پاسخ قرآن
در قرآن کریم، خداوند انسانها را به انجام کارهای خیر و نیکوکاری دعوت میکند. نیکوکاری نه تنها یک عمل مثبت محسوب میشود، بلکه یک وظیفه انسانی نیز به شمار میآید که تمامی افراد جامعه باید به آن پایبند باشند. به لحاظ دینی، احسان و نیکی به دیگران، به ویژه به خانواده و بستگان، از اهمیت ویژهای برخوردار است. موضوع نیکوکاری در بسیاری از آیات قرآن مطرح شده و نشاندهنده این است که انسانها باید نسبت به یکدیگر احساس مسئولیت کنند. یکی از آیات مهمی که به این موضوع اشاره دارد، آیه 36 سوره نساء است که میفرماید: «وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلَا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا»؛ این آیه به روشنی بیان میکند که خداوند خواستار نیکی به والدین را میخواهد و این نشاندهنده اهمیت و ضرورت رسیدگی و خیر رساندن به خانواده و نزدیکان است. در واقع، نیکی به والدین نه تنها یک عمل پسندیده است، بلکه یکی از بزرگترین عبادتها نیز محسوب میشود. علاوه بر این، این آیه ما را به یاد میآورد که باید به دیگر ارکان خانواده، مانند همسران و فرزندان، نیز توجه داشته باشیم و به آنها نیکی کنیم. نیکی به خانواده و بستگان تنها در چارچوب نیکی به والدین منحصر نمیشود. بلکه باید در تمام جنبههای روابط خانوادگی و اجتماعی سعی کنیم که همدیگر را یاری دهیم و به نیازهای یکدیگر پاسخ دهیم. این مسئولیت در اسلام به حدی جدی است که اگر کسی از اعضای خانواده به مشکلات اقتصادی یا اجتماعی دچار شود، دیگر اعضای خانواده باید با یاری یکدیگر در رفع آن مشکلات همکاری کنند. دبیر نیکوکاری و خیرخواهی به خانواده، صرفاً به مسائل مادی محدود نمیشود. در سوره آل عمران آیه 92 آمده است: «لن تنالوا البرّ حتى تنفقوا مما تحبّون»؛ یعنی شما هرگز خوبی را نخواهید رسید تا زمانی که از آنچه دوست دارید انفاق کنید. در این آیه به ما یادآوری میشود که نیکوکاری تنها به بذل مسلمات فیزیکی و مالی محدود نمیشود، بلکه مادامی که از آنچه ممکن است برای ما عزیز باشد، صرفنظر نکنیم، به روح و درون خودمان، و به دیگران نیکی نمیکنیم. در ضمن، در تعاملات روزمره نیز میتوانیم با رعایت صداقت و راستگویی به دیگران احساس خیرخواهی کنیم. صداقت در ارتباطات فردی و اجتماعی، باعث رشد و شکوفایی روابط انسانی میشود. هنگامی که افراد با یکدیگر صادقانه رفتار کنند، بیشک اعتماد و اطمینان بین آنها افزایش خواهد یافت و این مسئله خود به نیکی و خیر هر چه بیشتر در جامعه منجر خواهد شد. کمک به نیازمندان و فراهم کردن امکانات برای دیگران نیز از دیگر راههای خیر رساندن به دیگران است. در بسیاری از جوامع اسلامی، مسأله صدقه و زکات به عنوان یکی از اصول اساسی نیکوکاری مطرح است. زکات به معنای دادن بخشی از داراییها و اموال به نیازمندان است و به این ترتیب، تأثیر مستقیمی بر توزیع عادلانه ثروت در جامعه دارد. این عمل به ما یادآوری میکند که همه ما در برابر یکدیگر مسئول هستیم و باید در جهت رفع مشکلات یکدیگر قدم برداریم. اما در نهایت، نیت صالح در انجام این کارها نقش بسزایی دارد، زیرا کارهای نیک باید برای رضایت خداوند انجام شوند. در قرآن کریم، بر نیت پاک و صادقانه تأکید زیادی شده است. هر عملی که نیت خیری پشت سر آن باشد، از نظر خداوند با ارزش و مورد پذیرش خواهد بود. ما باید همیشه به یاد داشته باشیم که نیت خیر در انجام عمل نیک بسیار مهم است و به همین خاطر کوئی باید به لزوم پیروی از دستورات خداوند در این زمینه توجه کنیم. نتیجهگیری این است که نیکوکاری و احسان به دیگران، به ویژه به خانواده و بستگان، یکی از اصول اساسی اخلاق در اسلام است. ما باید با پذیرش این اصول، در زندگی خود تغییرات مثبتی ایجاد کنیم و به دیگران یاری برسانیم. در این راستا، باید از ثروتهای خود و امکاناتی که داریم، برای کمک به دیگران استفاده کنیم و با نیت صالح این کار را انجام دهیم. زیرا هر اقدامی که با هدف خیرخواهی و نیکی به دیگران انجام شود، نه تنها موجب رشد فردی و اجتماعی ما میشود، بلکه موجب رضایت و خوشنودی خداوند نیز خواهد بود.
آیات مرتبط
وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلَا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا
خدا را بپرستید و هیچ چیزی را با او شریک نکنید و به والدین نیکی کنید.
نساء : 36
لن تنالوا البرّ حتى تنفقوا مما تحبّون
شما هرگز خوبی را نخواهید رسید تا زمانی که از آنچه دوست دارید انفاق کنید.
آل عمران : 92
داستانی دلنشین
روزی مردی مهربان بود که همیشه به فکر کمک به دیگران بود. او هر روز به آسایشگاه میرفت و به بیماران رسیدگی میکرد و با لبخندهایش، شادی را به دل آنها میآورد. یک روز، یکی از بیماران از او درخواست کرد تا به او کتابی بخواند. او با کمال میل این درخواست را پذیرفت و ساعتی را برایش گذاشت. این کار نه تنها خوشحالی را به او بازگرداند، بلکه به مرد نیز احساس گرما و رضایت بخشید.