پاسخ قرآن
در قرآن کریم، خداوند به زیان گویی و بدگویی اهمیت زیادی داده و از مؤمنان خواسته است که از این رفتار پرهیز کنند. این مسئله به قدری مهم است که در آیات مختلف قرآن کریم مورد تأکید قرار گرفته است. یکی از آیات مهم در این زمینه، آیه 12 سوره حجرات است که به وضوح مسئله غیبت و بدگویی را مورد بررسی قرار میدهد. در این آیه، خداوند به مؤمنان میفرماید: 'ای کسانی که ایمان آوردهاید، از اغلب گمانها دوری کنید، زیرا بعضی از گمانها گناه است. و یکدیگر را غیبت نکنید. آیا یکی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ قطعاً از این کار متنفر هستید.' این آیه میگوید که غیبت و بدگویی نسبت به دیگران نه تنها ناپسند و زشت است، بلکه به نوعی مانند خوردن گوشت برادر میباشد. به این ترتیب، خداوند با این مثال تصویری واضح و عبرتآموز از زشتی غیبت را برای ما ترسیم کرده است. غیبت به معنای بیان عیوب و کمبودهای دیگران بدون رضایت آنهاست و انجام آن یکی از بزرگترین گناهان است. در فرهنگ اسلامی، غیبت نه تنها به عنوان عملی ناپسند شناخته میشود، بلکه به نوعی نشاندهنده ضعف شخصیت فرد غیبتکننده است. این رفتار میتواند به روابط اجتماعی آسیب جدی بزند و موجب بروز تنشها و اختلافها در بین مردم شود. از این رو، شریعت اسلامی به موضوع غیبت با دقت و جدیت میپردازد و از مؤمنان میخواهد که به این مسئله اهمیت ویژهای بدهند. در ادامه، سوره اسراء آیه 37 نیز به نوعی بر همین موضوع تأکید میکند. در این آیه، پیامبر اکرم (ص) به مؤمنان دستور میدهند که در معاشرت با مردم با زبان نیکو صحبت شود و شایعات و بدگوییها را نادیده بگیریم. این توصیه نه تنها به رفتار ما در ارتباط با دیگران مربوط میشود، بلکه به ما یادآوری میکند که چگونه باید در جوانب مختلف زندگی خود از زبان نیکو و درست استفاده کنیم. زبان انسانی قابلیتهای زیادی دارد، اما میتواند به راحتی به سلاحی مخرب تبدیل شود. زبان نیکو میتواند عشق، دوستی و همدلی را در بین انسانها برقرار کند، در حالی که زبان بد و ناپسند میتواند موجب جدایی، کینه و دشمنی شود. این دقیقاً همان چیزی است که پیامبر اسلام (ص) به آن تأکید کرده و از مؤمنان خواستهاند تا از زبان خود به درستی استفاده کنند. برای جلوگیری از زبان بدگو، باید بر خودمان کنترل کنیم. این کنترل به معنای تلاش برای مدیریت احساسات و واکنشهای خود به دیگران است. ابتدا از خدا مدد بگیریم و سپس بر مهار زبان خود کار کنیم. داد و ستد با زبان نیکو، نه تنها اخلاق فردی را بهبود میبخشد، بلکه موجب تقویت روابط اجتماعی و نیز افزایش اعتماد و محبت در جامعه میشود. از این رو، تلاوت قرآن و تفکر در آیات آن بهترین روش برای ارتقاء اخلاق درونی و تسلط بر رفتارهایمان است. قرآن کریم منبعی بیپایان برای الهامبخشی در زندگی روزمره ماست. در هر آیه، درسی اخلاقی وجود دارد که میتواند راهگشای ما در زندگی باشد. تلاوت قرآن نه تنها به ما کمک میکند تا با آیات خدا آشنا شویم، بلکه تأثیر عمیقی بر رفتار و احساسات ما میگذارد. وقتی به آیات قرآن فکر میکنیم و آنها را در زندگی خود به کار میگیریم، به نوعی به کنترل زبان و رفتار خود نزدیکتر میشویم. علاوه بر این، استفاده از ذکر و یادآوری خدا در روزمره میتواند زبان ما را از گفتار ناپسند دور کند. یادآوری خداوند باعث میشود که ما همواره به یاد داشته باشیم که مراقب اعمال و گفتار خود باشیم. دعا و ذکر، نیرویی روحانی به ما میدهد که میتوانیم از آن برای بهبود خود استفاده کنیم. این یادآوری در سختترین زمانها نیز میتواند ما را به نوعی آرامش و تسلط بر خود برساند. در کنار این، میتوانیم از مثال زدن از پیامبران و اولیای الهی که همواره با زبان پاک و نیکو صحبت میکردند، به عنوان الگو استفاده کنیم. پیامبران در تاریخ بشر نه تنها به خاطر علم و دانش خود بلکه به خاطر رفتارهای نیکو و زبان شایستهشان مورد احترام قرار گرفتهاند. آنها در سختترین شرایط نیز به ترویج محبت و صداقت پرداختند و در عمل به ما درس میدهند که چگونه میتوان با زبان پاک و رفتار نیکو در زندگی خود موفق بود. به طور خلاصه، غیبت و بدگویی به عنوان یکی از اعمال ناپسند در اسلام به شدت محکوم شده و مؤمنان موظف هستند که از این رفتار پرهیز کنند. آیات مختلف قرآن، آموزههای پیامبری و تجارب زندگی اولیای الهی به ما نشان میدهد که کنترل زبان و رفتار میتواند بهطور چشمگیری کیفیت زندگی ما را بهبود بخشد. بیتردید، با مدیریت درست زبان و رفتار خود، میتوانیم انسانی بااخلاقتر و مفیدتر برای جامعه خود باشیم.
آیات مرتبط
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَبْ بَعْضُكُم بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيِّتًا فَكَرِهْتُمُونَ.
ای کسانی که ایمان آوردهاید، ازاغلب گمانها دوری کنید، زیرا بعضی از گمانها گناه است. و یکدیگر را غیبت نکنید. آیا یکی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ قطعاً از این کار متنفر هستید.
حجرات : 12
وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّكَ لَن تَخْرِقَ الْأَرْضَ وَلَن تَبْلُغَ الْجِبَالَ طُولًا.
و در زمین با تکبر راه نروید؛ زیرا شما هرگز زمین را نخواهید شکافت و هرگز به ارتفاع کوهها نخواهید رسید.
اسراء : 37
داستانی دلنشین
یکی از روزها، زید با دوستانش نشسته بود و مشغول صحبت در مورد دیگران بودند. ناگهان به یاد آیات قرآن افتاد و فهمید که این کار اشتباه است. او به دوستانش گفت: 'بیایید درباره خوبیها صحبت کنیم و زبانمان را از بدگویی پاک نگه داریم.' همه دوستانش موافقت کردند و تصمیم گرفتند از آن پس در جمع، فقط به نیکوییها اشاره کنند. از آن روز به بعد، محیط جمع آنها سرشار از لبخند و خوبی شد.