پاسخ قرآن
مقدمه در قرآن کریم، مسأله گذشت و بخشش به عنوان یکی از اصول بنیادین اخلاق اسلامی معرفی شده است. آیات این کتاب مقدس، به وضوح بر اهمیت این موضوع تأکید کرده و آن را به عنوان یکی از ویژگیهای بارز مؤمنان ذکر میکند. در زندگی روزمره، هر یک از ما با خطاها، اشتباهات و ناپاکیهای دیگران روبرو میشویم. در این مواقع، رفتار ما میتواند نشاندهندهی شخصیت واقعیمان باشد؛ آیا ما با کینه و خشم به اشتباهات دیگران واکنش نشان میدهیم یا با گذشت و عفو، روحیهامان را قویتر میکنیم؟ در این مقاله، به بررسی آیات قرآن کریم در این زمینه و تجزیه و تحلیل ویژگیهای گذشت و بخشش در زندگی مسلمانان خواهیم پرداخت. قرآن و تأکید بر گذشت سوره آل عمران آیه 134 از جمله آیات برجستهای است که به ویژگیهای متقین اشاره دارد: "الَّذِينَ يُنفِقُونَ فِي السَّرَّاء وَالضَّرَّاء وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ ۗ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ". در این آیه، دو مفهوم کلیدی با هم پیوند خوردهاند: انفاق و کنترل خشم. انفاق در راه خدا، نشان از نوعدوستی و انسانیت دارد و کنترل خشم و عفو دیگران، جنبهای از روحیه صادق و آرام مؤمن است. به عبارتی، این آیه نه تنها مؤمنان را به انفاق در زمانهای خوش و ناخوش فراخوانده، بلکه آنها را به تحمل و بخشش در برابر خطاهای دیگران نیز توصیه کرده است. گذشت به عنوان نشانه ایمان بخشش و گذشت در قرآن کریم به عنوان نشانهای از ایمان واقعی شناخته میشود. سوره بقره آیه 237 بر این نکته تأکید میکند که خداوند برای کسی که دلش را باز کرده و به دیگران گذشت میکند، پاداشهای عظیم و ارزشمندی مقرر کرده است. این نکته نشان میدهد که بخشش نه تنها از مسئولیت اخلاقی انسان حاکی است، بلکه منجر به دستیابی به نعمات الهی نیز میشود. افراد مؤمن باید آموخته باشند که ایمان به خداوند باید در عمل نیز تجلی پیدا کند. تأثیرات مثبت بخشش بخشش در زندگی افراد تأثیرات مثبتی به همراه دارد. اولین تأثیر آن بر روی روان انسانهاست. وقتی انسان تصمیم میگیرد از خشم و کینهی خود نسبت به دیگران بگذرد، خود را از بار سنگین احساسات منفی رها میکند و به آرامش میرسد. همچنین انسانهایی که گذشت میکنند، در تعاملات اجتماعی خود روابط بهتری برقرار میکنند و در نتیجه، پایههای روابط انسانیسازی مستحکمتری را بنا مینهند. در واقع، گذشت و عفو، فضایی سالم و مثبت برای زندگی اجتماعی ایجاد میکند. قصههای آموزنده از گذشت در تاریخ نه تنها در قرآن، بلکه در تاریخ اسلام نیز نمونههای زیادی از گذشت و عفو وجود دارد. رفتار پیامبر اکرم (ص) در برابر دشمنان و کسانی که به او آسیب میرساندند، بهترین مثال از عمل به آیات قرآنی درباره بخشش است. با وجود همهای مصیبتها و مصیبتهای که بر او روا داشتند، پیامبر اسلام همیشه با صبر و گذشت برخورد میکرد. برخی از این دشمنان بعداً به اسلام روی آوردند و از یاران پیامبر شدند. این امر نشاندهنده این است که گذشت نه تنها باعث آرامش خاطر میشود بلکه میتواند به تغییر افراد و به هنجار شدن رفتارهای نادرست آنها منجر شود. انفاق و گذشت در کنار هم با بررسی آیات دیگر قرآن، میتوان مشاهده کرد که انفاق و گذشت به هم پیوستهاند. انفاق به معنای کمک به دیگران و حمایت از نیازمندان است، اما این عمل نباید تنها جنبه مادی داشته باشد. در واقع، بخشش میتواند به عنوان یک نوع انفاق روحی نیز از آن یاد کرد. مهربانی و گذشت باعث میشود که انسان در فضای نیکی زندگی کند و روابط خود را بهبود بخشد. پیامدهای منفی عدم گذشت عدم گذشت و تعامل منفی در برابر خطاهای دیگران میتواند به ایجاد کینه و دشمنی منجر شود. این احساسات منفی نه تنها فرد بلکه جامعه را تحت تأثیر قرار میدهد و باعث ایجاد تنش و خشونت میشود. در برخی مواقع، ممکن است این کینهها به نسلهای بعد منتقل شود و باعث بیاعتمادی و از هم پاشیدگی روابط خانوادگی و اجتماعی گردد. بنابراین، گذشت و عفو نه تنها حقایق مذهبی بلکه از منظر اجتماعی و روانی نیز دارای اهمیت زیادی است. نتیجهگیری در نهایت، آیات قرآن کریم به ما میآموزد که گذشت و بخشش یکی از مهمترین ویژگیهای مؤمنان است. با استفاده از آموزههای قرآنی و پیروی از سیره پیامبر اکرم (ص)، میتوانیم در زندگی خود، روحگذشت و عفو را پرورش دهیم و به برقراری روابط مثبت و صمیمانه در جامعه کمک کنیم. این عمل نه تنها ارتباطات انسانی را بهبود میبخشد، بلکه به ما نزدیکتر به خداوند میکند و پاداشهای الهی را برایمان به ارمغان میآورد. بنابراین، بیایید با هم در راه گذشت و بخشش گام برداریم و از مزایای این ویژگی باارزش بهرهمند شویم.
آیات مرتبط
الَّذِينَ يُنفِقُونَ فِي السَّرَّاء وَالضَّرَّاء وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ ۗ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ
کسانی که در سختی و آسانی خرج میکنند و خشم خود را کنترل کرده و از مردم عفو میکنند و خداوند نیکوکاران را دوست دارد.
آل عمران : 134
وَإِن كَانَ عُسْرٌۭ فَشَيْءٌۭ مِنْ عَفْوٍۢ فَإِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌۭ
و اگر برمیگردایید، پس بخشش بهتر است.
بقره : 237
وَالَّذِينَ يُرْسِلُونَ بَيْنَ النَّاسِ إِلَىٰ الذِينَ كَانُوا عَلَىٰ فَاحِشَةٍ أَوْ ذَكَرُوا بِكَلِمَةٍ مَكْرُوهَةٍ فِي قُرَائِهُمْ
و کسانی که میان مردم میگردند تا از خطاهای دیگران خبر دهند، با حسن صداقت به دیگران رویکرد میکنند.
نجم : 32
داستانی دلنشین
روزی مردی به نام علی به دلیلی دلخور شد و تصمیم گرفت از دوستی که به او آسیب زده بود، انتقام بگیرد. اما در حین تفکر، به آیات قرآن و اهمیت گذشت و عفو فکر کرد. او تصمیم گرفت که به جای انتقام، عذر دوستش را بپذیرد و از او بگذرد. این تصمیم باعث آرامش در دلش شد و دوستیشان دوباره برقرار گردید.