پاسخ قرآن
در قرآن کریم، به اهمیت مهربانی و رحمت نسبت به تمامی موجودات زنده، از جمله حیوانات، تأکید شده است. خداوند در سوره انعام آیه 38 میفرماید که "و هیچ موجودی در زمین و دریا نیست، مگر آنکه بر خداوند روزیاش را میزند." این آیه نشاندهنده این است که خداوند نسبت به همه موجودات، چه انسان و چه حیوان، بیتوجه نیست و به آنها روزی میرساند. خداوند خالق تمامی موجودات زنده است و به خوبی میداند که هر موجودی نیازهای خاص خود را دارد و این نیازها صرف نظر از جنسیت و نوع آن موجود، ضروری و اساسی هستند. انسانها نمیتوانند نسبت به این نیازها بیتوجه باشند و باید به آنها به عنوان موجوداتی با حقوق و احساسات نگاه کنند. انسان، به عنوان اشرف مخلوقات، مسئولیت ویژهای در قبال دیگر موجودات دارد. قرآن کریم بارها تأکید میکند که انسانها در این زمین تنها نیستند و سایر موجودات نیز به نوعی شریک زندگی ما هستند. مخصوصاً در زمانی که انسانها محیط زیستشان را آلوده میکنند و حیوانات و دیگر موجودات زنده را در خطر انقراض قرار میدهند، ضرورت توجه به این موجودات بیش از پیش حس میشود. در واقع، مهربانی با حیوانات و محیط زیست نه تنها یک وظیفه اخلاقی، بلکه یک مسؤولیت انسانی است. در احادیث اسلامی نیز تأکیدهای زیادی بر مهربانی با حیوانات دیده میشود. به عنوان مثال، در حدیثی از پیامبر اسلام (ص) آمده است که "هر کسی که به یک سگ آب بدهد، خدای متعال او را از آتش جهنم نجات میدهد." این نشان میدهد که مهربانی با حیوانات و توجه به نیازهای آنها نه تنها برای خود حیوانات خوب است، بلکه اجر و ثواب عظیمی را نیز برای انسان به همراه دارد. این حدیث یادآور این حقیقت است که اعمال نیکو و رفتارهای مهرآمیز نسبت به دیگر موجودات، در قضاوت خداوند بسیار مهم هستند. در اسلام، اعمال نیکو بیش از هر چیزی مورد توجه قرار میگیرند و تفکر در مورد حیوانات و رفتار با آنها به عنوان یک عمل خیر به حساب میآید. به همین دلیل، مهربانی با حیوانات در دین اسلام یک عمل نیکو محسوب میشود. در بسیاری از ملل اسلامی، به مناسبتهای خاص، مانند روز عید قربانی، نیز توجه ویژهای به حیوانات و تأمین سلامت و رفاه آنها معطوف میشود. وجود قواعد و اصولی درباره ذبح حیوانات به گونهای انسانی و رحیمانه از دیگر ابعاد اسلام است که نشاندهنده تعهد دین به رفتار اخلاقی و عادلانه با دیگر موجودات زنده است. همچنین، بحث مهربانی با حیوانات میتواند به عنوان یک تأکید بر سهگانهای از اصول عمده در دین اسلام شناخته شود: محبت، احترام و همدلی. ما باید به یاد داشته باشیم که تمامی موجودات زنده دارای احساسات و نیازهای خود هستند و ما باید با احترام و محبت به آنها رفتار کنیم و به نیازهای آنان پاسخ دهیم. بسیاری از افراد در جامعه ما به دلیل مشغلههای روزمره و زندگی مدرن، از توجه به نیازهای حیوانات و موجودات زنده غافل میشوند. این مسئله نیازمند توجه ویژهای است چرا که اگر ما به این موجودات بیتوجه باشیم نه تنها به آنها ظلم کردهایم بلکه در واقع به خودمان نیز آسیب رساندهایم. آموزشهای دینی و اخلاقی به ما توصیه میکند که همواره به موجودات زنده اطراف خود توجه کنیم، از حرکات ظالمانه فاصله بگیریم و رفتارهای مهربانانه و انساندوستانه داشته باشیم. انسانها باید به عنوان پرورشدهندگان زمین و زینت آن، به دیگر موجودات نیز احترام بگذارند. همچنین در زندگی روزمره، میتوانند حمایت و مراقبت از حیوانات را در رفتارهای خود لحاظ کنند، مثلاً با پذیرش حیوانات بیسرپرست، البته در صورت توانایی و امکان. در نهایت، میتوان گفت که مهربانی با حیوانات نه تنها مسئولیت انسانی بلکه وظیفهای دینی نیز محسوب میشود. با درک این نکته که تمامی موجودات زنده در نظام آفرینش به نوعی به هم مرتبط هستند، میتوانیم دنیایی به مراتب بهتر و مهربانتر بسازیم. اگر هر کدام از ما به سهم خود در راستای این هدف گام برداریم، بدون شک با ایجاد تغییرات مثبت در زندگی خود و اطرافیانمان، میتوانیم اثری مثبت بر جامعهای که در آن زندگی میکنیم، داشته باشیم. پس همچنان که خداوند در قرآن کریم به اهمیت رحمت تأکید کرده، ما نیز باید در عمل، مهربانی و احترام را نسبت به تمامی موجودات، و به ویژه حیوانات، در دستور کار خود قرار دهیم. در این زمینه، رسیدگی به نیازهای آنها، محبت و توجه به زندگی آنها، و حتی حفاظت از زیستگاههای طبیعی آنها باید از اولویتهای ما باشد.
آیات مرتبط
وَمَا مِن دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا طَائِرٍ يَطِيرُ بِجَوِّهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثَالُكُمْ ۚ مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِن شَيْءٍ ۚ ثُمَّ إِلَى رَبِّهِنَّ يُحْشَرُونَ
و هیچ موجودی در زمین و در آسمان نیست، مگر آنکه بر خداوند روزیاش را میزند.
انعام : 38
داستانی دلنشین
روزی یک مرد مهربان تصمیم گرفت به یک سگ بی خانمان که در خیابان بود کمک کند. او به خانهاش رفت و غذایی برای سگ آورد. زمانی که سگ غذا را خورد، به او عشق و وفاداری نشان داد. این عمل کوچک، زندگی مرد را هم تغییر داد و باعث شد هر روز به اطرافش بیشتر توجه کند و مهربانی را در زندگیاش سرلوحه قرار دهد.