پاسخ قرآن
خشم یکی از احساسات انسانی است که در شرایط مختلف زندگی برای همه افراد به وجود میآید. در قرآن کریم، این احساس بهعنوان یک پدیده طبیعی شناخته شده است و در عین حال، مدیریت آن از اهمیت ویژهای برخوردار است. خشم اگر بهخوبی مدیریت شود، میتواند انگیزهای برای اقدامات مثبت باشد، اما درصورتیکه تحت کنترل قرار نگیرد، میتواند به تخریب روابط و ایجاد مشکلات جدی منجر گردد. در این مقاله به بررسی خشم، دلایل بروز آن و روشهای مدیریت آن از منظر قرآن و آموزههای دینی خواهیم پرداخت. ۱. تعریف خشم و اهمیت مدیریت آن خشم یک احساس طبیعی است که در پاسخ به محرکهای خارجی یا وضعیتهای ناامیدکننده بروز میکند. این احساس میتواند در مواجهه با بیعدالتی، ناملایمات یا رفتارهای آزاردهنده دیگران نمایان شود. اما نکتهای که در اینجا باید مورد توجه قرار گیرد این است که افراد بهطور طبیعی این احساس را تجربه میکنند، اما مدیریت آن یکی از کلیدهای اساسی در زندگی سالم و موفق است. سوره آل عمران آیه 134 میفرماید: "وَ الَّذِينَ يُنفِقُونَ فِي السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ الْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَ الْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ ۗ وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ". این آیه بهصراحت نشان میدهد که انسانهای نیکوکار کسانی هستند که در برابر خشم خود ایستاده و قدرت کظم غیظ دارند. ۲. اثرات خشم بر روابط خشم میتواند تأثیرات منفی زیادی بر روابط اجتماعی داشته باشد. در بسیاری از مواقع، بروز خشم میتواند منجر به جروبحثها، قهرها و حتی قطع رابطهها شود. وقتی که فردی در حالت خشم به سر میبرد، ممکن است سخنان ناپسند و رفتارهای غیرقابل کنترلی از خود نشان دهد که نهتنها به طرف مقابل آسیب میزند بلکه به خود او نیز صدمه میزند. در آیات قرآن و روایات اسلامی تأکید شده است که عفو و بخشش از ویژگیهای انسانهای نیکوکار است. این امر نشاندهنده این واقعیت است که بهتر است در زمان خشم بر خود مسلط باشید و سعی کنید در راستای عفو و بخشش برنامهریزی کنید. ۳. عواقب خشم یکی از روشهای مؤثر برای کنترل خشم، آگاهی از عواقب آن است. وقتی فرد خشمگین میشود، باید به یاد داشته باشد که رفتار او چه تأثیری بر زندگی اجتماعیاش دارد. خشم میتواند منجر به از دست دادن موقعیتها، دوستان و حتی شغل شود. بیدقتی و عمل براساس احساسات منفی همیشه نتایجی در پی دارد که ممکن است غیرقابل جبران باشند. ۴. اهمیت صبر در مواجهه با خشم صبر یکی از مهمترین ویژگیهایی است که در قرآن به آن تأکید شده است. در سوره بقره آیه 153 آمده است: "استعینوا بالصبر و الصلاة". این آیه به ما توصیه میکند که در مواجهه با مشکلات و چالشها از صبر و نماز کمک بگیریم. نیایش و نماز میتواند بهعنوان روشی برای آرامش و کنترل خشم مورد استفاده قرار گیرد. وقتی فردی به دعا و نماز مشغول میشود، معمولاً به دست آوردن آرامش بیشتری درونی دریافت میکند و از شدت خشم کاسته میشود. ۵. روشهای عملی برای کنترل خشم در تعالیم اسلامی، بهویژه در روایات پیامبر اکرم(ص)، روشهایی برای کنترل خشم بیان شده است. از جمله روایتهایی که در این زمینه وجود دارد، به یک حدیث اشاره میکنیم که رسول خدا(ص) فرمودند: "اگر یکی از شما خشمگین شد، در صورت ایستاده بودن، بنشیند و اگر نشسته است، دراز بکشد." این دستور به ما میآموزد که در لحظه خشم باید خود را آرام کنیم و در صورت لزوم، حالت جسمی خود را تغییر دهیم تا احساسات منفی کاهش یابد. همچنین مشاوره با افراد باتجربه و ریشهیابی مشکلات درونی نیز از دیگر راههای مؤثر برای کاهش احساسات منفی است. گاهی ما نیاز داریم که با یک متخصص روانشناس یا مشاور صحبت کنیم تا به حل مسائل و مشکلات درونی خود بپردازیم. ۶. نتیجهگیری خشم، اگرچه یک احساس طبیعی است، اما نیاز به مدیریت و کنترلی مؤثر دارد. از طریق تعالیم قرآن و سنت پیامبر(ص) میتوان یاد گرفت که چگونه این احساس را کنترل کنیم و از عواقب منفی آن جلوگیری نماییم. با یادآوری عواقب خشم، تمرین صبر و نزدیکی به نیایش و دعا، میتوان بر این احساس غالب آمد و زندگی آرامتری را تجربه کرد. پرهیز از خشونت و سوق دادن خویش به عفو و بخشش، میتواند در نهایت ما را به انسانهای بهتری تبدیل کند و روابط اجتماعی ما را قویتر سازد.
آیات مرتبط
وَالَّذِينَ يُنفِقُونَ فِي السَّرَّاءِ وَالضَّرَّاءِ وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ ۗ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ
و آن کسانی که در خوشی و سختی انفاق میکنند و خشم خود را کنترل میکنند و از مردم در میگذرند؛ و خداوند نیکوکاران را دوست دارد.
آل عمران : 134
استعينوا بالصبر و الصلاة إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ
از صبر و نماز یاری جویید؛ زیرا خداوند با صابران است.
بقره : 153
داستانی دلنشین
در روزگاری نه چندان دور، مردی به نام یوسف وجود داشت که به خاطر خشم خود در بسیاری از مواقع به مشکلات جدی میافتاد. یک روز، پس از اینکه دعوا کرد، به گوشهای نشسته و آیهای از قرآن را به یاد آورد. او تصمیم گرفت تا آرام شود و با یاد خدا، خشمش را کنترل کند. از آن روز به بعد، هر زمان که احساس خشم میکرد، به یاد آن آیه میافتاد و به جای دعوا، سعی میکرد با مهربانی و آرامش رفتار کند و زندگیاش به طرز شگفتانگیزی تغییر کرد.