پاسخ قرآن
در قرآن کریم به وضوح تاکید شده است که بیاحترامی به دیگران و نافرمانی از اوامر خداوند، گناه محسوب میشود. در سوره الحجرات آیه 11 خداوند میفرماید: "ای کسانی که ایمان آوردهاید، هیچ قومی نباید قومی را تمسخر کند..." این آیه نشاندهندهٔ نگرش این کتاب آسمانی به مسالهٔ احترام و حدود رفتاری میان انسانهاست. بیاحترامی به دیگران منجر به ایجاد کینه و دوستیهای ناپایدار میشود و این رفتار، در نهایت دوری از رحمت خداوند را به همراه دارد. احترام به هم نوع یکی از اصول بنیادین زندگی اجتماعی است و در دنیای کنونی که به شدت در حال تغییر و تحول است، بیش از پیش به این اصل نیازمندیم. برای بررسی بیشتر اهمیت این موضوع، میتوانیم نسبت به آموزههای اسلام و تعالیم قرآن در زمینهٔ احترام به دیگران دقت کنیم. در سوره اسراء آیه 70 آمده است: "و لقد کرمنا بنی آدم..." یعنی خداوند انسان را شریف آفریده است و احترام به انسانها وظیفهای است که بر دوش ما قرار دارد. این آیه با بیان اینکه همه انسانها به لحاظ خلقت، در عین تفاوتها، از شخصیت و اعتبار یکسانی برخوردارند، به ما یادآوری میکند که دیدگاههای ما نسبت به دیگران باید بر پایهٔ کرامت انسانی باشد. زمانی که ما دیگران را به خاطر وضعیت مالی، نژاد یا هر عامل دیگری مورد بیاحترامی قرار میدهیم، در حقیقت به خالق خود نیز بیاحترامی کردهایم. بیاحترامی به دیگران در واقع نادیده گرفتن ارزشها و کرامتهای خدایی آنهاست. در سوره لقمان آیه 18 نیز آمده است: "و لا تصعر خدک للناس..." که به ما میآموزد چگونه باید با اطرافیان خود به نرمی و احترام رفتار کنیم. این آیه تأکید میکند که در تعاملات اجتماعی، باید با تواضع و احترام به دیگران نزدیک شویم و در هر مکالمه یا ارتباطی، در نظر داشته باشیم که هر فردی از یک الگوی انسانی ویژه برخوردار است و شایستهٔ احترام است. بیاحترامی به دیگران نه تنها گناه است، بلکه باعث میشود رابطه ما با خداوند نیز دچار مشکلاتی شود. از آنجا که خداوند در قرآن بر مسالهٔ احترام نسبت به دیگران تأکید میکند، اگر ما در عمل به این آموزشها پشت کنیم، در واقع رابطهٔ خود با خدا را نیز تضعیف کردهایم. خداوند در آیات مختلف قرآن نشان میدهد که انسانها باید در کمال ادب و احترام با یکدیگر رفتار کنند و از برقراری تنش و دشمنی پرهیز نمایند. در همین راستا میتوان به اهمیت دوستی و اتحاد میان مسلمانان نیز اشاره کرد. در جوامع امروزی، به ویژه در جوامع متنوع و چند فرهنگی، احترام به دیگران و همچنین کلمات و رفتارهای محترمانه در تعاملات اجتماعی ا اموری ضروری به حساب میآید. عدم احترام میتواند به تشدید اختلافات و تنشها منجر شود و این مسئله، آسیبهای جدی به بنیادهای جامعه میزند. بر خلاف بیاحترامی، احترام و نیکی به یکدیگر موجب ترقی و شکوفایی روابط اجتماعی میشود و فضای آرامش را ایجاد میکند. یکی از موانع بزرگ در ایجاد احترام متقابل، قضاوتهای سطحی و ناپسند نسبت به دیگران است. این قضاوتها میتواند به صورت تمسخر، تحقیر یا بیتوجهی به احساسات دیگران بروز کند. این نوع رفتارها نه تنها برای فردی که مورد تمسخر قرار میگیرد، آسیبزننده است، بلکه برای خود فرد نیز میتواند در درازمدت عواقب منفی به همراه داشته باشد. ما باید بدانیم که هر انسانی داستان خاص خود را دارد و نمیتوانیم با یک نگاه یا قضاوت پیشپا افتاده، شخصیت او را زیر سوال ببریم. احترام و محبت به دیگران همچنین میتواند در تحکیم پایههای خانواده، جامعه و حتی جهان موثر باشد. برای مثال، هنگامی که والدین به فرزندان خود یاد میدهند که چگونه با دیگران با احترام رفتار کنند، این آموزه در آینده نه تنها در تعاملات فردی بلکه در زندگی اجتماعی گستردهتر تأثیر میگذارد. با ایجاد یک نسل محترم و با هنجارهای اخلاقی قوی، میتوان جوامع سالمتری را پایهریزی کرد. در نهایت، باید همواره به یاد داشته باشیم که احترام به دیگران، از اصول زندگی اسلامی ماست و ما ملزم به پیروی از این آموزهها هستیم. قرآن کریم با تأکید بر این اصول، به ما یادآوری میکند که در سرشت انسانیت، احترام و محبت نهفته است و ما باید سعی کنیم این ارزشها را نه تنها به صورت زبانی بلکه در عمل نیز جاری کنیم. دعای ما باید بر این باشد که خداوند ما را در تقویت روح احترام به یکدیگر یاری فرماید و ما را از اسیر شدن در تلههای قضاوتهای سریع و منفی باز دارد. با عمل به اصول قرآن و پیامهای اخلاقی آن، میتوانیم دنیای بهتری برای خود و نسلهای آینده بسازیم.
آیات مرتبط
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِّن قَوْمٍ عَسَى أَن يَكُونُوا خَيْرًا مِّنْهُمْ ۖ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ ۚ بئسَ الاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ ۚ وَمَن لَّمْ يَتُبْ فَأُولَـٰئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ
ای کسانی که ایمان آوردهاید، هیچ قومی نباید قومی را تمسخر کند؛ شاید آنها بهتر از آنها باشند. و یکدیگر را با نامهای زشت نخوانید، که بدنامی بعد از ایمان نام بدی است و هر کس توبه نکند، از ستمگران است.
حجرات : 11
وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى كَثِيرٍ مِّمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلًا
و به راستی ما بنیآدم را بزرگ داشتیم و آنها را در خشکی و دریا حمل کردیم و از نعمتهای پاکیزه به آنها روزی دادیم و بر بسیاری از مخلوقاتی که آفریدهایم، برتری دادیم.
اسراء : 70
وَلَا تَصْعَرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا ۖ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ
و به مردم [با کبر] روی مگردان و در زمین با تکبر راه نروید. به یقین، خداوند هیچ متکبر خودپسندی را دوست ندارد.
لقمان : 18
داستانی دلنشین
روزی مردی به نام حامد در بازار مشغول خرید بود. او به یک فروشنده توهین کرد و گفت که جنس او بیارزش است. ناگهان یاد آیات قرآن افتاد که ما را به احترام به خود و دیگران دعوت میکند. او از رفتار خود پشیمان شد و از فروشنده عذرخواهی کرد. این تجربه به او آموخت که احترام به دیگران چگونه میتواند زندگیاش را بهتر کند.