پاسخ قرآن
در قرآن کریم، نیکی و کمک به دیگران به عنوان یکی از ویژگیهای ارزشمند مسلمانان بهوضوح مورد تأکید قرار گرفته است. در این راستا، سوره بقره آیه 177 به ما میآموزد که احسان و نیکی به دیگران از ویژگیهای مؤمنان است. این آیه نه تنها به وظیفهمان در قبال نیازمندان و مستضعفان اشاره دارد، بلکه تأکید میکند که این نوع رفتار باید در تمام زندگی ما جریان داشته باشد؛ اعم از اینکه در تعامل با خانواده، دوستان و حتی غریبهها، همواره آماده کمک و یاری رساندن به دیگران باشیم. دینی چون اسلام، که خود را مکمل نظم و عدالت اجتماعی معرفی میکند، با تأکید بر نیکوکاری، به دنبال آن است که افرادی مهربان و مسئولیتپذیر در جامعه به وجود آورد. فراتر از این، در سوره آلعمران آیه 134، خداوند مؤمنان را به صبر دعوت کرده و بیان میکند که آنها کسانی هستند که در حال خشم و سختی، صبوری پیشه میکنند و خود را به احسان و نیکی تشویق میکنند. این آیه به ما یادآوری میکند که نیکوکاری صرفاً در شرایط آسان و مطلوب صورت نمیگیرد، بلکه لازم است در زمانهای دشوار و تابآوری نیز به عمل نیکی متعهد بمانیم. توانایی به خدمت گرفتن احسان در بزنگاههای سخت، نشان از قدرت روحی و شخصیت انسان دارد و موجب تسلی خاطر دیگران خواهد شد. همچنین در شریعت اسلام تأکید بسیار بر اثر مثبت نیکوکاری بر روح و روان انسانها شده است. وقتی فردی به دیگران کمک میکند، به نوعی احساس رضایت و خوشی درون خود را به دست میآورد. از سویی دیگر، در سوره مائده آیه 93، خداوند ضمن تأکید بر عدالت میفرماید: "لا یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَی أَلَّا تَعْدِلُوا." این آیه مهم را میتوان بهعنوان راهنمایی ارزشمند در زندگی روزمره در نظر گرفت. به این معنا که حتی اگر نسبت به گروهی از مردم احساسات بدی داریم، نباید این احساسات موجب عدم عدل و انصاف در رفتار ما شود. نیکوکاری و کمک به دیگران باید بر اساس اصول و قواعد انصاف و عدالت باشد تا تأثیر مثبتی بر جامعه و روابط انسانی بگذارد. در جوامع امروز، نیاز به نیکوکاری و رفتارهای محبتآمیز بیشتر از هر زمان دیگری احساس میشود. بسیاری از مشکلات اجتماعی از قبیل فقر، نابرابری و بیعدالتی، نتیجه بیتوجهی به نیازهای دیگران است. به همین جهت، نیکوکاری نه تنها عملی فردی و شخصی بلکه وظیفهای اجتماعی محسوب میشود. وقتی فردی در عمل خود به کمک به دیگران میپردازد، در واقع به تقویت پیوندهای اجتماعی و همبستگی انسانی کمک میکند. عمل نیکو به نوعی پاسخی به نیاز روحی جامعه است و به اصلاح مشکلات موجود یاری میرساند. نیکوکاری در اصل باید با هدفی والاتر از جبران گناهان یعنی در راستای بهبود ارتباط با خدا انجام شود. بر اساس تعالیم دینی ما، هر عمل نیکی که اقتضای روح انسان را برآورده کند، میتواند به نزدیکی فرد با خداوند بینجامد. با توبه و استغفار، نه تنها گناهان بلکه بخشی از عشق و محبت به دیگران در قلب انسان رنگ میبازد. در این راستا، نیکوکاری به عنوان یک عبادت تلقی میشود و این خود به انسان احساس آرامش و سکونی میدهد که شاید بهسختی در زندگیهای مدرن امروزی قابل دستیابی باشد. نیکوکاری میتواند بهعنوان یک داروی روحی برای آدمیان عمل کند؛ زمانی که انسان به دیگری یاری میرساند، در واقع به تأثیر مثبتی در زندگی خود نیز دست یابد و امنیت روحی و روانی بیشتری احساس کند. پژوهشها نشان دادهاند که انجام عمل نیکی میتواند سطح اعتماد به نفس و احساس خوشحالی فرد را افزایش دهد، چرا که شواهد علمی نشان میدهد که نیکوکاری باعث ترشح هورمونهایی میشود که احساس خوبی را برای انسان ایجاد میکند. در پایان باید گفت که نیکوکاری و احسان به دیگران، علاوه بر آثار اجتماعی، آثار اخلاقی و روحی فراوانی نیز دارد. بنابراین بر فرض اهمیت تأثیر این کار در کاهش گناهان، باید همواره تلاش کنیم که روح خود را با نیکیها و احسانها در مسیر رشد و تعالی قرار دهیم. کمک به دیگران نه تنها یک عمل اخلاقی بلکه بخشی جداییناپذیر از هویت انسانی و اسلامی ماست که باید توأم با عقل، عدالت و انصاف باشد. به امید آنکه عمل نیک به نیکوکاران برگردد و همه ما در مسیر احسان و نیکی قدم برداریم، در حالی که به بهترین نحو در صف مؤمنین قرار داشته باشیم.
آیات مرتبط
إِنَّمَا بَرُّ مَن آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالنَّبِيِّينَ وَأَعْطَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينَ
همانا نیکی، ایمان به خدا و روز قیامت و فرشتگان و کتاب و پیامبران و انفاق مال به محبت برای خویشاوندان و یتیمان و مستمندان است.
بقره : 177
الَّذِينَ يُنفِقُونَ فِي السَّرَّاء وَالضَّرَّاء وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ ۗ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ
کسانی که در حال راحتی و سختی انفاق میکنند و خشم خود را فرو میخورند و از مردم میگذَرند؛ و خداوند نیکوکاران را دوست دارد.
آل عمران : 134
لَّا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلى أَلَّا تَعْدِلُوا ۚ اَعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَىٰ ۗ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ
مبادرت شما در کینهتوزی به قومی، شما را از برقراری عدالت باز ندارد؛ عدالت کنید که به تقوا نزدیکتر است.
مائده : 93
داستانی دلنشین
روزی مردی به نام علی در معبدی نشسته بود و به زندگی مردم فکر میکرد. او به یاد آیات قرآن افتاد که میگفت: 'نیکی به مردم بکنید'. علی تصمیم گرفت هر روز به نیازمندان کمک کند. او با جمعآوری غذا و لباس برای آنها، از نیازمندان حمایت کرد. این کار نه تنها تنگدستی آنها را کاهش داد بلکه به علی آرامش درون و حس رضایت از زندگی بخشید.