پاسخ قرآن
قرآن کریم به عنوان کتاب مقدس مسلمانان، به بسیاری از مسائل اخلاقی و انسانی میپردازد و در این بین، موضوع توجه به حیوانات از اهمیت ویژهای برخوردار است. در اندیشه اسلامی، حیوانات نه تنها موجوداتی بیجان و بدون احساس شناخته نمیشوند، بلکه به عنوان مخلوقاتی با ارزش و دارای حقوق خاص خود به شمار میآیند. آیات قرآن از جمله سوره انعام آیه 38 به وضوح بیان میدارد که هیچ مخلوقی در زمین و آسمان بیهدف و بیهوده خلق نشده است. این آیه با تأکید بر آفرینش هدفدار خداوند، به انسانها یادآوری میکند که به عنوان موجودات برتر، مسئولیتها و وظایفی نسبت به دیگر مخلوقات دارند. از نگاه قرآن، نگاه به حیوانات تنها از منظر استفاده از آنها برای سوار شدن یا تأمین غذا نیست؛ بلکه احترام، مهرورزی و انجام رفتارهای اخلاقی با این موجودات نیز جزو وظایف انسانی به شمار میآید. در سوره نحل آیه 8، خداوند به عظمت مخلوقات خود اشاره کرده و به انسانها میفرماید که از حیوانات برای سوار شدن و تأمین غذای خود استفاده کنند. این آیه به وضوح به نسبت ایثارگرانه و متناسب با زندگانی انسان و حیوانات پرداخته و بر ضرورت مراقبت و توجه به شرایط زندگی آنها تأکید میکند. از این رو، کسانی که به حیوانات آسیب میزنند یا آنها را نادیده میگیرند، در واقع در حال نادیده گرفتن آفرینش خداوند و مسئولیتهای انسانی خود هستند. سنن و احادیث پیامبر اسلام (ص) نیز به عنوان منبع دیگر آموزههای اسلامی، بر اهمیت حمایت و حفاظت از حیوانات تأکید میکنند. پیامبر اکرم (ص) در بسیاری از موارد بر اهمیت مهربانی به حیوانات تأکید کرده و رفتار با آنان را به عنوان نشانهای از ایمان و انسانیت معرفی کردهاند. به عنوان مثال، در حدیثی مشهور پیامبر (ص) اشاره میکنند که کسی که به حیوانی آب بدهد، مورد رحمت خداوند قرار خواهد گرفت. در این راستا، فهم درست از مسئولیتها نسبت به حیوانات میتواند به ارتقاء اخلاقیات اجتماعی جوامع کمک کند. احترام به حیوانات فراتر از همدردی با آنهاست؛ بلکه به معنای شناخت جایگاه آنها در اکوسیستم و تعامل متوازن با طبیعت است. این موضوع به ویژه در دنیای امروز که بسیاری از حیوانات در معرض خطر انقراض قرار دارند، بایستی بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. به غیر از آیات قرآن و احادیث نبوی، مطالعه در مورد رفتار انسانها با دیگر مخلوقات و تأثیرات آن بر محیط زیست و سلامتی حیوانات نیز پیامدهای عمیقی دارد. برای مثال، نگهداری صحیح از حیوانات خانگی، توجه به بهداشت و درمان حیات وحش، و صداقت در استفاده از منابع طبیعی، همگی نشاندهنده نوعی احترام به موجودات زنده هستند. حفاظت از حیوانات نه تنها به عنوان یک وظیفه دینی بلکه از نظر اخلاقی نیز حائز اهمیت است. این مسئله در جوامع مختلف در قالب قانون و اخلاق اجتماعی مورد توجه قرار گرفته است. بسیاری از کشورها قوانین سختگیرانهای در زمینه حفاظت از حیوانات وضع کرده و مجازاتهایی برای آزار و اذیت حیوانات در نظر گرفتهاند. این موضوع به ایجاد آگاهی عمومی در مورد حقوق حیوانات و لزوم احترام به آنها منجر شده است. یادآوری اهمیت این موضوع به نسلهای جدید، یکی از وظایف والدین و آموزگاران است. از طریق آموزش و تقویت درک صحیح از حقوق حیوانات، میتوان به آیندهای امیدبخش و انسانیتر دست یافت. به طور خلاصه، کمک به حیوانات و رفتار مناسب با آنها نه تنها در قرآن کریم بلکه در تمامی آموزههای اسلامی مورد تأکید قرار گرفته است. بهترین و درستترین شیوه زندگی، مهربانی و احترام به همه مخلوقات خداوند و نگاه عادلانه به آنهاست. مسلمین باید به یاد داشته باشند که تنها برتری انسان بر دیگر موجودات، حق تسلط بر آنها نیست؛ بلکه مسئولیت در قبال آنها و حفظ حقوق آنها نیز از وظایف انسانی ماست. در نهایت، توجه به حیوانات و مراقبت از آنها میتواند به تحقق یک زندگی متوازن و پایدار کمک شایانی کند.
آیات مرتبط
وَمَا مِن دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا طَائِرٍ يَطِيرُ بِجَنَاحَيْهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثَالُكُمْ ۚ مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِن شَيْءٍ ۖ ثُمَّ إِلَى رَبِّهِمْ يُحْشَرُونَ
و هیچ جنبندهای در زمین و نه پرندهای که با دو بالش پرواز میکند، نیست مگر اینکه آنان نیز امتی مانند شما هستند. ما در کتاب هیچ چیزی را فروگذار نکردهایم، سپس به سوی پروردگارشان گردآوری خواهند شد.
انعام : 38
وَالْخَيْلَ وَالْبِغَالَ وَالْحَمِيرَ لِتَرْكَبُوهَا وَزِينَةً ۖ وَيَخْلُقُ مَا لَا تَعْلَمُونَ
و اسبها و الاغها و خرها را برای سوار شدن و زینت ایجاد کرده است و او چیزی را میآفریند که شما نمیدانید.
نحل : 8
داستانی دلنشین
روزی یک مرد عاقل تصمیم میگیرد به جنگل برود تا از نزدیک زیباییهای طبیعت را ببیند. او در آنجا با یک گربه آسیبدیده روبرو میشود. او به یاد آیات قرآن میافتد که بر مهربانی و کمک به مخلوقات تأکید دارد. پس از آن، او گربه را به خانه میبرد و از او مراقبت میکند تا بهبود یابد. این تجربه نهتنها به گربه کمک کرد بلکه به او احساس رضایت و آرامش بخشید.