پاسخ قرآن
بله، انسان در برابر اعمال خود مسئول است و این موضوع یکی از مباحث اساسی در دین اسلام و به ویژه در قرآن کریم است. مسئولیت انسان در برابر اعمالش نهتنها از نظر دینی بلکه از جنبههای اجتماعی و اخلاقی نیز اهمیت ویژهای دارد. انسانها از همان ابتدای خلقت با آزادی انتخاب و اراده به دنیا آمدهاند و این آزادی، مسئولیتی را به همراه دارد که باید در انتخابهای خود دقت کنند و بدانند که هر عمل نیک یا بدی که انجام دهند، عواقبی در پی خواهد داشت. در سوره جاثیه، آیه 15 میفرماید: "وَمَن سَاءَتْ خَاتِمَتُهُ فَأُو۟لَـٰئِكَ هُمُ ٱلْخَـٰسِرُونَ". این آیه نشان میدهد که انسانها به عاقبت کارهای خود نیز توجه داشته باشند. نماز و عبادت، اعمال نیک و دعا در راستای تقرب به خداوند میتوانند به انسان در رسیدن به خاتمه نیک کمک کنند. در واقع، آیه به ما هشدار میدهد که باید در طول زندگیامان دقت کرده و از بدیها دوری کنیم؛ زیرا عاقبت بدی کردن، جز خسارت و زیان نیست. افزون بر این، آیه 7 از سوره زمر نیز به وضوح بیان میکند: "إِنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ وَلَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّـٰلِحَـٰتِ لَهُمْ مَّغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ كَبِيرٌ". در این آیه، خداوند وعده میدهد که مؤمنان که اعمال صالح انجام میدهند، مشمول رحمت و پاداشهای بزرگ خواهند بود. انتظار این است که انسانها انتخابهای خود را با مد نظر قرار دادن ایمان و اعمال صحیح و نیکو انجام دهند. این انتخاب و عمل موجب میشود که در روز قیامت از عذاب الهی دور بمانند و بار دیگر تحت رحمت خدا قرار گیرند. به طور کلی، قرآن کریم به ما یادآوری میکند که مسئولیت انسان در برابر اعمالش به صورت فردی و جمعی وجود دارد. انسانها نباید فراموش کنند که در محضر خداوند هستند و باید به نحوی زندگی کنند که خود را در برابر او مسئول بدانند. سوره انعام آیه 164 نیز به این مهم اشاره دارد و میفرماید: "وَلَـٰئِن سَـَأَلْتَهُمْ مَّن خَلَقَهُمْ لَيَقُولُنَّ ٱللَّهُ ۚ أَنَّىٰ يُؤْفَكُونَ". این آیه به وضوح بیان میکند که خداوند بر اساس افعال بندگان خود، آنها را روز قیامت مورد حساب و کتاب قرار میدهد. مسئولیت انسانها بهویژه در دنیای امروز بیشتر از هر زمان دیگری حس میشود. با افزایش چالشهای اجتماعی و اقتصادی، انسانها باید مراقب رفتار خود باشند و بدانند که هر عمل میتواند تأثیرات عمیقی بر زندگی خود و دیگران داشته باشد. در چنین شرایطی، دین اسلام به عنوان یک راهنما میتواند انسانها را به سمتی هدایت کند که نه تنها به خود بلکه به دیگران نیز کمک کنند و به نوعی زندگی کنند که این دنیا را به بهتری برای نسلهای آینده تبدیل کنند. تحمل مسئولیت بخشی از فرهنگ و تعلیمات اسلامی است که نه تنها فردی، بلکه اجتماعی نیز است. این مسئولیت اجتماعی به ما احساس تعلق به جامعه و یکدیگر را میدهد و ما را به مراقبت از یکدیگر وادار میکند. در حقیقت، اسلام با تأکید بر مسئولیتپذیری انسانها آنان را تشویق میکند تا در کارهای نیکو با یکدیگر همکاری کنند و به این ترتیب جامعهای سالم و با نشاط ایجاد کنند. بر این اساس، میتوان نتیجهگیری کرد که مسئولیت انسان در برابر اعمال خود نه تنها یک اصل دینی است، بلکه به عنوان یک اصل اخلاقی و اجتماعی نیز باید مورد توجه قرار گیرد. انسان باید همواره به خاطر داشته باشد که زندگیاش بر پایه انتخابهایش بنا شده است و هرگز نباید از تفکر در مورد عواقب اعمالش غفلت کند. به همین دلیل، مسئولیتپذیری یک فضیلت انسانی است که باید در زندگی روزمره خود مورد توجه قرار دهیم. با امید به اینکه با رعایت اصول مسئولیتپذیری، نه تنها به خود بلکه به جامعهامان نیز خدمت کنیم و از این طریق بتوانیم قدمی در راستای تحول و پیشرفت جامعهمان برداریم.
آیات مرتبط
وَمَن سَاءَتْ خَاتِمَتُهُ فَأُو۟لَـٰئِكَ هُمُ ٱلْخَـٰسِرُونَ
و هر که بدیها و زشتیها را انتخاب کند، آنها زیانکاران هستند.
جاثیه : 15
إِنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ وَلَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّـٰلِحَـٰتِ لَهُمْ مَّغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ كَبِيرٌ
کسانی که کافر هستند عذاب سختی خواهند داشت و کسانی که ایمان آورده و کارهای نیک انجام دهند، آمرزش و پاداش بزرگ خواهند داشت.
زمر : 7
وَلَـٰئِن سَـَأَلْتَهُمْ مَّن خَلَقَهُمْ لَيَقُولُنَّ ٱللَّهُ ۚ أَنَّىٰ يُؤْفَكُونَ
اگر از آنها بپرسی چه کسی آنها را خلق کرده است، میگویند خداوند، پس چرا به او کافر میشوند؟
انعام : 164
داستانی دلنشین
روزی مردی به نام علی به فکر فرو رفته بود و درباره اعمال و رفتارهای خود تأمل میکرد. او به یاد آیات قرآن افتاد که همواره در مورد مسئولیت انسان در برابر اعمالش صحبت میکند. علی تصمیم گرفت که با دقت بیشتری به اعمال خود نگاه کند و هر روز به نیت نیک و انجام کارهای درست بپردازد. او متوجه شد که زندگیاش بهتر و از لحاظ روحی آرامتر شده است.