پاسخ قرآن
قرآن کریم بهعنوان کتاب مقدس مسلمانان، نقشی اساسی در شکلگیری حقوق و آزادیهای زنان ایفا کرده است. در طول تاریخ، متون دینی همواره تاثیر چشمگیری بر مسایل اجتماعی داشتهاند و قرآن نیز از این قاعده مستثنی نیست. یکی از نقاط قوت قرآن این است که در مسائل اجتماعی و حقوق بشری، بهویژه در حوزه زنان، به وضوح و صراحت نظر داده است. آیات متعدد قرآن به بررسی و تبیین حقوق زنان و برابری آنها با مردان پرداخته است و این امر نشاندهنده توجه ویژه به زنان در این متن مقدس است. در سوره نساء، آیه 32، خداوند بهطور صریح میفرماید: "وَلا تَتَمَنَّوْا مَا فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَكُمْ عَلَى بَعْضٍ". این آیه به وضوح بر تساوی بین زنان و مردان تاکید میکند و به نوعی به احترام به حقوق زنان اشاره دارد. این دیدگاه در مقایسه با شرایط موجود اجتماعی در دوران پیش از اسلام در شبه جزیره عربستان که زنان بهعنوان موجودات کماهمیت و فرعی به حساب میآمدند، تحولی عظیم بهوجود آورده است. در آن زمان، زنان از حقوق ابتدایی و انسانی خود محروم بودند و صرفاً بهعنوان دارایی و اشیاء در نظر گرفته میشدند. قرآن با پیامهای خود به زنان، به آنها قدرت و آزادی بیشتری بخشید. بهطور خاص در سوره نور آیه 30 بیان شده که باید مردان از نگاه کردن به زنان بهطور نامناسب بپرهیزند و به آنها احترام بگذارند. این آیه بهطور غیر مستقیم پیام مهمی به زنان میدهد که آنها نیز در جامعه بهعنوان افراد مستقل، دارای حق و حقوق هستند و باید به خود آگاهی دست یابند. این در واقع به معنای ترویج فرهنگ احترام و عزت نفس برای زنان است که میتواند به تغییرات اجتماعی قابل توجهی منجر شود. علاوه بر این، در سوره احزاب آیه 35، بهطور مشخص از زنان در زمینهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی یاد شده و بیان میشود که زنان نیز مشابه مردان در امنیت و شرافت زندگی میکنند. این امر بهطور واضح نشاندهنده برابری و اهمیت زنان در جامعه اسلامی است. به این ترتیب، قرآن تعدادی از محدودیتها را از بین برد و قدمی مهم در راستای تبدیل زنان به شهروندانی فعال و موثر در جامعه برداشت. واقعیت این است که انقلاب فکری که قرآن در جامعه نسبت به زنان ایجاد کرد، زمینهساز تحولات وسیعتری در حقوق زنان در جوامع اسلامی شد. این تحولات فقط محدود به آیات قرآن نیست، بلکه تفسیر و تأویل متون مقدس بهصورت وسیعتری در جوامع اسلامی انجام شده است. از جمله میتوان به مواردی چون حق تحصیل، حق کار و حق مشارکت سیاسی اشاره کرد که اثرات بسیاری بر زندگی زنان داشته و بهتدریج به ایجاد فرصتهای شغلی و اجتماعی برای آنها منجر شده است. از سوی دیگر، احترام به حقوق زنان در متون اسلامی بهخصوص در قرآن، به شکلگیری یک نگرش مثبت نسبت به نقش زنان در جامعه منجر شده است. با افزایش آگاهی جامعه اسلامی از حقوق زنان، نهتنها به ارتقاء سطح زندگی آنها کمک شد، بلکه زمینهساز رشد و توسعه اجتماعی نیز گردید. با این حال، هنوز هم در برخی جوامع اسلامی، زنانی وجود دارند که به دلیل تفسیرهای نادرست و سهلانگاری در اجرای اصول اسلامی، تحت فشار قرار دارند و حقوق آنها بهطور کامل رعایت نمیشود. بنابراین، ضروری است که نهتنها آموزههای قرآن بهدقت تفسیر و اجرا شود، بلکه به زنان این امکان داده شود که از حقوق خود آگاهی یافته و در راستای تحقق آنها گام بردارند. امروز، با توجه به تکامل در تدوین قوانین و سیاستهای اجتماعی، میتوانیم به یک جنبش حقوق زنان در جوامع اسلامی فکر کنیم که میتواند به سمت ایجاد یک جامعه برابریطلب و عادلانه حرکت کند. این تلاش بهویژه برای زنان جوان که در جوامع مختلف بهدنبال زندگیای با کیفیت و حقوق اساسی هستند، حیاتی به نظر میرسد. هرچند که قرآن توجه بسیاری به حقوق زنان دارد و برخی از محدودیتها را که در آثار فرهنگی و اجتماعی بهوجود آمده به چالش میکشد، اما هنوز راهی دراز برای تحقق کامل حقوق زنان باقی است. این امر نیازمند این است که جامعه بهطور کلی، و بهویژه مردان به عنوان اعضای تأثیرگذار جامعه، بر این باور تأکید کنند که برابری و احترام به زنان نهتنها وظیفهای اخلاقی، بلکه یک ضرورت اجتماعی و قانونی است. بهطور خلاصه، قرآن کریم با تأکید بر حقوق و آزادیهای زنان، پیامآور تحولی بزرگ در جامعه سعودی پیش از اسلام بود و با پذیرش اصولی مانند برابری، احترام و حیثیت، زمینهساز ایجاد تغییرات اساسی در نگرش و رفتار نسبت به زنان گردید. این تحولات به تدریج در جوامع اسلامی ادامه یافته و میتواند بهعنوان یک مرحله مهم در کاوش به سمت برابری اجتماعی و حقوق بشری در نظر گرفته شود.
آیات مرتبط
وَلا تَتَمَنَّوْا مَا فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَكُمْ عَلَى بَعْضٍ
و به آنچه خدا بعضی از شما را بر بعضی دیگر فضیلت داده، حسرت نخورید.
نساء : 32
قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذَٰلِكَ أَزْكَىٰ لَهُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌۭ بِمَا يَصْنَعُونَ
بگو به مؤمنان که چشمهای خود را (از نگاه به نامحرمان) فرو گیرند و شرمگاههای خود را حفظ کنند این برای آنان پاکیزهتر است. خداوند به آنچه میکنند، آگاه است.
نور : 30
إِنَّ الْمُسْلِمِينَ وَالْمُسْلِمَاتِ وَالْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْقَانِتِينَ وَالْقَانِتَاتِ وَالصَّادِقِينَ وَالصَّادِقَاتِ وَالصَّابِرِينَ وَالصَّابِرَاتِ وَالْخَاشِعِينَ وَالْخَاشِعَاتِ وَالْمُتَصَدِّقِينَ وَالْمُتَصَدِّقَاتِ وَالصَّائِمِينَ وَالصَّائِمَاتِ وَالْحَافِظِينَ فُرُوجَهُمْ وَالْحَافِظَاتِ وَالذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيرًا وَالذَّاكِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا
مسلمان و مسلمانان، مؤمنان و مؤمنات، فرمانبر و فرمانبرداران، راستگو و راستگوها، شکیب و شکیبورزان، خاشع و خاشعان، انفاقکن و انفاقکنان، روزهدار و روزهداران و حافظان عفتها و حافظان عفتها و یادکنندگان خدا بسیار و یادکنندگان خدا بسیار، خدا برای آنها آمرزش و پاداش بزرگی فراهم کرده است.
احزاب : 35
داستانی دلنشین
روزی مردی به نام حامد به بازار رفت و دید زنان زیادی در کنار هم مشغول خرید هستند. او به یاد آیات قرآن افتاد که زنان را به عنوان افرادی مستقل و باکرامت معرفی کرده است. حامد تصمیم گرفت که در گفتگوهایش با زنان با احترام بیشتری برخورد کند و به حقوق آنها توجه ویژهای داشته باشد. چند روز بعد، یکی از دوستانش به او گفت که حامد تغییرات مثبتی در رفتار خود دیده است و روابطش با زنان بهتر شده است.