پاسخ قرآن
نیکی به دیگران و احسان در زندگی انسانها همواره یکی از مهمترین و برجستهترین ویژگیهای اخلاقی به شمار میآید. قرآن کریم به عنوان کتاب هدایت و راهنمای زندگی بشری به این موضوع اهمیت فراوانی داده و انسانها را به انجام نیکی و احسان به یکدیگر سفارش میکند. در سوره بقره، آیه 177 میفرماید: "خیرات شما فقط در ایمان به خدا و روز آخرت و فرشتگان و کتاب و پیامبران و بخشش مال از محبت خود به نزدیکان و یتیمان و مسکینان و در راه ماندگان و سائلی و برای آزادسازی بندگان است..." این آیه به وضوح نشان میدهد که انجام اعمال نیک نه تنها نشانهای از ایمان و اعتقاد به خداوند و روز قیامت است، بلکه نشاندهندهی ارتباط معنوی و اجتماعی انسان با یکدیگر نیز میباشد. در واقع یکی از وجوه مثبت نیکی به دیگران، برقراری روابط انسانی مستحکم و سالم است. وقتی انسان به دیگران نیکی میکند، نه تنها به کاهش درد و رنج نزدیکان و اطرافیان خود کمک کرده، بلکه خود نیز از برکات و پاداشهای الهی برخوردار میشود. نیکی به دیگران به نوعی سرمایهگذاری بر روی زندگی اجتماعی و فردی است که در نهایت میتواند آثار مثبتی بر زندگی خود فرد و جامعه بگذارد. از دیگر آیات قرآن که به نیکی اشاره دارد، میتوان به سوره آل عمران، آیه 134 اشاره کرد که میفرماید: "و کسانی که در سختیها و آسایش انفاق میکنند و خشم خود را فرو میبرند و از مردم عفو میکنند، و خداوند نیکوکاران را دوست دارد." این آیه به وضوح بیان میکند که نیکی و احسان نه تنها در زمان آرامش و راحتی، بلکه در شرایط سخت و دشوار نیز باید انجام گیرد. در واقع، نیکی به دیگران و انفاق از مال و حتی عواطف در شرایط سخت، نشاندهندهی عزم، اراده و ایمان عمیق فرد به خداوند و قدرت اوست. از منظر اخلاقی، نیکی به دیگران همچنین میتواند موجب آمرزش گناهان شود. بسیاری از روایات اسلامی به این موضوع تاکید دارند که اعمال نیک و رفتارهای پسندیده در برابر خداوند میتواند فرد را از عذابها و مشکلات شدید نجات دهد. به عبارتی دیگر، نیکی به عنوان یک روش عملی جهت نزدیک شدن به خداوند و جلب رضایت او به شمار میآید. تاریخ نشان میدهد که پیامبران الهی همواره به انجام نیکی و احسان تأکید داشتهاند. مثلاً پیامبر اکرم (ص) در روایتی میفرمایند: "هر کس به دنبال خیر و نیکی به دیگران برود، خداوند هم او را مورد لطف و رحمت قرار میدهد." این نشاندهنده اهمیت و ارزش نیکی در زندگی انسانها و همچنین رابطه آن با رضایت خداوند است. نیکی و احسان نه تنها به نیازمندان و محرومان جامعه کمک میکند، بلکه به خود فرد نیز برای رسیدن به آرامش روحی و روانی کمک مینمايد. انسان با انجام کارهای نیک احساس رضایت و خوشحالی بیشتری دارد و این حس خوب به او انگیزه میدهد تا همچنان به انجام نیکی ادامه دهد. لذا به نوعی نیکی به دیگران میتواند به عنوان یک چرخه مثبت در زندگی اجتماعی و فردی عمل کند که در آن خیر و نیکی به همدیگر منتقل میشود. علاوه بر این، مطالعات نشان دادهاند که نیکی و عمل به احسان از اثرات مثبت بر روح و روان انسان برخوردار است. افراد نیکوکار معمولاً از سلامت روانی بهتری برخوردارند و در مقابل، کسانی که به دیگران نیکی میکنند، روابط اجتماعی بهتری نیز با اطرافیان خود برقرار مینمایند. در حقیقت، عمل به نیکی میتواند منجر به تشکیل یک جامعه سالمتر و پایدارتر گردد و انسانها را به همدیگر نزدیکتر کند. به همین ترتیب، علوم روانشناسی نشان میدهند که انجام کارهای نیک تاثیرات مثبت بر روی مغز و سیستم عصبی انسان دارد. حس خوب ناشی از کمک به دیگران، تولید هورمونهای شادابی و خوشی مانند اندورفین را در بدن انسان افزایش میدهد. در نتیجه، نیکی به دیگران نه تنها یک عمل اجتماعی محسوب میشود، بلکه از منظر علمی نیز آسیبهای روحی و روانی را کاهش میدهد و حس امید و رضایت را در فرد تقویت میکند. به عنوان نتیجهگیری، نیکی به دیگران یکی از بنیادیترین و پسندیدهترین رفتارهای انسانی است که نه تنها در قرآن کریم مورد تأکید قرار گرفته، بلکه در تمامی ادیان الهی و فرهنگهای مختلف نیز به عنوان یک ارزش والای انسانی شناخته میشود. نیکی به دیگران میتواند به تحکیم روابط انسانی، کاهش درد و رنج نیازمندان و همچنین رشد و شکوفایی معنوی فرد منجر شود. بنابراین، لازم است که همهی ما به خاطر این سرمشقهای عالی اخلاقی همواره در زندگی خود به انجام نیکی و احسان به دیگران اهتمام ورزیم و این رفتارها را در فضای اجتماعی و فرهنگی خود ترویج دهیم.
آیات مرتبط
لَيْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَن آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالْأَنْبِيَاءِ وَأَعْطَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَالسَّائِلِينَ وَفِي الرِّقَابِ
نیکی این نیست که روهای خود را به طرف شرق و غرب بگردانید؛ بلکه نیکوکار کسی است که به خدا و روز آخرت و فرشتگان و کتاب و پیامبران ایمان بیاورد و مالش را با وجود عشق به آن به خویشاوندان و یتیمان و مسکینان و در راه ماندگان و سوال کنندگان و برای آزادسازی بندگان بدهد.
بقره : 177
وَالَّذِينَ يُنفِقُونَ فِي السَّرَّاءِ وَالضَّرَّاءِ وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ ۗ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ
و کسانی که در سختیها و آسایش انفاق میکنند و خشم خود را فرو میبرند و از مردم عفو میکنند، و خداوند نیکوکاران را دوست دارد.
آل عمران : 134
داستانی دلنشین
در زمانهای قدیم، مردی با دلی مهربان و نیکوکار زندگی میکرد. هر روز صبح، او به سراغ یتیمان میرفت و به آنها نان و غذا میداد. او میدانست که بخشش و نیکی به دیگران نه فقط قلب او را شاد میکند، بلکه میتواند گناهانش را نیز بپوشاند. یک روز، یکی از یتیمان به او گفت: 'چرا اینقدر با ما مهربانی میکنی؟' مرد پاسخ داد: 'زیرا نیکی و محبت به دیگران، روح من را پاک میکند و مرا به خدا نزدیکتر میسازد.'