان گفت که بخشش نه تنها به افراد آرامش میدهد بلکه پیوندها و همبستگی در جامعه را تقویت میکند. بنابراین، اهمیت بخشش و گذشت به عنوان یک اصل اساسی در زندگی اسلامی، میتواند به عنوان راهکار موثر بر کاهش درد و رنجهای روزمره انسانها مورد توجه قرار گیرد. در نهایت، زندگی با روحیه بخشش موجب میشود که در عصر حاضر که جامعه با چالشهای مختلفی از جمله تنش اجتماعی و فردی مواجه است، سلامتی روانی و اجتماعی حفظ شود و همه در رفاه و آسایش به سر ببرند.
آیات مرتبط
فَلْيَعْفُو وَلْيَصْفَحُوا أَلَا تُحِبُّونَ أَن يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ ۗ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ
پس باید عفو کنند و ببخشند؛ آیا دوست ندارید خدا شما را ببخشد؟ و خداوند بسیار آمرزنده و مهربان است.
نور : 22
وَالَّذِينَ يُنفِقُونَ فِي السَّرَّاء وَالْضَّرَّاء وَالكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ ۗ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ
و کسانی که در وقت آسایش و سختی انفاق میکنند و خشم خود را فرو میخورند و از مردم میگذَرَند؛ و خداوند نیکوکاران را دوست دارد.
آل عمران : 134
إِنَّمَا يُؤْمِنُ بِآيَاتِنَا الَّذِينَ إِذَا ذُكِّرُوا بِهَا خَرُّوا سُجَّدًا وَسَبَّحُوا بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَهُمْ لَا يَسْتَكْبِرُونَ
تنها کسانی به آیات ما ایمان میآورند که هرگاه به آنها یادآوری شوند، سجد کرده و با حمد پروردگارشان تسبیح میگویند و به تکبر برنمیخیزند.
مومنون : 109
داستانی دلنشین
یک روز، مریم تصمیم گرفت که به خواهرش که مدتها قبل با او قهری شده بود، تماس بگیرد. با خود گفت که باید از کینهورزی دست بردارد و فرصتی برای بخشش فراهم کند. وقتی که با خواهرش صحبت کرد و از او عذرخواهی کرد، احساس کرد باری از دوش او برداشته شده است. او متوجه شد که این بخشش نه تنها او را از حس معذرتخواهی آزاد کرد بلکه دلی پر از آرامش و شادی به او داد.