پاسخ قرآن
قرآن کریم به عنوان کتاب آسمانی مسلمانان، همواره بر مسأله مسئولیت فرد در برابر جامعه تأکید دارد. این موضوع در آیات مختلف قرآن به وضوح بیان شده است و تعالیم عملی زیادی برای زندگی اجتماعی بشریت ارائه میدهد. یکی از اصولی که در قرآن درباره مسئولیت فرد در جامعه قابل توجه است، دعوت به خیر و امر به معروف و نهی از منکر است. به عنوان مثال، در سوره آل عمران آیه 104، خداوند میفرماید: «وَ لْتَكُن مِّنكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ ۚ وَأُو۟لَـٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» (و باید از شما گروهی باشند که به خیر دعوت کنند و به کار نیک فرمان دهند و از کار زشت باز دارند و آنان هستند رستگاران). این آیه نشاندهنده اهمیت نقش افراد در تشکیل یک جامعه سالم و پیشرفته است. هر فرد به عنوان جزئی از جامعه باید موظف باشد که نیکی را ترویج دهد و از بدیها جلوگیری کند. این مسئولیت نه تنها در دایره خانواده بلکه در گستره جامعه نیز به فرد گوشزد میشود. در این آیه سه اصل مهم به تصویر کشیده شده است: دعوت به خیر، امر به معروف و نهی از منکر. دعوت به خیر به معنای تشویق افراد به انجام کارهای خوب و نیکوست. امر به معروف به معنای تشویق برای انجام کارهای پسندیده و اخلاقی است و نهی از منکر به معنای جلوگیری از کارهای زشت و ناپسند میباشد. در حقیقت، این سه اصل نشاندهنده این نکته است که جامعهای موفق و پایدار، جامعهای است که اعضای آن در راستای یکدیگر تلاش کنند تا رفتارهای خوب را تقویت کنند و رفتارهای ناپسند را به حداقل برسانند. سوره مائده نیز ما را به همکاری بر پایه نیکی هدایت میکند. خداوند در آیه 2 این سوره میفرماید: «وَ تَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ» (و در نیکی و پرهیزکاری با یکدیگر همکاری کنید و در گناه و تجاوز همکاری نکنید). این آیه اهمیت همدلی و همکاری در جامعه را به تصویر میکشد. انسانها باید با یکدیگر همکاری کنند تا محیطی مثبت و سالم برای زندگی ایجاد کنند. این آموزهها ما را به فعالیتهای اجتماعی فعال وادار میکند. در واقع، مسئولیت فرد در برابر جامعه تنها به انجام کارهای نیک ختم نمیشود، بلکه همچنین شامل حمایت از یکدیگر در برابر مشکلات و چالشها نیز میباشد. قرآن کریم ما را تشویق میکند که به عنوان یک جامعه، در برابر مشکلات یکدیگر مسئولیتپذیر باشیم. برای مثال، در زمانهایی که افراد در جامعه با چالشهایی مانند فقر، بیعدالتی، یا عدم دسترسی به آموزش مواجه هستند، باید به همدیگر کمک کنیم و در راستای رفع این مشکلات تلاش کنیم. این مسئولیت متقابل در برابر یکدیگر نشاندهنده اهمیت اهتمام به بهبود شرایط جامعه است. قرآن کریم با تأکید بر فعالیتهای اجتماعی مبتنی بر عدالت و انصاف، انسانها را ترغیب میکند تا در راستای تحقق عدالت اجتماعی و توسعه جامعه گام بردارند. فرد باید در هر شرایطی به سرنوشت همنوعان خود توجه کند و در راستای بهبود وضعیت زندگی اجتماعی تلاش کند. کلام آخر اینکه، مسئولیت فرد در برابر جامعه از دیدگاه قرآن کریم نه تنها به پسندیدهبودن رفتارهای فردی مربوط است، بلکه در واقع انسان باید در راستای تقویت پیوندهای اجتماعی و اخلاقی میان اعضای جامعه خود تلاش کند. قرآن کریم به ما یادآوری میکند که هیچ فردی نمیتواند در جزیرهای تنها زندگی کند و هر یک از ما در برابر یکدیگر مسئولیم. ایجاد یک جامعه سالم و پویا نیازمند همراهی، همدلی و تدبیر اعضای آن جامعه است. به این ترتیب، قرآن کریم از ما میخواهد که با انجام مسئولیتهای اجتماعی خود، در راستای ایجاد تغییرات مثبت در جامعه خود حرکت کنیم، تا به قول خداوند، رستگاران باشیم.
آیات مرتبط
وَلْتَكُن مِّنكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ ۚ وَأُو۟لَـٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ
و باید از شما گروهی باشند که به خیر دعوت کنند و به کار نیک فرمان دهند و از کار زشت باز دارند و آنان هستند رستگاران.
آل عمران : 104
وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ
و در نیکی و پرهیزکاری با یکدیگر همکاری کنید و در گناه و تجاوز همکاری نکنید.
مائده : 2
داستانی دلنشین
در روزگاری نه چندان دور، یک مرد از روستای خود به شهر میرفت تا شغفی را پیدا کند. وقتی وارد شهر شد، متوجه شد که بسیاری از مردم در حال دعوا و بحث هستند. او نتوانست تحمل کند و به آنان گفت: «بیایید همدیگر را کمک کنیم تا این مشکلات را حل کنیم!» مردم به کلام او گوش کردند و به زودی وجود محبت و همکاری در میان آنها شکل گرفت. از آن روز به بعد، آن مرد تبدیل به الگوی کار خیر و مسئولیت اجتماعی در روستا شد.