غرور حس بدی است که باید با تواضع و تقوا کنترل شود.
غرور یکی از ارتباطات عمیق انسانی است که در طول تاریخ و در تمامی فرهنگها مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. این احساس به عنوان یک ویژگی منفی و خطرناک شناخته میشود که میتواند انسان را از مسیر صحیح زندگی منحرف کند. تواضع و فروتنی، دو ویژگی با ارزشی هستند که به موجب آنها انسانها قادر به برقراری ارتباط مؤثر و صمیمی با یکدیگر میشوند و به زندگی اجتماعی خود غنا میبخشند. در قرآن کریم، خداوند به وضوح بر ضرورت داشتن تواضع تأکید نموده و ما را به دوری از غرور فراخوانده است. یکی از آیاتی که به روشنی این مفهوم را توضیح میدهد، آیه 18 سوره لقمان است که میفرماید: 'و لا تصعر خدك للناس و لا تمش في الارض مرحا' (و به مردم با چهره عبوس نگاه نکن و در زمین با غرور و تکبر نرو). این آیه به ما یادآوری میکند که باید نسبت به دیگران با کرامت و احترام برخورد کنیم و از نشان دادن چهرههای عبوس و سرد پرهیز کنیم. عدم تواضع نه تنها بر روابط اجتماعی اثرات منفی به جا میگذارد، بلکه میتواند به روحیات و افکار خود فرد نیز آسیب برساند. در سوره انعام، آیه 165 نیز بیان شده است: 'و هو الذي جعلكم خلفاء الارض و رفع بعضكم فوق بعض درجات ليتخذ بعضكم بعضا سخریا' (و او کسی است که شما را جانشینان زمین قرار داده و برخی از شما را بر برخی دیگر برتری داده تا شما بعضی را وسخره و مسخره کنید). این آیه ما را به تفکر و روشنفکرانهای از خلقت میکشاند و نشان میدهد که خداوند هر فرد را با ویژگیهای منحصر به فرد و امتیازات خاص خود خلق کرده است. با توجه به این تعالیم، هیچ فردی نباید به خاطر موقعیت یا امکانات مالی خود به دیگران برتری قائل شود. غرور در نهایت ما را به خودخواهی و انزوا میکشاند. باید به یاد داشته باشیم که هر فردی در درون خود ارزشمند و گرانبها است. از دیدگاه اسلامی، در سوره حجرات، آیه 13، خداوند فرموده است: 'إن أكرمكم عند الله أتقاكم' (به درستی که گرامیترین شما در نزد خدا، پرهیزگارترین شماست). این آیه نشان میدهد که معیار سنجش انسانها در نزد خداوند، تقوا و اعمال نیکشان است، نه به وضعیت اجتماعی یا اقتصادی آنها. در حقیقت، ارزش انسان به اعمال صالح و تقوای او تعلق دارد و نه به ثروت یا مقام اجتماعیاش. یکی از بهترین راهکارها برای کنترل غرور و تحکیم تواضع، پرورش نیات خالص و تمایل به انجام کارهای نیک است. باید همواره نیتهای خود را خالص و در جهت خدمت به دیگران باشد. در زندگی روزمره، ما باید به یاد داشته باشیم که هیچ فردی کامل نیست و همه ما در جستجوی بهبود و تغییر هستیم. بنابراین، از مقایسه خود با دیگران و قضاوت آنها پرهیز کنیم. هر یک از ما در کمال انسانیت، نیازمند تفاهم، همدلی و همیاری هستیم. در نهایت، دعا و درخواست از خداوند برای نظارت بر افکار و اعمال خود میتواند نقش بسزایی در بهبود وضعیت روحی و جلب رضایت خداوند داشته باشد. آیا به راستی میتوانیم از خداوند بخواهیم که ما را در مسیر تواضع و فروتنی هدایت کند و ما را از دام غرور، خودخواهی و برتری طلبی برهاند؟ در این شرایط، ما میتوانیم به فطرت واقعی خود بازگردیم و در زمینههای مختلف زندگی، روابط سالم، سازنده و محبتآمیزی را با دیگران ایجاد کنیم. این تناسب و همبستگی تنها با گذشت و تواضع امکانپذیر است و در نهایت، همگان به یکدیگر نیاز داریم. به همین دلیل است که اغلب در متون عالی و الهی، به ویژه قرآن کریم، بر روی اهمیت تواضع و دوری از غرور تأکید شده است. زندگی با روح تواضع به ما کمک خواهد کرد که در برابر چالشهای زندگی با آسایش خاطر و اشتیاق بیشتری به کارهای نیک رویم و باعث ارتقای سطح فرهنگی و اجتماعی و دامنه تأثیرات مثبت بر دیگران گردیم. در پایان، مهم است که بیاموزیم غرور نه تنها به نفع ما نیست بلکه ممکن است به آسیبهای جدی به روابط ما منجر شود. بنابراین، تلاش کنیم تا با به کار گرفتن تعالیم اسلامی و توصیههای اخلاقی، زندگی پر از سلامتی، محبت و دوستی را برای خود و دیگران به ارمغان بیاوریم.
و به مردم با چهره عبوس نگاه نکن و در زمین با غرور راه نرو.
و او کسی است که شما را جانشینان زمین قرار داده و برخی از شما را بر برخی دیگر برتری داده است.
بهدرستی که گرامیترین شما در نزد خدا، پرهیزگارترین شماست.
روزی، مردی به نام علی به خاطر موفقیتهایش در کار و زندگی احساس غرور میکرد. او به خود میگفت که به خاطر زحماتش میتواند دیگران را زیر نظر داشته باشد. یک روز، همسایهاش که در کارش شکست خورده بود به او سر زد و علی به جای کمک، به او خندید. شب همان روز، علی در قرائت قرآن به آیهای از سوره لقمان رسید که درباره تواضع و عدم سرزنش دیگران بود. او متوجه شد که غرور او باعث دوریاش از خداوند و دیگران شده است. بعد از آن علی تصمیم گرفت که در روابطش با مردم مهربانتر باشد و احساسات دیگران را درک کند.