پاسخ قرآن
احسان در قرآن کریم، یکی از مفاهیم بنیادین و کلیدی به شمار میرود که به انجام کارهای نیکو و محبتآمیز با دیگران تأکید میکند. این مفهوم به وضوح در آیات قرآن مشهود است و در آنها بر اهمیت نیت خالص و نوع دوستی تأکید شده است. در سوره بقره آیه 271، خداوند به مسلمانان راهنمایی میکند که اگر صدقات خود را به صورت علنی نشان دهند، خوب است؛ اما در عین حال پنهان کردن آن و ارائه صدقات به افراد مستحق، از منظر اخلاقی و معنوی به مراتب بهتر است. این آیه صراحتاً به ما میگوید که احسان باید در هر دو حالت انجام شود، ولی احسان پنهانی از نظر ارزش معنوی و اخلاقی ممکن است بهتر تلقی شود. این جاست که اهمیت نیت خالص در انجام احسان و کارهای نیک آشکار میشود. هنگامی که انسان با نیت خالص، بدون هیچگونه چشمداشتی، تنها برای رضای خداوند و خدمت به دیگران، کمک میکند، این عمل نشاندهنده صداقت و خلوص نیت اوست. خداوند به درستی به دلهای انسانها آگاه است و در نهایت نیات درونی افراد را مورد قضاوت قرار میدهد. بنابراین، نتیجهگیری میشود که نیت در انجام کارهای نیک کلیدیترین عامل در پذیرش و ارزشگذاری آن عمل است. در سوره مائده آیه 55، تأکید بر دوستی با مؤمنان و همکاری در کارهای نیک مطرح شده است. در این آیه، مسلمانان تشویق میشوند که با ایجاد روابط صحیح و سالم با دیگران، فضایی مثبت و مساعد برای انجام احسان و کارهای نیک فراهم کنند. این نکته نشان میدهد که جامعهسازی بر اساس ارتباطات انسانی و محبت، میتواند بستری برای رشد بیشتر اعمال نیکو و خیرخواهانه باشد. به عبارتی، ایجاد روابط خوب به عنوان پیشنیاز انجام کارهای نیک در نظر گرفته میشود. در واقع، یک جامعهای که در آن روابط انسانی بر اساس محبت، صداقت، و احترام متقابل بنا شده باشد، میتواند محیطی مساعد برای گسترش فرهنگ احسان و اخلاق نیکو ایجاد کند. اما در عین حال، میتوان اشاره کرد که پنهانکاری در احسان نیز میتواند ضروری و مهم باشد. در شرایطی که احسان در پشت درهای بسته و به دور از چشم عموم انجام میشود، این کار میتواند به حفظ حرمت افرادی که در حال کمک به آنان هستیم، کمک کند. در شرایط اجتماعی مختلف، برخی از افراد ممکن است احساس خجالت یا ناتوانی کنند و در پی دریافت کمک از دیگران سرخورده شوند. در چنین مواقعی، احسان به شکل پنهانی میتواند به روحیه افراد کمک کرده و حس کرامت و احترام آنها را حفظ کند. نکتهای که در این بین اهمیت دارد، توجه به نیت و خلوص در احسان است. خداوند در آیات قرآن ما را به تفکر، مراقبت و بررسی نیتهای خود دعوت میکند. در نهایت، نیت خالص و راستین در انجام کارهای نیک، اساس و محور اصلی است. کار نیک باید بر اساس ریشههای اخلاقی و معنوی استوار باشد و تنها از روی میل به خدمت به دیگران و جلب رضایت خداوند انجام گیرد. از این رو، میتوان گفت که قرآن کریم ما را به دو اصل اساسی در زمینه احسان و کارهای نیکو دعوت میکند: اول، توجه به نیات و خلوص در انجام هر عمل نیک و دوم، ایجاد فضایی مناسب برای گسترش احسان در جامعه. در نتیجه، اگر ما بتوانیم با پیروی از آموزههای قرآنی، در مسیر احسان و انجام کارهای نیک قدم بگذاریم و روابط انسانی را بر اساس صداقت و احترام بنا کنیم، میتوانیم جامعهای سالمتر و اخلاقمدارتر بسازیم که در آن کارهای نیک و احسان نه تنها امری لازم بلکه امری طبیعی و ملزوم زندگی فردی و اجتماعی تلقی شود. در پایان، این امیدواری وجود دارد که با تأمل در این آیات و نکات قرآنی، همچنین با تعهد به خلوص نیت در انجام احسان، بتوانیم گامهای مؤثری در راه ساخت جامعهای متعالی و اخلاقی برداریم. بیتردید، خداوند از دلهای ما آگاه است و اعمال ما بر اساس خلوص نیت و حقایق درونیمان قضاوت خواهد شد. پس بیایید با نگاهی نو به احسان و کارهای نیک، زندگی خود را مملو از خیر و محبت نمائیم.
آیات مرتبط
إن تبدوا الصدقات فنعما هي، وإن تخفوها وتؤتوها الفقراء فهي خير لكم.
اگر صدقات خود را آشکار کنید، خوب است؛ اما اگر آنها را پنهان کنید و به مستحقان بدهید، این برای شما بهتر است.
بقره : 271
إنما وليكم الله ورسوله والذين آمنوا الذين يقيمون الصلاة ويقیمون الزكاة هم الراكعون.
ولی شما تنها خدا و رسول او و کسانی هستند که ایمان آوردهاند و نماز را برپا میدارند و در حال رکوع زکات میدهند.
مائده : 55
داستانی دلنشین
روزی روزگاری، شخصی به نام حسن بود که همیشه دوست داشت به دیگران کمک کند. او همیشه در افکارش به این موضوع بود که آیا باید کارهای نیکش را به همه نشان دهد یا نه. زمانی که با صحبتهای یک دوستش به آیات قرآن اشاره کرد که به پنهانکاری در کارهای نیک اشاره میکنند، تصمیم گرفت بعضی از کمکهایش را به صورت مخفیانه انجام دهد. این کار برایش بسیار لذتبخش بود، زیرا حس میکرد نیتش خالصتر شده و به انسانهای بیشتری کمک میکند. او فهمید که در بعضی از موارد، بهتر است به نیکیهایش تا حد امکان در پرده بماند.