پاسخ قرآن
مقایسه خود با دیگران یکی از وسوسههایی است که میتواند بر روحیه و عملکرد ما تأثیر منفی بگذارد. در زندگی روزمره، بارها و بارها خود را در برابر دیگران میسنجیم و به آسانی در دام احساسات منفی نظیر حسادت، خودکمبینی و افسردگی گرفتار میشویم. به نظر میرسد که این مقایسه بهطور خاص در دنیای مدرن و بهخصوص در بستر شبکههای اجتماعی به شدت قابل مشاهده است. بهطوریکه مشاهده زندگی دیگران، چه در قالب تصاویر زیبا و چه در قالب موفقیتهای شغلی و شخصی، باعث میشود که ما نسبت به خود احساس ناکافی بودن کنیم. اما آیا واقعاً باید خود را با دیگران مقایسه کنیم؟ در قرآن کریم، خداوند به ما یادآوری میکند که هر کسی در مسیر خودش منحصر به فرد است و انسانها باید تلاش کنند تا در راه خود به پیش بروند و از آنچه که خداوند برایشان مقدر کرده راضی باشند. این مفهوم از آنجا ناشی میشود که هر فردی دارای ویژگیها، استعدادها و همچنین چالشهای خاص خود است و طبیعتاً نمیتوان با هر معیاری، افراد را در زمره یکدیگر قرار داد. قرآن به ما میآموزد که باید برای خود اهدافی مشخص کنیم و بر اساس آنها تلاش نماییم. از این رو، مقایسه کردن خود با دیگران در اصل نادرست است؛ زیرا هر کسی با میزان تقوای خود در نظر خداوند ارزشمند است و این ارزش به مال یا مقام وابسته نیست. در سوره حجرات، آیه 13 آمده است که خداوند میفرماید: "اِنَّ اکرَمَکُمْ عِندَاللهِ اَتْقَاکُمْ"، یعنی ارزش شما به تقوا و پرهیزگاری شماست و نه به مقام یا داراییهای دنیوی. این آیه نشان میدهد که در دیدگاه خداوند، ارزش واقعی انسان به ایمان و اعمال نیک او بستگی دارد و نه به موفقیتهای ظاهری و مادی. بنابراین مقایسهی خود با دیگران نهتنها بیفایده است، بلکه میتواند ما را از بهترین نسخهی خود دور کند. اگر بخواهیم بر اساس ظرفیتهای خودمان رشد کنیم، نیاز داریم که به توانمندیها و نقاط قوت خود تمرکز کنیم. در حقیقت، هر یک از ما ظرفیتهای خاصی داریم که اگر بهدرستی شناسایی و به کار گرفته شوند، میتوانند ما را به موفقیتهای چشمگیری برسانند. به عنوان مثال، چرا بسیاری از ورزشکاران و هنرمندان به پیروزیهای بزرگ میرسند؟ به اینکه آنها توانستند از نیروی درونی خود استفاده کرده و خود را با معیارهای شخصی خود بسنجند. در سوره بقره، آیه 286 نیز ذکر شده است که "لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا"، نشان میدهد که خداوند هیچکس را فراتر از توانش نمیسازد. در این آیه، تأکید بر قابلیت و توانایی هر شخص است. این موضوع یادآور میشود که هر فردی با توجه به شرایط، تواناییها و چالشهایی که با آنها مواجه است، مورد محاسبه و قضاوت قرار میگیرد. بنابراین، بهتر است مجبور به مقایسه خود با دیگران نباشیم و به طور مستقل به رشد و پیشرفت خود ادامه دهیم. توجه به مقایسه خود با دیگران میتواند به بروز افسردگی، اضطراب و احساس عدم کفایت منجر شود. به این نکته توجه کنیم که زندگی ما متناسب با تجارب و سفر هر شخص به سمت موفقیت شکل میگیرد. اگر دقت کنیم، خواهیم دید که بسیاری از افراد موفق، مشقات و چالشهای زیادی را در طول زندگی خود تحمل کردهاند که اجازه ندادهاند این چالشها مانع رشد و پیشرفت آنها شود. درواقع، شکستها و ناکامیها بخشی از موفقیتهای بزرگ هستند. همچنین باید به این نکته توجه داشته باشیم که هرگز نمیدانیم پشت داستان موفقیت دیگران چه چالشها و مبارزاتی وجود دارد. ممکن است افراد ظاهراً موفق از مشکلاتی رنج ببرند که برای ما قابل تصور نیست. بنابراین، مقایسه کردن خود با زندگی ظاهری دیگران منجر به کجفهمی و برداشت نادرست از واقعیت خواهد شد. بهترین راه این است که با تمرکز بر خود و تقدیر از آنچه که داریم، به سمت اهداف و ارزوهای شخصی خود حرکت کنیم. در نهایت، یادآوری این نکته بسیار مهم است که باید فرهنگ مقایسه را کنار بگذاریم و خود را به عنوان یک فرد منحصر به فرد در نظر بگیریم. هر شخص داستان خاص خود را دارد و باید از آن لذت ببرد، در عین حال با خود عهد ببندد که به رشد و پیشرفت فردی ادامه دهد، بدون اینکه به دیگران نگاه کند. در مسیر رشد خود، به استقبال چالشها برویم و به یاد داشته باشیم که زندگی یک سفر است و نه یک مقصد. با تمرکز بر رشد شخصی و شناسایی استعدادها و ویژگیهای خود، میتوانیم به تحقق آرزوها و اهداف خود دست یابیم. هر فرد به تنهایی مسئول زندگی خود است و تنها باید با خود رقابت کند تا به بهترین نسخهی خود برسد. در این راستا، مطالعه و خودآموزی میتواند راهگشای ما در مسیر رشد و پیشرفت باشد. در پایان، زندگی به ما این فرصت را میدهد تا از تواناییها و استعدادهای خود بهرهبرداری کنیم و در عین حال به خاطر روحیه و تقوای خود در نظر خداوند با عزت و احترام زندگی کنیم. لذا به جای مقایسه خود با دیگران، باید خود را در مسیر رشد و اعتلای شخصی ببینیم.
آیات مرتبط
يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِّن ذَكَرٍ وَأُنثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا ۗ إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ
ای مردم! ما شما را از یک مرد و زن خلق کردیم و شما را به اقوام و قبیلهها تقسیم کردیم تا یکدیگر را بشناسید. بااینحال، گرامیترین شما در پیشگاه خدا پرهیزگارترین شماست. بهراستی که خداوند دانا و آگاه است.
حجرات : 13
لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا ۚ لَهَا مَا كَسَبَتْ وَعَلَيْهَا مَا اكْتَسَبَتْ ۗ رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَا إِن نَّسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا ۚ رَبَّنَا وَلَا تَحْمِلْ عَلَيْنَا إِصْرًا كَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِنَا ۚ رَبَّنَا وَلَا تُحَمِّلْنَا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِ ۖ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا ۖ أَنتَ مَوْلَانَا فَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ
خدا هیچکس را بیش از طاقت او تکلیف نمیکند. هرکس آنچه را کسب کرده، برای اوست و آنچه را که (بد) کسب کرده، بر اوست. پروردگارا! اگر ما را فراموش کردیم یا خطا کردیم، ما را مؤاخذه مکن. پروردگارا! بر ما بار سنگینی همچون بار سنگینی که بر کسانی از قبل ما گذاشتی، مگذار. پروردگارا! و آنچه را که برای ما طاقت آن نیست، بر ما تحمیل مکن. و از ما درگذر و ما را بیامرز و به ما رحم کن که تو مولای ما هستی، پس به ما بر ضد قوم کافران یاری فرما.
بقره : 286
داستانی دلنشین
علی جوانی بود که همیشه به خود و دستاوردهایش شک داشت. او همواره به سراغ موفقیتهای دیگران میرفت و خود را با آنها مقایسه میکرد. یک روز، در حین خواندن قرآن، به آیهای برخورد که در آن گفته شده بود، "مردهای برتر از تو وجود ندارد." این آیه در او تغییر ایجاد کرد و به او یادآوری کرد که هر کس در سرنوشت خود منحصر به فرد است. او تصمیم گرفت تا به جای مقایسه با دیگران، بر تواناییها و استعدادهای خود تمرکز کند.