پاسخ قرآن
مقابله با ظلم و ستم یکی از مباحث بنیادی در دین اسلام و قرآن کریم است که به نوعی نشاندهنده جوهره و اصول این دین است. قرآن به عنوان کتاب راهنمای مسلمانان، بر اهمیت ایستادگی در برابر ظلم و تذکر به انسانها در مواجهه با آن تأکید دارد. یکی از بزرگترین درسهایی که از قرآن میتوان آموخت، مفهوم صبر و استقامت در برابر دشواریها و ظلم است. در سوره بقره، آیه 153، خداوند میفرماید: 'ای کسانی که ایمان آوردهاید، از صبر و نماز یاری جویید؛ قطعاً خدا با صابران است.' این آیه نشان میدهد که در مواجهه با ظلم، اولین اقدام باید صبر و دعا باشد. صبر به عنوان یک ویژگی بنیادین انسانی، توانایی فرد را در تحمل سختیها افزایش میدهد و به او کمک میکند تا از نقطه ضعف خود در برابر ظلمها بهره بجوید. به همین دلیل، دعا و ارتباط با خداوند به عنوان یک منبع قدرت و امید مهماند. در سوره آل عمران، آیه 139 به ما یادآوری میشود: 'وَلا تَهِنُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَنتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِن كُنتُم مُؤْمِنِينَ.' در این آیه، خداوند به مؤمنان امید میدهد که هرچند شرایط سخت باشد، باید به ایمان خود پایبند باشند و هرگز ناامید نشوند. این درس مهمی است که میگوید نباید در برابر مشکلات و ظلمها دست از ایمان برداشت و همواره باید به قدرت خداوند در برابر هر نامردی اعتقاد داشت. اما آیا صرف ایمان و دعا کافی است؟ قرآن به صراحت بر ضرورت اقدام علیه ظلم تأکید میکند. در سوره نساء، آیه 75، خداوند به مسلمانان میآموزد که باید از مظلومان حمایت کنند و تأکید دارد که آیا شما در راه خدا مبارزه نخواهید کرد؟ این آیه نشاندهنده مسئولیت اجتماعی مسلمانان است. به عنوان مسلمانان، ادای وظیفه در برابر مظلومان و ایستادگی در برابر ظلم اجتماعی از جمله مسئولیتهای مهم ماست. مبارزه با ظلم به دو شکل ممکن است: یکی به صورت اقدام مستقیم و دیگر به صورت ایجاد یک فرهنگ صحیح و آموزنده در جامعه. در ابتدا لازم است تا در برابر ظلمهایی که در جامعه صورت میگیرد، آگاهی خود را افزایش دهیم. بسیاری از مواقع، ظلم به دلیل ناآگاهی و عدم اطلاعرسانی صحیح است. بنابراین، به عنوان مسلمانان، وظیفه داریم نه تنها از صبر و دعا استفاده کنیم، بلکه نسبت به اطرافیان خود هوشیار باشیم و در صورت مشاهده ظلم، واکنش نشان دهیم. یک جنبه دیگر از حمایت از مظلومان، ایجاد همبستگی در جامعه است. وقتی مردم یک جامعه همدل و همزبان شوند، میتوانند در برابر ظلم ایستادگی کنند. پیروان اسلام باید درک کنند که موقعیت یک فرد مظلوم، موقعیت همه مسلمانان است. بنابراین، تقویت روحیه همکاری و همفکری در جوامع مسلمان، از مسائلی است که باید به آن توجه ویژهای شود. در این راستا، رسانهها و نهادهای فرهنگی باید نقش فعالی ایفا کنند. آنها باید با ارائه گزارشات مستند و صحیح درباره وضعیت مظلومان، صدای آنها را به گوش عموم برسانند. هرچند که ممکن است برخی از رسانههای بزرگ در راه حمایت از مظلومان گام برندارند، اما وظیفه ماست که با صدای خود، این نابرابریها و ستمها را در جامعه و جهان مطرح کنیم. همچنین در مواجهه با ظلم، نباید از یکدیگر فاصله بگیریم و غفلت کنیم. صبر و دعا تنها ابزارهای مؤثری نیستند، بلکه ایجاد اتحاد و همبستگی نیز به همان اندازه در این مسیر اهمیت دارد. بنابراین، همگان باید به مشارکت فعال در توسعه یک فرهنگ اجتماعی بپردازند که در آن ظلم و ستم تحمل نشود و ارزشهای انسانی و اسلامی در جامعه پیشرفت کند. در نهایت، میتوان گفت که اسلام نه تنها به ما یاد میدهد که در برابر ظلم سکوت نکنیم، بلکه وظیفهای را بر دوش ما میگذارد تا در برابر ظلم ایستادگی کرده و به یاری مظلومان بشتابیم. این تعامل نتایج مثبتی را در قشرهای مختلف جامعه به دنبال خواهد داشت و به انسانها الهام خواهد بخشید که هریک به نوبه خود، در برابر ناعدالتیها و مشکلات به وجود آمده، ایستادگی کنند. با اتخاذ این رویکرد، میتوانیم به عنوان مؤمنان به اصول اسلامی و انسانی خود پایبند بمانیم و تصویری روشن از جامعهای عادل و برپایه انصاف را رقم بزنیم.
آیات مرتبط
يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ ۚ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ
ای کسانی که ایمان آوردهاید، از صبر و نماز یاری جویید؛ قطعاً خدا با صابران است.
بقره : 153
وَلَا تَهِنُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَنتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِن كُنتُم مُؤْمِنِينَ
و سست نشوید و اندوهناک مشوید، و اگر مؤمن باشید، شما برتری دارید.
آل عمران : 139
مَا لَكُمْ لَا تُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاءِ وَالْوِلْدَانِ
چرا در راه خدا و برای مردان و زنان و کودکان ضعیف نمیجنگید؟
نساء : 75
داستانی دلنشین
روزی روزگاری، مردی به نام علی در شهری زندگی میکرد که ظلمهای زیادی در آن رایج بود. او همیشه نگران وضع مردم بود و میخواست کمک کند. یک روز، به یاد آیهای افتاد که به او یادآوری میکرد: 'از صبر و نماز یاری جویید.' علی تصمیم گرفت که هر روز قبل از رفتن به کار، دو رکعت نماز بخواند و از خداوند یاری بخواهد. او همچنین با دیگران صحبت کرده و آنها را به ایستادگی در برابر ظلم دعوت کرد. به تدریج، مردم شروع به اعتراض علیه ظلم کردند و تغییرات مثبت در جامعه ایجاد شد.