پاسخ قرآن
غرور یکی از صفات ناپسند در انسانهاست که در قرآن کریم بارها به آن تأکید شده و از آن نهی شده است. این صفت نه تنها سبب دوری از خداوند میشود بلکه در روابط اجتماعی نیز آثار نامطلوبی دارد. در قرآن، خداوند به روشنی به انسانها میآموزد که تکبر و خودبزرگبینی برایشان هیچ نفعی ندارد و تنها موجب میشود تا در مسیر تقرب به خداوند دچار انحراف شوند. در سوره اسراء، آیه 37، خداوند میفرماید: 'و لَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّكَ لَنْ تَخْرِقَ الْأَرْضَ وَلَنْ تَبْلُغَ الْجِبَالَ طُولًا'. این آیه به وضوح نشان میدهد که انسان نباید با خودبزرگبینی و تکبر در زمین گام بردارد. به ما یادآوری میکند که در برابر عظمت خداوند و مخلوقاتش، ما هیچ هستیم و نباید به خودمان مغرور شویم. غرور عموماً از احساس برتری ناشی میشود که به وسیله مقایسه خود با دیگران یا موفقیتهای شخصی ایجاد میشود. انسان مغرور، خود را از دیگران بالاتر و برتر میداند و این احساس، سبب میشود تا به دیگران احترام کمتری بگذارد و در نتیجه روابط اجتماعیاش دچار آسیب شود. در یک جامعه، افراد مغرور معمولاً در تعاملات اجتماعی به سختی میتوانند خود را با دیگران هماهنگ کنند و این امر باعث بروز مشکلاتی در دوستیها، روابط خانوادگی و حتی محیط کار میشود. برای مبارزه با غرور، نخستین قدم خودآگاهی و شناخت نقاط ضعف خود است. انسان باید به این نکته توجه کند که هیچ کس بدون کمک خداوند نمیتواند به جایی برسد. حضرت علی (ع) در سوره نهج البلاغه میفرمایند: 'محبت به خود را در چارچوب حق بدانید'. به این معنا که ما باید محبت به خود را با توجه به خداوند و شناخت حقیقی خود کنترل کنیم. این سخن از امام علی (ع) نشان میدهد که محبت به نفس باید در چهارچوب اعتقادات درست و انسانی قرار گیرد و نه در قالب غرور و خودبزرگبینی. از سوی دیگر، باید در رفتارهای روزمرهمان به ادب و تواضع توجه کنیم. قرآن در سوره فرقان آیه 63، مؤمنان را توصیف میکند و ذکر میکند که 'و عباده الرحمن الذین يمشون علی الارض هونا' یعنی بندگان خدا کسانی هستند که با تواضع بر روی زمین راه میروند. این آیه نشان میدهد که تواضع یکی از ویژگیهای اساسی مؤمنان است و از آنجایی که خداوند به تواضع در انسانها علاقه دارد، باید این صفت را در وجود خود پرورش دهیم. انسان باید در زندگی روزمره خود به یاد داشته باشد که همه چیز در دست خداوند است و هیچ چیزی جز لطف و رحمت خداوند نمیتواند او را به موفقیت برساند. دعا و درخواست از خداوند برای رهایی از این صفت ناپسند میتواند کمک شایانی باشد. از خداوند میخواهیم که ما را در مسیر تواضع و از خودخوری دور نگه دارد. در واقع، دعا میتواند به انسان کمک کند تا در مسیر خودآگاهی و اعتدال در رفتار قدم بردارد. نکتهای که در این میان مهم است این است که غرور میتواند به دلایل مختلفی ایجاد شود، از جمله موفقیتهای ناگهانی، تأثیرات محیطی و یا مقایسههای نادرست. اما افراد باید همواره در نظر داشته باشند که این صفات ناپسند میتواند به غلط تشخیص داده شود. به عنوان مثال، ممکن است فردی موفق در تحصیل یا کار خود به این نتیجه برسد که او از دیگران برتر است. در چنین شرایطی، فرد باید به یاد داشته باشد که موفقیت واقعی در humility و ارتباط با خداوند است و نه در حس برتری بر دیگران. به عنوان جمعبندی، غرور یک صفت ناپسند است که میتواند زندگی فرد را تحتالشعاع قرار دهد و روابط او با دیگران را دچار آسیب کند. در آموزههای دینی ما، به وضوح تأکید شده است که انسانها باید در مقابل خداوند متواضع باشند و از خودبزرگبینی خودداری کنند. با تقویت خودآگاهی و دعا کردن به درگاه خداوند، میتوانیم از این صفت ناپسند دوری کنیم و به انسانی بهتر تبدیل شویم. تواضع نه تنها ما را به خداوند نزدیکتر میکند، بلکه در تعاملات اجتماعیمان نیز ما را انسانی محبوب و محترم میسازد.
آیات مرتبط
وَلا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّكَ لَنْ تَخْرِقَ الْأَرْضَ وَلَنْ تَبْلُغَ الْجِبَالَ طُولًا
و در زمین با خودبزرگبینی قدم مزن؛ زیرا تو هرگز زمین را نخواهي شگافت و هرگز به بلندی کوهها نخواهي رسید.
اسراء : 37
وَعِبَادُ الرَّحْمَـٰنِ الَّذِين يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا
و بندگان رحمان کسانی هستند که با تواضع در زمین راه میروند.
فرقان : 63
داستانی دلنشین
روزی روزگاری، مردی به نام حسن در تلاش بود تا در زندگیاش تغییرات مثبتی ایجاد کند. او گاهی احساس میکرد که به موفقیتهایش مغرور شده است، اما یاد آیات قرآن به او کمک میکرد تا از این احساس فاصله بگیرد. پس از مدتی، حسن تصمیم گرفت که با تواضع به دیگران کمک کند و یاد بگیرد که برتری تنها در ذات خداوند است. او با دوستانش مشغول انجام کارهای خیر شد و این به او احساس خوشحالی و آرامش بیشتری بخشید.