پاسخ قرآن
در قرآن کریم به مفهوم بخشش و رحمتی که خداوند به بندگانش دارد، اشارههای بسیاری شده است. این مفهوم، یکی از ارکان اساسی دین اسلام و باورهای مذهبی مسلمانان است. بخشش به عنوان یک خصیصه انسانی و الهی، در آموزههای اسلامی نه تنها در فعالیتهای اجتماعی بلکه در زندگی فردی نیز اهمیت دارد. بخشش به خودی خود یک عمل نیکو و پسندیده است که بر زندگی فرد و جامعه تأثیرات مثبت بهجا میگذارد. در سوره نور، آیه 22، خداوند میفرماید: "و اگر گروهی از شما بر گروهی دیگر ظلم کند، آنها را در برابر آن ظلم یاری نکنید". این آیه به ما میآموزد که بخشش و یاری تنها مختص به روابط انسانی نیست، بلکه باید بر اساس عدالت و انصاف نیز صورت گیرد. بخشش واقعی به معنای نادیده گرفتن ظلم و اشتباهات دیگران نیست، بلکه باید به گونهای باشد که همواره به ما یادآوری کند که ما هم ممکن است روزی در موقعیتی مشابه قرار بگیریم. این موضوع زمانی بیشتر اهمیت پیدا میکند که در سوره آل عمران آیه 134 خداوند از صفات مؤمنان سخن میگوید و میفرماید: "و در راه خدا صبر پیشه کنید و صابرین و شکیبایان را یاری کنید". این آیه نشان میدهد که بخشش باید در بستری از صبر و حسن نیت پدیدار شود. در واقع، مؤمنان باید در برابر مشکلات و چالشهای مختلف صبر پیشه کنند و در همین حال به دیگران یاری رسانند. این یاری رساندن و روحیه بخشش، نیازمند صبر و گذشت است و شخص را به رشد معنوی و روحانی نزدیکتر میکند. با توجه به آموزههای قرآنی، بخشش نه تنها به نفع دیگران بلکه به نفع خود فرد نیز هست. در سوره مؤمنون آیه 96 آمده است: "برای حسنات خود گناهان را جبران کنید". این آیه به ما یادآور میشود که بخشش باید همواره بخشی از مسئولیتهای ما به عنوان مسلمانان باشد. در اینجا، بخشش به معنای جبران اشتباهات و گناهان دیگران است که میتواند به تصحیح روابط اجتماعی و برقراری صلح و آرامش در جامعه کمک کند. به همین ترتیب، بخشش واقعی باید به گونهای انجام گیرد که با دلخواهی و گرمی قلب همراه باشد. در سوره نور، آیه 22 به وضوح اشاره میشود که "بخششی که انجام میدهید باید با دلخواهی و رضایت همراه باشد". این حقیقت نشان میدهد که بخشش تنها یک عمل ظاهری نیست، بلکه باید از نیت و میل درونی انسان نشات بگیرد. در غیر این صورت، بخشش فقط به یک اقدام سطحی و ناقص تبدیل میشود که هیچ اثر و تحولی در روح و روان انسان به همراه ندارد. بر اساس این آموزهها، بخشش و کمک به دیگران در باور اسلامی نه تنها به وظایف انسانی ما مربوط میشود بلکه به عنوان یک نوع مسئولیت اجتماعی نیز در نظر گرفته میشود. هر انسان باید تلاش کند تا در زندگی روزمره خود به هم نوعان خود یاری رسانده و در مواقع سختی و نیاز تنها نگذارد. به این ترتیب، فرهنگ بخشش در جامعه ترویج میشود و فرد میتواند احساس آرامش و رضایت بیشتری داشته باشد. به علاوه، بخشش نه تنها در روابط بین انسانها بلکه در رابطه با خداوند نیز اهمیت دارد. از آنجایی که خداوند متعال خود نمونه بارز رحمت و بخشش است، بندگان نیز باید به وی اقتدا کنند و در زندگی روزمره خود سعی کنند که این خصلت را در خود تقویت کنند. به عنوان مثال، دعای طلب عفو و بخشش از خداوند و امید به رحمت او میتواند به انسان کمک کند تا در زندگی خود آسایش بیشتری داشته باشد. در پایان، بخشش نه تنها به نفع دیگران است بلکه خود فرد را نیز از بار گناهان و ناراحتیها آزاد میکند و او را به آرامش درونی میرساند. در واقع، بخشش به نوعی آزادسازی عواطف منفی و کاهش استرس و اضطراب در زندگی میشود. وقتی که انسان به دیگران میبخشد و با نیت خیر و محبت به زندگی خود ادامه میدهد، احساسات مثبت و آرامش بیشتری را تجربه خواهد کرد. به همین دلیل، بخشش در زندگی روزمره باید به عنوان یک اصل اساسی در نظر گرفته شود و هر فرد باید در تلاش باشد تا این خصیصه را در خود تقویت کند. به این ترتیب، بخشش در قرآن کریم نه تنها به عنوان یک عمل اخلاقی بلکه به عنوان یک دستور الهی مورد تأکید قرار گرفته است. این آموزهها به ما یادآور میشوند که بخشش و رحمت بخشی جداییناپذیر از زندگی مسلمانان است و باید همواره در تعاملات اجتماعی و فردی خود به آن پایبند باشیم.
آیات مرتبط
لَّوْلَا جَاءُوا عَلَيْهِ بِأَرْبَعَةِ شُهَدَاءِ ۚ فَإِذْ لَمْ يَأْتُوا بِالشُّهَدَاءِ فَأُوْلَـٰئِكَ هُمُ الْكَاذِبُونَ
چرا بر آن (فتوایی) چهار شاهد نیاوردند؟ پس اگر شاهد نیاوردند، آنان نزد خداوند از دروغگویانند.
نور : 22
الَّذِينَ يُنفِقُونَ فِي السَّرَّاءِ وَالضَّرَّاءِ وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ ۗ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ
کسانی که در سختی و آسانی انفاق میکنند و خشم خود را فرو میبرند و از مردم در میگذرانند؛ و خداوند نیکوکاران را دوست دارد.
آل عمران : 134
فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِن شَرِّهِمْ وَهَاجِمْهُمْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ.
پس به خدا از شر آنها پناه ببرید و آنان را با بهترین شیوه حمله کنید.
مؤمنون : 96
داستانی دلنشین
در یک روز زیبا، مردی به نام علی فکر میکرد که چگونه میتواند با برادرش که سالهاست با هم دشمنی دارند، آشتی کند. او تصمیم گرفت که بر کندی خود غلبه کند و با دل خالص از برادرش عذرخواهی کند. پس از این اقدام، برادرش نیز به او عذرخواهی کرد و دو برادر که تا به حال هر یک در کینهای غوطهور بودند، با هم آشتی کردند و زندگی دوبارهای را آغاز کردند.