پاسخ قرآن
قرآن کریم به عنوان کتاب آسمانی مسلمانان، نه تنها شامل قوانین و احکام دینی و اجتماعی است، بلکه به موضوعات محیط زیست و طبیعت نیز توجه ویژهای دارد. در دنیایی که امروز با چالشهای فراوانی در زمینه محیط زیست روبروست، آموزههای قرآن میتواند به عنوان راهگشای بشر در حل این مشکلات مورد استفاده قرار گیرد. در ادامه به بررسی برخی از آیات قرآن که به حفظ و نگهداری طبیعت اشاره دارند، خواهیم پرداخت. نخستین آیهای که به این موضوع میپردازیم، آیه 141 سوره انعام است که میفرماید: "و اوست که باغهای آهنی و کشاورزی و نهرها را برای شما آفرید". این آیه بیانگر این نکته است که خداوند نعمتهای فراوانی را در اختیار انسان قرار داده است. باغها، نهرها و زمینهای زراعی همه به عنوان منابعی هستند که بشر باید از آنها بهرهبرداری کند. اما در این میان، حفظ و نگهداری این نعمتها نیز بهعنوان یک وظیفه انسانی بر عهده ماست. در واقع، این آیه نظر به مسئولیت انسان در برابر محیط زیستی که در آن زندگی میکند، تأکید دارد. انسانها نباید تنها مصرفکننده باشند بلکه باید در مراقبت و نگهداری از این منابع نیز کوشا باشند. یکی از دیگر آیات قرآن که به توجه انسان به زیباییهای طبیعت و ضرورت حفظ آن اشاره دارد، آیه 53 سوره فصالت است که در آن خداوند میفرماید: "ما به شما آیات خود را نشان خواهیم داد تا حقایق را بشناسید". این آیه بیانگر اهمیت آگاهی انسانها از طبیعت و نحوهٔ تعامل آنها با محیط زیست است. خداوند در این آیه به انسانها هشدار میدهد که نسبت به محیط زیست خود بیتوجه نباشند و از نشانههای الهی و آیات آن به درستی آگاه شوند. بیاحترامی به طبیعت نه تنها به ضرر آن منجر میشود، بلکه اصول دین و مسئولیتهای انسانی افراد را نیز زیر سؤال میبرد. در واقع، قرآن کریم به انسانها میآموزد که چگونه با طبیعت تعامل داشته باشند و از آن به نفع خود و نسلهای آینده استفاده کنند. یکی دیگر از آیات مهم در این زمینه، آیه 164 سوره البقره است که میفرماید: "در خلقت آسمانها و زمین و در اختلاف شب و روز آیات و نشانههایی است برای اهل بصیرت". این آیه نشان میدهد که هر کدام از اجزای طبیعت شامل آسمان، زمین، شب و روز در حقیقت آیات الهی هستند که انسانها باید با چشمانی باز به آنها نگاه کنند. آنها باید از زیباییهای طبیعت الهام بگیرند و در حفاظت از آن تلاش کنند. از جمله مشکلاتی که امروزه جهان با آن مواجه است، تخریب محیط زیست، تغییرات آب و هوایی و آلودگیهای ناشی از فعالیتهای انسانی است. بسیاری از این مشکلات ناشی از عدم توجه به خواستههای الهی و عدم احساس مسئولیت در برابر طبیعت و محیط زیست است. قرآن کریم با دعوت به حفظ و نگهداری طبیعت، بر اهمیت موضوعاتی چون پایداری، احترام به منابع طبیعی و بهرهبرداری بهینه از آنها تأکید دارد. در سوره مومنون آیه 18 نیز خداوند میفرماید: "و ما از آسمان آبی نازل کردیم و به وسیله آن درختانی از هر نوع با کیفیت بسیار خوب رویاندیم". این آیه تأکید میکند که خداوند به انسانها آب و منابع طبیعی را بخشیده است تا زندگی کنند و از آنها بهرهبرداری نمایند. اما در عین حال، تأکید میکند که انسانها باید از این منابع به گونهای استفاده کنند که به محیط زیست آسیب نرسانند. اگر انسانها به آیات قرآن توجه کنند و به تعالیم آن عمل نمایند، میتوانند در حفظ محیط زیست و طبیعت گامهای مؤثری بردارند. از سویی دیگر، ایجاد توازن میان نیازهای انسانی و حفظ محیط زیست یکی از بزرگترین چالشهای دوران معاصر است که قرآن کریم به آن اشاره کرده است. انسانها باید همواره در نظر داشته باشند که طبیعت امانتی الهی است و حفظ آن مسئولیتی جدی بر گردن ایشان است. آموزههای قرآن در زمینه محیط زیست باید در برنامههای آموزشی و تربیتی گنجانده شود تا نسلهای آینده به اهمیت حفاظت از طبیعت پی ببرند و برای حفظ آن تلاش کنند. اگر هر یک از افراد جامعه مسئولیت و وظیفه خود را در قبال طبیعت به درستی بشناسد و عمل کند، میتوانیم به سمت یک آینده پایدار و سازگار با طبیعت حرکت کنیم. در نهایت، قرآن کریم با ارائه نصایح و آموزههای آموزنده در زمینه طبیعت و محیط زیست، انسانها را به مسئولیتهای خود یادآوری میکند. تنها با تکیه بر این آموزهها و عمل به آنها میتوانیم طبیعت را از دست آسیبها و خطرات محافظت کنیم و برای نسلهای آینده بهعنوان یک امانت نگهداری کنیم. به عنوان مسلمان و پیرو قرآن، بر ما واجب است که در راستای حفاظت از زمین و فضای زندگیمان کوشاتر از پیش گام برداریم.
آیات مرتبط
وَهُوَ الَّذِي أَنتَجَ جَنَّاتٍ مُّعَشَّبَةٍ وَغَيْرَ مُعَشَّبَةٍ وَنَخْلًا وَزَرْعًا مُخَتَلِفًا أَكْلُهُ وَزَيْتُونًۭا وَرُمَّانًۭا مُتَشَابِهًۭا وَغَيْرَ مُتَشَابِهٍۢ; كُلُوا مِنْ ثَمَرِهِۦ إِذَا أَثْمَرَ وَآتُوا حَقَّهُ يَوْمَ حَصَادِهِۦ ۚ وَلَا تُسْرِفُوا ۚ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ
و اوست که باغهای آهنی و کشاورزی و نهرها را برای شما آفرید.
انعام : 141
سَنُرِيهِمْ آيَاتِنَا فِي الْآفَاقِ وَفِي أَنفُسِهِمْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ ۚ أَوَلَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ
ما به شما آیات خود را نشان خواهیم داد تا حقایق را بشناسید.
فصلت : 53
إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لَآيَاتٍ لِّأُولِي الْأَلْبَابِ
در خلقت آسمانها و زمین و در اختلاف شب و روز آیات و نشانههایی است برای اهل بصیرت.
بقره : 164
داستانی دلنشین
روزی درختانی در کنار یک دشت بزرگ سرسبز قرار داشتند. هر ساله، باران میبارید و زمین را سیراب میکرد. درختان با هم گفتند: "ما باید برای این طبیعت ارزش قائل شویم و به آن احترام بگذاریم". یکی از درختان گفت: "اگر ما بیتوجه باشیم، دیگر این زیباییها را نخواهیم داشت". بنابراین آنها تصمیم گرفتند که با مراقبت و نگهداری از دشت، خود را موظف کنند. این داستان یادآور این است که ما هم باید از محیط طبیعی خود محافظت کنیم، چرا که حفظ آن به ما زندگی و آرامش میبخشد.