پاسخ قرآن
در قرآن کریم، رویکردهایی متفاوت نسبت به حرام و مستحب وجود دارد که بیانگر اولویتهای الهی در زندگی انسانهاست. خداوند متعال در کتاب مقدس خود، نکات فراوانی را درباره رفتارهای قابل قبول و ناپسند بیان کرده است که متوجه ما به عنوان بندگانش میشود. در این مقاله قصد داریم به بررسی این رویکردها، اهمیت ترک محرمات و انجام مستحبات بپردازیم و ارتباط این دو موضوع را با ایمان و زندگی فردی انسانها مورد تحلیل قرار دهیم. حرام و مستحب: تعریف و تفکیک پیش از اینکه به بررسی تفصیلی موضوع بپردازیم، لازم است که تعریفی از حرام و مستحب داشته باشیم. در اسلام، اعمالی که به طور صریح در قرآن کریم یا سنت نبوی منع شدهاند، حرام نامیده میشوند. این محرمات معمولاً به دو دسته کلی گناهان کبیره و صغیره تقسیم میشوند. از سوی دیگر، اعمال مستحب به کارهایی اطلاق میشود که انجام آنها فضیلت دارد و انسان را به خداوند نزدیکتر میکند، ولی ترک آنها عذاب آور نیست. در سوره آل عمران آیه 85 آمده است: «و مَن یَبتَغِ غَیرَ الإسلام دیناً فلَن یُقبلَ منه و هو فی الآخِرة من الخاسرین». این آیه بیانگر این است که پیروی از دستورات الهی و ترک محرمات یک الزام است. به عبارت دیگر، کسی که از مسیر حق و درست منحرف شود، نه تنها در این دنیا که در آخرت نیز دچار عذاب و خواری خواهد شد. این نشاندهنده این است که ترک حرام بهعنوان یک عمل واجب و ضروری در دین اسلام محسوب میشود و به طور مستقیم به ایمان و اطاعت از خداوند مربوط میشود. نقش مستحبها در زندگی مسلمانان با این حال، انجام مستحب نیز از نظر آموزههای اسلامی مهم است. در سوره نمل آیه 89، خداوند وعده داده است که هر کس به خوبی رفتار کند، پاداشی بزرگ خواهد داشت. این اشاره به اهمیت انجام مستحبها در زندگی تقویتی مسلمانان دارد. مستحبها به انجام اعمال نیک و انسانی کمک میکنند و انسان را به سوی کمال سوق میدهند. در واقع، انجام مستحبها نه تنها یک عمل اختیاری بلکه راهی برای نزدیکتر شدن به خداوند و تقویت ایمان شخصی هستند. مستحب و حرام: اولویتها حال که به تعریف و تفکیک این دو مقوله پرداختهایم، باید متوجه اولویت آنها در زندگی روزمره شویم. در زندگی انسان، ترک محرمات به عنوان یک امر اولیه و ضروری باید در اولویت قرار گیرد. محرمات همانند زنگ خطری برای ایمان هستند و اگر به آنها توجه نشود، میتوانند انسان را به انحراف و گمراهی بکشانند. در حالی که مستحبها میتوانند فضیلتهایی را به زندگی انسان بیفزایند، بدین ترتیب باید بار دیگر تاکید کنیم که ترک حرام در نخستین اولویت و ضرورت قرار دارد. این بدان معنی است که حتی اگر انسان در انجام مستحبات محکم و موفق باشد، ولی در حرامها دچار خطا شود، به هدف واقعی خود دست نمییابد. ایمان و ترک محرمات یکی از مهمترین نکات این است که چگونه ترک محرمات به ارتقاء ایمان و تقویت ارتباط فرد با خداوند کمک میکند. وقتی که فرد تلاش میکند از گناهان دوری کند، در حقیقت نشاندهنده تعهد او به دستورات الهی و عزم او بر زندگی مصلحتی است. این دوری از گناهان موجب میشود تا انسان احساس نزدیکی بیشتری به خداوند متعال داشته باشد و با دلسوزی و محبت بیشتری به انجام مستحبات بپردازد. نتیجهگیری در پایان، میتوان اینگونه بیان کرد که قرآن کریم را از آن نقطه نظر که تنها یک کتاب تشریحی نیست، بلکه راهنمایی جامع برای زندگی انسانها میباشد، میتوان دریافت. بررسی رویکردهای حرام و مستحب در قرآن، ما را به درک عمیقتری از موانع و محاذیر زندگی انسانی میبرد. نهایتاً، انسانهای مؤمن باید به دقت نسبت به محرمات و مستحبات آگاه باشند و در این راستا راههای نیک و پسندیده را در زندگی خود پیادهسازی کنند. این امر نه تنها برای رضای الهی است، بلکه به پیشرفت و تعالی فردی و اجتماعی او نیز منجر خواهد شد. از طریق پایبندی به اصول دینی و دوری از محرماتی که زنگ خطر ایمان هستند، میتوان به زندگیای هنرآفرین و شریعتمند دست یافت. به این ترتیب، انسان بر مسیر صحیح تسلط یافته و به قرب الهی نزدیکتر میشود، در عین حال در انجام اعمال مستحب نیز میتواند به حکمت و کمال خود اضافه کند.
آیات مرتبط
و مَن یَبتَغِ غَیرَ الإسلام دیناً فلَن یُقبلَ منه و هو فی الآخِرة من الخاسرین
و هر کس غیر از اسلام دینی را طلب کند، از او پذیرفته نمیشود و او در آخرت از زیانکاران است.
آل عمران : 85
وَمَن جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمثَالِهَا
و هر کس کار نیکو بیاورد، پاداش او ده برابر خواهد بود.
نمل : 89
داستانی دلنشین
روزی جوانی به نام احسان در حال تفکر در مورد زندگیاش بود. او از خود پرسید که مهمترین مسأله در زندگیاش چیست. به یاد قرآن افتاد و متوجه شد که باید از گناهان بزرگ دوری کند. او تصمیم گرفت که در ابتدا محرمات را ترک کند و سپس به انجام مستحبها بپردازد. با گذشت زمان، دید که زندگیاش تغییر کرده و آرامش بیشتری پیدا کرده است.