پاسخ قرآن
قرآن کریم به عنوان کتاب هدایتگر مسلمانان، در آیات مختلف خود بر اهمیت رفتارهای پسندیده اجتماعی و پرهیز از اعمال ناپسند تأکید کرده است. یکی از موضوعات مهمی که قرآن به آن پرداخته، مسئله سخنچینی و غیبت است. غیبت به معنای صحبت کردن پشت سر دیگران و ارائه عیوب و مشکلات آنان به دیگران است که نه تنها از نظر اخلاقی ناپسند است، بلکه تبعات اجتماعی جبرانناپذیری نیز به همراه دارد. در سوره حجرات، آیه 12، خداوند متعال به مؤمنان هشدار میدهد: "ای کسانی که ایمان آوردهاید! از بسیاری از گمانها بپرهیزید، زیرا بعضی از گمانها گناه است و یکدیگر را غیبت نکنید؛ آیا یکی از شما دوست دارد که گوشت برادرش را بخورد؟" این آیه به صراحت و به زبانی گویا به ما میفهماند که غیبت کردن همانند خوردن گوشت برادر مرده است و چنین عملی نه تنها باید از آن پرهیز شود، بلکه به شدت مورد نهی قرار گرفته است. به طور کلی، خداوند در این آیه به اهمیت مراقبت از زبان و رفتار در ارتباطات اجتماعی تأکید کرده و به ما یادآوری میکند که سخنچینی و غیبت نه تنها به فردی که مورد غیبت قرار میگیرد آسیب میزند، بلکه به طور کلی وحدت و همبستگی جامعه را نیز تضعیف میکند. این موضوع به وضوح بیانگر اصول اخلاقی جامعه اسلامی است، جایی که مؤمنان باید نسبت به یکدیگر شفقت و رحمت داشته باشند. در حقیقت، غیبت به نوعی تخریب شخصیت دیگران و نادیده گرفتن عزت نفس و حرمت انسانی آنان به شمار میرود. علاوه بر آیه 12 سوره حجرات، آیه 11 این سوره نیز به عدم توهین و تخریب شخصیت سایرین پرداخته است. در این آیه آمده است: "ای مؤمنان! هیچ گروهی نباید گروه دیگری را به سخره بگیرد، ممکن است آنکه مورد سخره قرار میگیرد، بهتر از آنها باشد." چنین آیهای نشاندهنده اهمیت احترام به یکدیگر و لازم بودن احترام به کرامت انسانی در روابط اجتماعی است. غیبت و سخنچینی نه تنها به فرد مورد هدف آسیب میزند، بلکه میتواند باعث ایجاد بدبینی، کدورت، و دوری میان افراد شود. وقتی که فردی از غیبت و سخنچینی استفاده میکند، در واقع به نوعی به تضعیف و تخریب روابط اجتماعی اهتمام میورزد و این عمل میتواند منجر به ایجاد تنشهای اجتماعی و همچنین فرسایش دوستیها و پیوندهای اجتماعی گردد. پس از بررسی این موضوع، باید به این نکته توجه داشته باشیم که قرآن به ما یادآوری میکند که به جای سخنچینی و غیبت، باید به دنبال ترویج محبت، دوستی و روابط مثبت میان یکدیگر باشیم. در عمل، این به معنای آن است که باید از کیفیت روابط انسانی خود مراقبت کنیم و در دام گفتوگوهای منفی نیفتیم. به عنوان یک مسلمان و مؤمن، الزامی است که در مسیر تقوای الهی و پرهیز از اعمال ناپسند عمل کرده و در کنار یکدیگر به سوی اهداف مشترک و منافع اجتماعی حرکت کنیم. در نهایت، میتوان گفت که قرآن کریم ما را به الگوهای مثبت در روابط انسانی تشویق میکند و بر اهمیت توجه به رفتارهای اخلاقی در تعاملات اجتماعی تأکید دارد. بدین ترتیب، غیبت و سخنچینی به عنوان دو رفتار ناپسند و زشت نه تنها از لحاظ دینی مورد نکوهش قرار گرفتهاند، بلکه از منظر اجتماعی نیز باید از آنها پرهیز کرد. ما باید در تلاش برای ایجاد جامعهای سالم، صمیمی و متعهد به ارزشهای انسانی باشیم و این امر فقط از طریق گفتار و رفتار صحیح میسر خواهد شد. در نتیجه، با توجه به آیات قرآن و همچنین آموزههای دینی، لازم است که بر روی رفتارهای اجتماعی خود تمرکز کنیم و از آسیبزاها و ناپسندهایی مانند غیبت و سخنچینی دوری گزینیم. با رعایت این اصول، میتوانیم بنیادهای محکمتری برای همبستگی و دوستی در جامعه خود بنیانپایهگذاری کنیم.
آیات مرتبط
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلا تَجَسَّسُوا وَلا يَغْتَب بَّعْضُكُمْ بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيِّتًا فَكَرِهْتُمُوهُ
ای کسانی که ایمان آوردهاید، از بسیاری از گمانها بپرهیزید؛ زیرا بعضی از گمانها گناه است و یکدیگر را غیبت نکنید؛ آیا یکی از شما دوست دارد که گوشت برادرش را بخورد؟
حجرات : 12
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِّن قَوْمٍ عَسَى أَن يَكُونُوا خَيْرًا مِّنْهُمْ
ای کسانی که ایمان آوردهاید، هیچ گروهی نباید گروه دیگری را به سخره بگیرد، ممکن است آنکه مورد سخره قرار میگیرد، بهتر از آنها باشد.
حجرات : 11
داستانی دلنشین
روزی روزگاری، مردی به نام حسن بود که در محلهای زندگی میکرد که همه در مورد یکدیگر صحبت میکردند. حسن تصمیم گرفت که به جایی برود و زمانش را صرف یادگیری آیات قرآن کند. وقتی به خانه برگشت، با آیات حجرات آشنا شد و فهمید که سخنچینی و غیبت بسیار ناپسند است. از آن روز به بعد، حسن هیچگاه درباره دیگران سخن نمیگفت و به جای آن، برای محبت و دوستی تلاش کرد.