پاسخ قرآن
غرور و تکبر در ایمان از خطرناکترین ویژگیهایی است که ممکن است انسان را از راه راست دور کند. این ویژگی نه تنها بر عملکرد فردی تاثیر میگذارد، بلکه میتواند تاثیرات مخربی بر روابط اجتماعی و سلامت روحی افرادی که غرور دارند، بگذارد. در واقع، غرور یک مانع بزرگ در مسیر رشد و کمال است و باید به طور جدی مورد توجه قرار گیرد. خداوند در قرآن کریم، در بسیاری از آیات به مسألة غرور و تکبر اشاره کرده و خطرات آن را گوشزد میکند. یکی از آیات مهم در این باره، سوره لقمان آیه 18 است. در این آیه خداوند به مؤمنان هشدار میدهد که زینتهای دنیا آنها را به غرور نکشاند. این آیه ما را وادار میکند تا در مواقعی که خود را در مقام و جایگاه بالایی احساس میکنیم، درنگ کنیم و به یاد بیاوریم که همه چیز به خواست و اراده الهی است. غرور میتواند فرد را به جایی برساند که به تواناییهای خود افتخار کند و از یاد ببرد که توفیقاتش نتیجه لطف و رحمت خداوند است. به همین دلیل، یکی از راههای اصلی جلوگیری از غرور در ایمان، توجه به این نکته است که هیچ چیز از خودمان نیست و همه چیز به خواست خداوند صورت میگیرد. در سوره اعراف آیه 146، خداوند به بیان دیگری از خطرات غرور میپردازد و میفرماید: افرادی که به غرور و خودپسندی دچار شوند، از علم و حکمت دور خواهند شد. این مسأله آسیب قابل توجهی به رشد و کمال آنها خواهد زد. انسانی که در درون خود احساس برتری میکند، نه تنها از درک دیگران و یادگیری به دور میماند، بلکه نمیتواند به رشد شخصیتی خود بپردازد. در حقیقت، علم و حکمت در تواضع و فروتنی نهفته است. از دست دادن این دو خصلت سبب میشود که فرد از مسیر درست زندگی منحرف شود. توجه به مفاهیم humility و تواضع نیز از جنبههای مهم دیگر در جلوگیری از غرور است. خداوند در سوره حجرات آیه 11 به مؤمنان توصیه میکند که یکدیگر را مسخره نکنند و یکدیگر را به واسطه نژاد و وضعیت اجتماعی پایینتر از خود ندانند. این آیات تأکید میکند که در زندگی باید به یکدیگر احترام بگذاریم و از حس برتری دوری کنیم. همچنین، رابطهها و دوستیها باید بر اساس محبت، همدلی و برابری بنا شوند، نه بر اساس تفاوتهای اجتماعی یا نژادی. با توجه به این نکات، شایسته است که در زندگی روزمره خود به پرورش تواضع و دوری از غرور بپردازیم. به عنوان یک انسان مؤمن، باید در هر موفقیتی که به دست میآوریم به خداوند شکرگزار باشیم و خود را فراموش نکنیم. این اجازه خواهد داد که همیشه در مسیر صحیح قرار بگیریم و از زبانها و معانی الهی خود بهرهمند شویم. در جامعهای که ما زندگی میکنیم، متاسفانه غرور و تکبر به نوعی به عنوان یک ویژگی مثبت دانسته میشود. اما اگر به آیات قرآن و آموزههای دینی نگاه کنیم، میتوانیم ببینیم که خداوند به صراحت از ما خواسته است که از این ویژگیها دوری کنیم. انسانی که متواضع است، نه تنها خود را پایین نمیآورد، بلکه برعکس؛ با فروتنی و احترام به دیگران نزد خداوند عزیزتر و مورد محبتتر است. در نتیجه، مهم است که زندگی خود را بر اساس فهم حقیقت ایمان و توکّل به خداوند بنا کنیم. درمیابیم که همه چیز از اوست و باید این را به یاد داشته باشیم. غفلت از این حقیقت میتواند جعلکننده فرد را به خصیصههای منفی مثل غرور و انزوا بندازد. بنابراین، برای دوری از غرور در ایمان، توجه به تواضع و درک واقعیات را در مرکز زندگی خود قرار دهیم و همواره شاکرِ نعمتهای الهی باشیم. به عبارت دیگر، اگر ایمان واقعی داریم، باید این ایمان را با تواضع و فروتنی در عمل نشان دهیم و در راستای رشد معنوی و اجتماعی خود بکوشیم. در نهایت، یادآوری این نکته که همه چیز فقط با عنایت خداوند به ما رسیده، میتواند افکار و رفتار ما را در زندگی تغییر دهد و ما را به انسانهای بهتری تبدیل کند.
آیات مرتبط
وَلَا تَصْعِرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا ۚ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ
و بر اثر تکبر و فخر به صورت خود به مردم بیاعتنایی مکن و در زمین با غرور راه مرو. که خداوند هیچ متکبر فخری را دوست ندارد.
لقمان : 18
فَسَأَصْرِفُ عَنْ آيَاتِي الَّذِينَ يَتَكَبَّرُونَ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ ۖ وَإِن يَرَوْا كُلَّ آيَةٍ لَّا يُؤْمِنُوا بِهَا ۖ وَإِن يَرَوْا سَبِيلَ الرُّشْدِ لَا يَتَّخِذُوهُ سَبِيلًا ۖ وَإِن يَرَوْا سَبِيلَ الضَّلَـالَ يَتَّخِذُوهُ سَبِيلًا ۗ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَكَانُوا غَافِلِينَ
پس کسانی را که بدون حق به خاطر تکبرشان در زمین خود را فریب میدهند، از آیات خود دور میکنم و اگر هر نشانهای را مشاهده کنند، به آن ایمان نمیآورند. و اگر راه هدایت را ببینند، آن را راه خود قرار نمیدهند و اگر راه گمراهی را مشاهده کنند، آن را انتخاب میکنند. این به خاطر آن است که آیات ما را دروغ شمردند و غافل بودند.
اعراف : 146
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِّن قَوْمٍ عَسَى أَن يَكُونُوا خَيْرًا مِّنْهُمْ ۖ وَلَا تَلْمِزُوا أَنفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ ۚ بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ ۚ وَمَن لَّمْ يَتُبْ فَأُولَـئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ
ای کسانی که ایمان آوردهاید! مردی از قومی نباید قومی دیگر را مسخره کند. چه بسا آنها بهتر از آنها باشند. و یکدیگر را عیبجویی نکنید و به یکدیگر لقبهای زشت ندهید. چه بد است که نام فاسق بر کسی بعد از ایمان گذاشته شود. و کسانی که توبه نکنند، آنان خود ستمکاران هستند.
حجرات : 11
داستانی دلنشین
روزی مردی در بین دوستانش نشسته بود و از ایمان خودش با افتخار سخن میگفت. ناگهان یکی از دوستانش به او گفت: "آیا تو فراموش کردهای که هر آنچه داری از خداست؟" این جمله در دل او نکتهای عمیق را نشاند که چرا باید به خود کمتوجه باشیم و از خدا غافل نمانیم. از آن روز، او همواره سعی کرد تا با خود محاسبه کند و شکرگزار باشد و از فخر به خود دوری کند.