پاسخ قرآن
در قرآن کریم، آیات متعددی وجود دارد که به اهمیت صدقه و کمک تأکید میکند. این آیات نهتنها به مسلمانان دعوت به نیکوکاری میکنند، بلکه روشی برای نزدیکشدن به خداوند و کسب رضایت او نیز ارائه میدهند. در سوره بقره آیه 271 آمده است: «اگر صدقات خود را علنی کنید، چه خوب است، و اگر آن را مخفی کنید و به فقرا بدهید، برای شما بهتر است و آن گناههای شما را خواهد پوشاند; و خداوند به آنچه انجام میدهید آگاه است.» این آیه بهوضوح نشان میدهد که کمکهای پنهانی دارای فضیلت بیشتری هستند. زیرا این نهتنها به نیتمان وابسته است بلکه نشاندهنده عربی شده انسانانه و درستکاری است. در زندگی روزمره، وقتی ما به کسی نیازمند کمک میکنیم، به این معناست که قلب و روح خود را با او در یک سطح قرار دادهایم و این نشاندهنده نوعی همبستگی اجتماعی و انسانی است که در قرآن بسیار بر آن تأکید شده است. در سوره نسا آیه 114، خداوند میفرماید: «جز اینکه در راحتی و امنیت باشید، نیکوکاریها و داد و ستد به ریا نباشید، و خداوند مصلحت بیشتری برای شما دارد.» این آیه اشاره میکند که نیکوکاری باید از روی نیت پاک و با هدف واقعی کمک به دیگران انجام شود. اخلاص در نیت و انجام کارهای خوب به طور پنهانی در نظر خداوند ارزش بیشتری دارد. در واقع، هرچه عمل نیک به دور از چشم دیگران انجام شود، ارزش آن بیشتر میشود. کمک پنهانی نهتنها به نفع گیرنده کمک است، بلکه به نفع دهنده نیز هست زیرا او از این عمل درونی خود لذت میبرد و همچنین احساس خوبی در مورد خود پیدا میکند. زمانی که ما کاری را بدون انتظار دریافت پاداش یا اعتبار از دیگران انجام میدهیم، واقعا به روح خود نیکوکاری را منتقل میکنیم. بررسی این موضوع نشان میدهد که کمک پنهانی در نظر فردی و اجتماعی از اهمیت بیشتری برخوردار است. چرا که موجب میشود فرد به خود و دیگران محبت بیشتری کند و احساس نزدیکی بیشتری نسبت به دیگران داشته باشد. این نزدیکی و ارتباط انسانی میتواند به طور مضاعف باعث تقویت روابط اجتماعی و از بین بردن فاصلهها شود. به علاوه، وقتی ما به دیگران کمک میکنیم و این کار را بهخوبی انجام میدهیم، در حقیقت به دنبالسازی جامعهای سالم و نیکو هستیم. یکی از ویژگیهای برجسته این نوع کمک، این است که جذبکردن افراد بیشتر به سمت نیکوکاری و همکاری اجتماعی را ممکن میسازد. زمانی که افراد از کارهای خیری که انجام میدهند راضی هستند، آنها تمایل دارند که این حس خوب را با دیگران به اشتراک بگذارند و دیگران را نیز تشویق به انجام کارهای نیک کنند. در حقیقت، این چرخه همکاری بهتدریج جامعهای پر از عشق و محبت بر اساس نیکوکاری ایجاد میکند. بنابراین، باید توجه کنیم که خداوند از نیتها و اعمال ما آگاه است و بهتر است از هر فرصتی برای انجام کارهای خیر استفاده کنیم، حتی اگر به دور از چشم دیگران باشد. در نتیجه، اهمیت نیکوکاری تنها در تحقق کمک به نیازمندان نیست، بلکه در تربیت جامعهای اخلاقی و انسانی نیز میباشد. در این راستا، سنتهای اسلامی نیز ترویجدهنده این نوع فرهنگی هستند. اگر به سیره پیامبر اسلام (ص) نگاه کنیم، درمییابیم که ایشان بارها بر اهمیت نیکوکاری بدون ریا تأکید داشتهاند. لازم است ما نیز بهعنوان مسلمانان و اعضای جامعه، این آموزهها را در زندگی روزمره خود پیاده کنیم. با گسترش اعمال نیک و کمک به یکدیگر، نهتنها موجب بهبود حالات روحی و روانی خود میشویم، بلکه به تقویت پیوندهای اجتماعی و انسانی نیز کمک خواهیم کرد. همچنین باید به این نکته توجه کنیم که نیکوکاری فقط به صدقه و کمک مالی محدود نمیشود. بلکه شامل هر نوع خدمت به دیگران است. کمک به یک فرد در مشکلاتش، حمایت از یک خانواده نیازمند و یا حتی یک لبخند دوستانه به یک غریبه، همگی از مصادیق نیکوکاری هستند. درنهایت، باید نیکوکاری را بهعنوان یک فرهنگ اجتماعی تلقی کنیم. فرهنگی که ما را به هم نزدیکتر میکند و زمینهساز ایجاد یک جامعه سالمتر و پرمحبتتر میباشد. در این راستا، باید تلاش کنیم که این ارزشها را در نسلهای آینده نیز منتقل کنیم تا جامعهای سرشار از محبت، همدلی و انسانیت بسازیم. بهطور کلی، عقل سلیم میگوید که ما باید از انفاق و صدقه بهعنوان یک وظیفه اساسی و انکارناپذیر استفاده کنیم. در نهایت، این ما هستیم که با عمل به این آیات و روحیه داد و ستد اجتماعی میتوانیم به بهبود جامعهمان کمک کنیم و الگویی برای دیگران شویم.
آیات مرتبط
إِن تُبْدُوا الصَّدَقَاتِ فَنِعِمَّا هِيَ ۖ وَإِن تُخْفُوهَا وَتُؤْتُوا الْفُقَرَاءَ فَهُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ ۖ وَيُكَفِّرُ عَنكُم مِّن سَيِّئاتِكُمْ ۗ وَاللَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ
اگر صدقات خود را علنی کنید، چه خوب است و اگر آن را مخفی کنید و به فقرا بدهید، برای شما بهتر است و آن گناههای شما را خواهد پوشاند؛ و خداوند به آنچه انجام میدهید آگاه است.
بقره : 271
لَّا خَيْرَ فِي كَثِيرٍ مِّن نَّجْوَاهُمْ إِلَّا مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلاحٍ بَيْنَ النَّاسِ ۚ وَمَن يَفْعَلْ ذَٰلِكَ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ فَسَنُؤْتِيهِ أَجْرًا عَظِيمًا
هیچ نیکیای در بسیاری از گفتگوهای پنهانی آنها نیست، جز کسی که به صدقه یا کاری شایسته یا اصلاح بین مردم دستور دهد. و هر کس چنین کند، برای رضای خداوند، ما به او پاداشی بزرگ خواهیم داد.
نساء : 114
داستانی دلنشین
روزی در یک روستای کوچک، مردی به نام حسن تصمیم گرفت به یتیمان روستا کمک کند. او کمکهای مالی خود را به صورت پنهانی به آنها میرساند و هرگز نامش را بر زبان نمیآورد. روزی یکی از یتیمان گوشی با حسن سوار بر دوچرخهاش را دید و به او گفت: 'آقا! من میدانم که شما چه کارهایی میکنید. شما کمکهای زیادی به ما میکنید و من از این بابت خیلی خوشحالم.' حسن لبخندی به او زد و گفت: 'خدای من شاهد است و این برای من کافی است.' این داستان نشان میدهد که کمک پنهانی چه قدر ارزشمند است.