پاسخ قرآن
در قرآن کریم، تأکید زیادی بر امر به معروف و نهی از منکر شده است. این دو عمل برخاسته از ایمان و باورهای دینی مسلمانان نه تنها در زندگی فردی آنها، بلکه در زندگی اجتماعی و فرهنگی جامعه نیز نقشی کلیدی دارند. امر به معروف و نهی از منکر به عنوان وظایف دینی و اجتماعی تلقی میشود و تأثیرات عمیقی بر روی روحیات فردی و جمعی مسلمانان دارد. خداوند در سوره آل عمران آیه 104 میفرماید: "و از شما باید یک گروه دعوت به خیر کند و به معنای نیکو و نماز و زکات و هم به تنهائی یاد کند". این آیه به وضوح نشان میدهد که در هر جامعه اسلامی، وجود افرادی که به ترویج کارهای نیکو اقدام میکنند، ضروری و حیاتی است. این امر به خوبی نشاندهنده این است که مسلمانان باید به یکدیگر کمک کنند تا راه صحیح و درست را پیدا کرده و از انحرافات بپرهیزند. وقتی ما دیگران را به انجام کارهای نیکو دعوت میکنیم، در واقع در حال حمایت از جامعهای صالح و سالم هستیم و این خود به نوعی انجام رسالت الهی به شمار میآید. در سوره توبه آیه 71 نیز آمده است: "و مؤمنان و مؤمنات برخی از آنها نسبت به برخی دیگر ولی هستند و امر به معروف و نهی از منکر میکنند". این آیه به ما میآموزد که مؤمنان در قبال یکدیگر مسئولیت دارند و باید در اصلاح رفتار و نگرش یکدیگر کوشا باشند. تنها تلاش برای آگاه کردن دیگران کافی نیست، بلکه باید در عمل نیز نشاندهنده این مسئولیت باشیم. مؤمنان باید در کنار هم برای ایجاد فضایی سالم و اخلاقی در جامعه تلاش نمایند و این رفتار باید در زمینههای مختلف زندگی اجتماعی و خانوادگی پیادهسازی شود. از سوی دیگر، خصوصیات و رفتارهایی که در مسیر نهی از منکر باید رعایت شود، بسیار مهم و حیاتی است. در نهی از منکر، برخوردی ملایم، صبورانه و بر اساس محبت بسیار مؤثرتر از برخوردهای خشن و تند خواهد بود. بیان حقایق و نصیحتهای نیکو باید به گونهای باشد که فرد احساس نکند مورد قضاوت یا سرزنش قرار گرفته است. این نوع رویکرد نه تنها موجب بهبود رفتار فرد میشود، بلکه ارتباط میان شخص ناهی و فرد منکر را نیز تقویت میکند. امر به معروف و نهی از منکر به معنای حمایت از اخلاق و ارزشهای اسلامی در جامعه است. جامعهای که در آن افراد به یکدیگر کمک کنند و در راستای بهبود رفتارهای ناپسند اجتماعی بکوشند، بدون شک جامعهای سالمتر و پایدارتر خواهد بود. در واقع، امر به معروف و نهی از منکر به عنوان دو ابزار مؤثر در بازسازی فرهنگ و اخلاق اسلامی عمل میکند و از انحطاط اجتماعی و فرهنگی جلوگیری میکند. توجه به این نکته نیز حائز اهمیت است که امر به معروف و نهی از منکر نمیتواند به صورت صرفاً فردی انجام شود. نقش نهادها و سازمانهای اجتماعی و مذهبی نیز در این راستا بسیار پررنگ است. این نهادها با برگزاری کلاسهای آموزشی، کارگاهها و همایشهای مختلف میتوانند به ترويج و نهادینه کردن این اصول در جامعه کمک کنند. به عنوان مثال، مدارس و دانشگاهها به عنوان مراکز آموزشی میتوانند با تدریس اصول اخلاقی و دینی به دانشآموزان و دانشجویان، مهارتهای لازم برای امر به معروف و نهی از منکر را در آنها پرورش دهند. به علاوه، رسانهها نیز میتوانند نقش بسزایی در ارتقاء آگاهی عمومی درباره ارزشهای امر به معروف و نهی از منکر ایفا کنند. با تولید محتواهای آموزشی و اطلاعرسانی درست، رسانهها میتوانند به ترویج فرهنگ نیکوکاری و اصلاح رفتارهای اجتماعی کمک کنند. این رسانهها میتوانند با توجه به نیازها و مسائل جامعه، محتواهای لازم را به جامعه هدیه دهند و به عنوان صدای خیرخواهی در جامعه عمل کنند. نتیجهگیری آنکه، امر به معروف و نهی از منکر نه تنها یک وظیفه دینی است، بلکه یک مسئولیت اجتماعی نیز محسوب میشود که باید با تکیه بر حکمت، ادب و محبت انجام گیرد. مسلمانان برای ساختن جامعهای سالم و اخلاقی موظف به همکاری و همیاری یکدیگر هستند. از این رو، به نظر میرسد که اگر هر یک از ما به این وظیفه خطیر اهمیت دهیم و در راستای اصلاح جامعه کوشش کنیم، به یقین میتوانیم به سمت شکلگیری یک جامعه صالح و بااخلاق حرکت کنیم.
آیات مرتبط
وَلْتَكُن مِّنكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ ۚ وَأُو۟لَـئِكَ هُمُ ٱلْمُفْلِحُونَ
و باید از شما گروهی به خیر دعوت کنند و درستی را امر و نیکی را نهی کنند و اینان را فلاح است.
آل عمران : 104
وَالمُؤْمِنُونَ وَالمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ ۖ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُقْتُونَ الزَّكَاةَ ۚ وَيُطِيعُونَ اللَّـهَ وَرَسُولَهُ ۚ أُو۟لَـئِكَ سَتَرْحَمُهُمُ اللَّـهُ ۚ إِنَّ اللَّـهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ
و مؤمنان و مؤمنات برخی از آنها ولی هستند و امر به معروف و نهی از منکر میکنند و نماز را برپا میکنند و زکات میدهند؛ و خدا و رسولش را اطاعت میکنند. اینان را خداوند رحمت خواهد کرد؛ قطعاً خداوند عزیز و حکیم است.
توبه : 71
داستانی دلنشین
روزی در یک محله، جوانی به نام حسین، با دوستانش مشغول بازی بود. او ناگهان متوجه شد که یکی از دوستانش در حال انجام کار اشتباهی است. حسین با محبت و بدون خشم به او نزدیک شد و به او گفت: "دوست عزیز، فکر میکنم این کار درست نیست و ممکن است به تو آسیب برساند." دوستش که تحت تأثیر کلمات حسین قرار گرفته بود، تصمیم گرفت کارش را ترک کند. این اقدام حسین به دیگر دوستانش نیز الهام بخشید و آنها متوجه شدند که چگونه میتوانند با محبت و احترام به یکدیگر کمک کنند.