پاسخ قرآن
کنترل زبان یکی از مهمترین مسائلی است که در قرآن به آن اشاره شده است و برای هر مؤمنی باید سرلوحه رفتارهای اجتماعی و فردی خود قرار گیرد. تلاش برای کنترل زبان به تنهایی نمیتواند به بهبود روابط اجتماعی کمک کند، بلکه تأثیرات روحی و روانی مثبتی نیز به دنبال دارد. در این مقاله به بررسی آیات قرآن و مفاهیم مرتبط با کنترل زبان خواهیم پرداخت و تأکید خواهیم کرد که سخن گفتن به نحوی صحیح و محترمانه تا چه اندازه میتواند در بهبود روابط انسانی مؤثر باشد. یکی از آیات قرآنی که به مسئله کنترل زبان پرداخته، آیه 11 سوره حجرات است. در این آیه خداوند به مؤمنان میفرماید: "ای کسانی که ایمان آوردهاید! زنهار قومی را به سخره نگیرید". این آیه به وضوح بیان میکند که بر این مهم تأکید دارد که احترام به دیگران باید در اولویت قرار گیرد و هیچ فردی نباید دیگران را مورد تمسخر قرار دهد. طبعاً این نوع رفتار نه تنها باعث آزار و اذیت دیگران میشود، بلکه بر رفتار خود ما نیز تأثیر منفی میگذارد. وقتی به دیگران بیاحترامی میکنیم، در واقع خود را نیز از ارزشهای انسانی و اخلاقی دور میسازیم. نکته حائز اهمیت این است که کنترل زبان در این زمینه به ما کمک میکند تا ارتباطات اجتماعی سالمتری داشته باشیم. ادامه بحث در خصوص زبان و گفتار، در آیه 19 سوره لقمان قابل مشاهده است؛ خداوند در این آیه فرموده است: "و خویشتن را با تاهر گفتار ملامت نکنید". این آیه به ما گوشزد میکند که باید در انتخاب کلمات در ارتباطاتمان هوشیار باشیم و از بیهودهگویی بپرهیزیم. زبان میتواند سلاحی قوی باشد؛ اگر در گفتار از الفاظ نامناسب و ناپسند استفاده کنیم، در حقیقت خود را زیر سؤال بردهایم و بر چهره خود نقابی از بیاخلاقی میزنیم. آیا تا به حال به این فکر کردهاید که بیهودهگویی و گفتار ناپسند در زندگی روزمره چه تأثیراتی دارد؟ این نوع گفتار نه تنها بر روابط ما با دیگران تأثیر میگذارد، بلکه میتواند به روحیه و حالات احساسی خودمان نیز لطمه بزند. به همین دلیل بسیار مهم است که نه تنها از گفتار بیهوده پرهیز کنیم، بلکه خود را به سمت گفتار مثبت و سازنده سوق دهیم. فکر و اندیشهای مثبت باعث میشود که زبان ما نیز به تبع آن مثبت و نیکو باشد. علاوه بر اینها، در سوره اسراء آیه 53 نیز خداوند به ما تأکید میکند: "و به بندگان من بگو تا بهترین سخنان را بگویند". این نکته که چه کلماتی را انتخاب کنیم و چگونه آنها را بیان کنیم، بسیار حائز اهمیت است. روزمره با افرادی مواجه میشویم که ممکن است تحت تأثیر کلمات ما قرار بگیرند و با یک انتخاب صحیح از کلمات میتوانیم تغییرات مثبت و سازندهای در زندگی دیگران ایجاد کنیم. بنابراین، میتوان گفت که زبان ما میتواند علاوه بر ابراز عقاید و احساسات، وسیلهای برای ایجاد انگیزه و تشویق دیگران نیز باشد. به عنوان انسانی که در حال رشد و پیشرفت است، چگونه میتوانیم از تأثیرات مثبت زبان بر روی خود و دیگران بهرهمند شویم؟ یکی از راهکارها، توجه به محتوای کلمات و نحوه ارتباط برقرار کردن با دیگران است. سعی کنیم کلمات را با توجه به احساسات و شرایط دیگران انتخاب کنیم. در هر موردی که نیاز به تعامل داریم، باید تحت تأثیر آموزههای قرآنی، سعی کنیم تا نهایت شایستگی را در سخن گفتن رعایت کنیم. خودآگاهی در مورد تاثیرات صحبتهای ما نیز از اهمیت ویژهای برخوردار است. ما باید به یاد داشته باشیم که هر سخنی که میزنیم، ممکن است به روحیه و احساسات دیگران آسیب بزند. و برعکس، کلمات محبتآمیز و سازنده میتواند یک تحول مثبت در زندگی دیگران ایجاد کند. بنابراین، با توجه به آیات الهی و آموزههای قرآن، باید تلاش کنیم که زبان خود را کنترل کنیم و در راستای اخلاق و فضیلت قدم برداریم. از دیگر نکاتی که در بحث کنترل زبان میتوان به آن اشاره کرد، خودداری از تهمت، دروغ و غیبت است. این رفتارها نه تنها به ما آسیب میزند، بلکه به روابط اجتماعی و صمیمیت با دیگران نیز لطمه میزند. در سوره نور آیه 19، خداوند به ما هشدار میدهد که اگر ما به غیبت و تهمت زنی منجر به آسیب به دیگران شویم، این نوع رفتارها به خود ما برمیگردد و در حقیقت، خود را به خطر میاندازیم. بنابراین، هر مؤمنی باید تلاش کند تا در ارتباطات خود از گفتار ناپسند فاصله بگیرد و به جایش، الفاظ مهرآمیز و محبتآمیز را در گفتار خود جایگزین کند. نتیجهگیری اینکه کنترل زبان میتواند یک ابزار قدرتمند در دست ما باشد که میتواند نهتنها زندگی خودمان را بهبود بخشد، بلکه زندگی دیگران را نیز تغییر دهد. با پیروی از آموزههای قرآن و توجه به اثرات کلمات خود، میتوانیم به افراد مثبتی تبدیل شویم و در جامعهای سالمتر و شادابتر زندگی کنیم. بنابراین مسلماً، شما خواننده گرامی باید این مبحث را به عنوان یک اصل اساسی در زندگی خود قرار دهید و با کنترل زبان و بیان مناسب، در مسیر اخلاق و فضیلت قدم بردارید.
آیات مرتبط
يَـٰٓأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا۟ لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِّن قَوْمٍ عَسَى أَن يَكُونُوا۟ خَيْرًا مِّنْهُمْ ۖ وَلَا تَسْبِبُوا۟ لِأَنفُسِكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا۟ بِالْأَلْقَابِ ۚ بِئْسَ ٱلسُّمُ ٱلْفُسُوقُ بَعْدَ ٱلْإِيمَـٰنِ ۚ وَمَن لَّمْ يَتُبْ فَأُو۟لَـٰٓئِكَ هُمُ ٱلظَّـٰلِمُونَ
ای کسانی که ایمان آوردهاید، گروهی از قوم خود را به سخره نگیرید، شاید آنان از شما بهتر باشند. و خودتان را نواخت نکنید و نامهای زشت یکدیگر را بر زبان نیاورید. چه بد است نام فسق بعد از ایمان. و هر کس که توبه نکند، آنان هم ظالمند.
حجرات : 11
وَإِنَّكَ لَتَسْمَعُ مَا لَا يَسْمَعُونَ
و به حقیقت تو سخنانی میشنوی که آنها نمیشنوند.
لقمان : 19
وَقُل لِعِبَادِي يَقُولُوا الَّتِي هِيَ أَحْسَنُ ۚ إِنَّ الشَّيْطَانَ يَنزُغُ بَيْنَهُمْ ۚ إِنَّ الشَّيْطَانَ كَانَ لِلْإِنْسَانِ خَصِيمًا مُبِينًا
و به بندگانم بگو تا بهترین سخنان را بگویند. بیگمان، شیطان در میان آنها فساد میافکند. همانا شیطان، برای انسان دشمنی آشکار است.
اسراء : 53
داستانی دلنشین
روزی روزگاری، جوانی به نام حسن بود که به زودی باید برای کار به شهر دیگری میرفت. او همیشه در مورد رفتار خود و سخنانش نگرانی داشت. روزی در مسیر، به پیرمردی برخورد که غمگین به نظر میرسید. حسن تصمیم گرفت با او صحبت کند و سؤالی بپرسد. بعد از گفتوگو، حسن به یاد آیات خدا افتاد که همیشه به ادب و احترام نسبت به دیگران تأکید میکردند. او به خود قول داد که همواره زبانش را کنترل کند و انسانی ادبمند باشد. حسن با قلبی شاد به سفرش ادامه داد.