پاسخ قرآن
در قرآن کریم، خداوند به عنوان دینی که بر اعتدال و میانهروی تأکید دارد، مطرح شده است. مفهوم اعتدال یکی از ارکان اساسی آیات قرآن به شمار میآید که نهتنها در عبادات و رفتارهای فردی، بلکه در تمامی جوانب زندگی انسانی برای مسلمانان حائز اهمیت است. در این مقاله، به بررسی مفهوم اعتدال در قرآن پرداخته و تأثیر آن بر زندگی روزمره مؤمنان را مورد بحث قرار خواهیم داد. آیه 67 سوره فرقان بهصراحت به این نکته اشاره میکند که مؤمنان کسانی هستند که در خوراک و رفتار خود زیادهروی نمیکنند. این آیه تأکید میکند که خداوند مؤمنان را به میانهروی در امور دعوت میکند و این پیام، از جمله بنیادهای اخلاقی و تربیتی دین اسلام بهشمار میآید. به عنوان مثال، در خوراک، قرآن کریم بر پرهیز از اسراف تأکید میکند و مسلمانان را به مصرف بهینه مواد غذایی تشویق مینماید. از دیدگاه اجتماعی، اعتدال به این معناست که در مواجهه با مشکلات و ناکامیها، بهجای افراط در شادی یا ناامیدی، در حالتهای متعادل باقی بمانیم. سوره البقرة آیه 143 نیز مؤمنان را به عنوان یک امت متوازن توصیف میکند. این تصویر از امت اسلامی، نهتنها از منظر دینی بلکه به لحاظ اجتماعی هم اهمیت دارد. در دنیای مدرن امروز، ما با چالشهای متعددی مواجه هستیم که انسانها را به سوی افراط و تفریط سوق میدهند. فشارهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی میتواند باعث شود افراد به سمت تجملات و لذتهای زودگذر روی آورند. در این میان، قرآن کریم به ما یادآوری میکند که به خداوند احترام بگذاریم و در تمام افکار و رفتارهای خود اعتدال را رعایت کنیم. از جمله جاهایی که میتوان به میانهروی اشاره کرد، زمینه تفریح و استراحت است. برای مثال، زمانی که افراد برای استراحت یا تفریح وقت میگذارند، ممکن است به خاطر جاذبههای دنیایی از کارهای ضروری و واجب خود باز بمانند. این نکته مهم است که باید به تعادل بین کار و تفریح توجه شود. اعمال مستحبی از جمله نماز، دعا و نیکوکاری باید در زندگی روزمره مؤمنانی که به اعتدال پایبندند، فضای مناسبی داشته باشند. ترغیب به زندگی معتدل تنها به ابعاد فردی محدود نمیشود. در مسائل اجتماعی نیز مفهوم اعتدال در قرآن کریم به نوعی بر همدلی و همعلاقگی در بین مسلمانان تأکید میکند. مسلمانان باید در تعاملات اجتماعی خود از تعصب و افراط در اختلافات پرهیز کنند. در حقیقت، چنین رفتارهایی میتواند منجر به از هم پاشیدگی جامعه و ایجاد تنشهای بیمورد گردد. بنابراین، اعتدال در كل تعاملات اجتماعی تبدیل به رویکردی اساسی برای همزیستی مسالمتآمیز میشود. از سوی دیگر، مفهوم اعتدال دینی در قرآن نیز حائز اهمیت است، بهطوریکه در هر اقدام دینی که صورت میگیرد، مؤمنان باید به عواقب عمل خود توجه کنند و با عقل و اندیشهای متوازن در پی انجام واجبات دینی باشند. صداقت، انصاف و عدم افراط در عبادات نشاندهنده ایمان راستین مؤمنان است. در این راستا، ایجاد تعادل بین دنیا و آخرت نیز اهمیت بسزایی دارد. انسانها باید به این نکته پی ببرند که آسایش دنیا باید با رضایت خداوند در آخرت انطباق داشته باشد. جزئیات زندگی روزمره نیز در این راستا بینظیر است. رفتارهای نامناسب مانند اسراف در خرید و مصرف محصولات، میتواند نهتنها ضربه زدن به شخصیت انسانی تلقی شود، بلکه موجبات بروز بحرانهای اقتصادی و اجتماعی را نیز فراهم آورد. بهراحتی میتوان شاهد تاثیرات منفی رفتارهای مشابه بر روی زندگی جامعه و حتی روی خانوادهها بود. در این راستا، قرآن ما را به یاد میآورد که زندگی سالم و مطلوب در رویههای معتدل و میانه نهفته است. در نهایت، میتوان گفت که اعتدال در قرآن کریم ابزاری برای ایجاد زندگی متعادل و پرثمر در جامعه است. این مفهوم نهتنها در عبادات بلکه در تمامی ابعاد زندگی مؤمنان اهمیت دارد. بههمین خاطر، نیاز به گفتمان و تعهد به عمل به این آموزه اسلامی، ضروری است. در شرایط کنونی، بیشتر از هر زمان دیگری تأکید بر اعتدال در زندگی از اهمیت بالایی برخوردار است. Muslimان باید با پیروی از آموزههای قرآن، نهتنها به خود بلکه به جامعه و دنیای اطراف خود خدمت کنند و نتیجه این تلاش را در زندگی روزمره و رابطه با دیگران مشاهده نمایند.
آیات مرتبط
وَالَّذِينَ إِذَا أَنفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا وَكَانَ بَيْنَ ذَٰلِكَ قَوَامًا
و آنان که چون انفاق کنند، نه اسراف میکنند و نه بخل، و میان این دو در اعتدالند.
فرقان : 67
وَكَذَٰلِكَ جَعَلْنَاكُم أُمَّةً وَسَطًۭا لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًۭا ۚ وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ تَفَرَّقُوا وَاخْتَلَفُوا مِن بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ ٱلْبَيِّنَـٰتُ ۚ وَأُو۟لَـٰئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ
و اینگونه شما را امتی میانه قرار دادیم تا بر مردم گواه باشید و پیامبر بر شما گواه باشد و مانند کسانی نباشید که بعد از آمدن دلایل روشن، پراکنده شدند و اختلاف کردند و آنها برایشان عذابی بزرگ خواهد بود.
بقره : 143
داستانی دلنشین
روزی، جوانی به نام حسن در حال فکر کردن به رفتارهایش بود و از خود میپرسید که آیا همیشه در زندگی خود تعادل را رعایت کرده است یا نه. او به یاد آیات قرآن افتاد و تصمیم گرفت اقداماتی برای اصلاح رفتارهایش انجام دهد. از آن پس، به گنجاندن وقت بیشتری برای عبادت و ارتباط با خانوادهاش پرداخت و به نتایج مثبت این تغییرات پی برد.